Direct naar artikelinhoud
Achtergrond

Steeds meer gemeenten willen af van voorrang statushouders op de woningmarkt

De voorrang die asielzoekers met een verblijfsvergunning krijgen bij de zoektocht naar een sociale huurwoning staat op de tocht. Vier gemeenten willen het beleid aanpassen, omdat het niet langer valt te verkopen aan hun inwoners die ook een woning zoeken. In 26 andere gemeenten is door lokale fracties een discussie erover aangezwengeld, blijkt uit een rondgang van de Volkskrant langs 186 Nederlandse gemeenten.

Opnames bij de voormalige gevangenis in Alphen aan den Rijn. Sinds oktober 2015 worden daar bijna 1.200 vluchtelingen gehuisvest.Beeld Julius Schrank / de Volkskrant

Vanwege de krapte is in deze gemeenten een huisvestigingsverordening van kracht waarin ze afspraken vastleggen over het verdelen van sociale huurwoningen. Kwetsbare groepen als mantelzorgers en slachtoffers van lichamelijk geweld krijgen versneld een sociale huurwoning toegewezen, waarvoor in sommige gemeenten lange wachtlijsten zijn.

Tot vorig jaar juli waren deze gemeenten verplicht om ook asielzoekers met een verblijfsvergunning (de statushouders) voorrang te geven. Een wetswijziging van de voormalige minister van Wonen, Stef Blok (VVD), biedt gemeenten de mogelijkheid de voorrangsregeling voor statushouders te schrappen. Castricum kondigde vorige maand aan hier nog voor het einde van dit jaar gehoor aan te geven.

De Noord-Hollandse gemeente onderzoekt de mogelijkheid om statushouders in tijdelijke woonunits onder te brengen. Op die manier geeft het gehoor aan de wettelijke verplichting vanuit het Rijk om een vastgesteld aantal statushouders te huisvesten - voor Castricum zijn dit er 55, op een totaal van 24 duizend. De meesten zijn afkomstig uit Syrië.

De gemeenten Medemblik, Stichtse Vecht en Westland zijn van plan het voorbeeld van Castricum te volgen. Deze gemeenten hebben in het coalitieakkoord opgenomen de voorrangsregeling voor statushouders te willen aanpassen, wat betekent dat er draagvlak voor is in de gemeenteraad.

In Alkmaar en Uitgeest is de voorrangsregeling vorig jaar al stilzwijgend aangepast en wordt aan de wettelijke huisvestingsplicht voldaan door prestatieafspraken met wooncorporaties, waardoor er feitelijk niets verandert. 

In de 26 andere gemeenten hebben lokale partijen in de raad vragen over het onderwerp gesteld of moties ingediend. Veelal op initiatief van de VVD of de PVV, blijkt uit de rondgang van de Volkskrant langs 186 Nederlandse gemeenten (respons: 86 procent). 

Scheve gezichten

‘Het valt slecht uit te leggen dat statushouders voorrang krijgen terwijl er lange wachtlijsten voor een woning zijn’, zegt Mark Raat. De fractievoorzitter van de VVD in het Noord-Hollandse Medemblik wil het beleid per 1 januari volgend jaar aanpassen. ‘Mensen zien dat hun zoon of dochter niet aan een woning komt, terwijl statushouders automatisch een huis krijgen. Dat leidt tot scheve gezichten.’

Annemiek Bots, woordvoerder van Vluchtelingenwerk Nederland, noemt de discussie over het schrappen van de voorrangsregeling voor statushouders polariserend. ‘Het is niet zo dat de woningmarkt op slot zit door statushouders. Er is een tekort aan sociale huurwoningen, dát is het probleem.’

De krapte op de woningmarkt leidt ertoe dat statushouders langer in een asielzoekerscentrum verblijven totdat er een geschikte woning vrijkomt. ‘Niet de beste plek om te integreren’, aldus Bots.

‘Statushouders beginnen met een achterstand’, zegt Dick Tromp, directeur Kennemer Wonen, een woonstichting die sociale huurwoningen aanbiedt in onder meer Castricum en Alkmaar. ‘Woningen worden toegewezen op basis van inschrijftijd. Statushouders hebben, in tegenstelling tot Nederlanders, niet de kans gehad om zich tijdig in te schrijven.’

Provincie grijpt in

Indien een gemeente zijn wettelijke taak om statushouders te vestigen verzuimt, kan de provincie als toezichthouder ingrijpen en de huisvesting regelen. ‘De kosten zullen in het uiterste geval worden verhaald op de gemeenten’, zegt een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken. 

Tot nu toe is dit nooit gebeurd. Wel heeft de provincie Groningen in 2016 zelf huizen toegewezen nadat twaalf Groningse gemeenten te weinig huizen aan statushouders beschikbaar stelden. De gemeente Delfzijl – die naliet om 18 van de 30 toegewezen statushouders te huisvesten –  ging in beroep, maar werd in augustus van dit jaar door de Raad van State teruggefloten.

Met medewerking van Erik Verwiel

LEES VERDER

Ook in Purmerend krijgen statushouders voorrang op sociale huurwoningen. Dat leidt tot scheve gezichten, vooral bij mensen die al tien jaar op een wachtlijst staan. ‘Die mensen hebben toch een dak boven hun hoofd in zo’n azc?’

Statushouders moeten in het Noord-Hollandse Medemblik voortaan eerst een urgentieverklaring aanvragen voordat ze in aanmerking komen voor een woning. Als het aan lokale VVD-fractievoorzitter Mark Raat ligt, is dit vanaf volgend jaar beleid. ‘Ik vind de situatie van een statushouder niet schrijnender dan die van een gescheiden vrouw met kind’ 

Subsidieregeling
Gemeenten kunnen voor de huisvesting van statushouders gebruik maken van een subsidieregeling van het Rijk. Dat heeft 87,5 miljoen subsidie (6.250 euro per persoon) beschikbaar gesteld om alternatieve woonruimte voor statushouders te realiseren. Te denken valt aan lege kantoorpanden of kamers met gedeelde algemene voorzieningen.