Direct naar artikelinhoud
ColumnBert Wagendorp

Het lijstje met goede voornemens is een recept voor teleurstelling

Het lijstje met goede voornemens is een recept voor teleurstelling

De laatste weken van elk jaar zijn de weken van de absolute waarheden. Je wordt doodgegooid met lijstjes van het beste op talloze terreinen. Het lijkt nu even heel wat, zo’n lijstje, maar over een jaar zijn we ze allang weer vergeten en druk doende met nieuwe lijstjes. Lijstjes zijn een manier om ordening te brengen in de chaos en de oneindige veelheid der dingen, zodat we even de illusie hebben te weten wat nou echt de tien beste boeken van dit jaar waren. Dit terwijl de kans levensgroot is dat het boek dat over tien jaar als het hoogtepunt van 2018 zal worden gezien op het lijstje van dit jaar ontbreekt.

In de Volkskrant stonden gisteren lijstjes met de grootste talenten op diverse creatieve terreinen – moge god verhoeden dat jij of je kind ooit op zo’n lijstje terechtkomt. Het is een brandmerk dat ooit tegen je gebruikt zal worden: talent van het jaar, nooit helemaal waargemaakt, jammer, best wel tragisch. Eigenlijk zouden we met deze wrede traditie moeten stoppen om talent de kans te geven in stilte te rijpen en als een donderslag bij heldere hemel podia of boekenwinkels te veroveren. Maar dat is helaas commercieel niet verantwoord, want iedereen is gek op lijstjes.

In mijn eigen lijstje van beste in 2018 gelezen boeken staat de Spaanse schrijver Javier Marías bovenaan. Niet zijn laatste boek, Berta Isla, want dat ligt nog geduldig op lezing te wachten en dat zet ik in 2023 wel bovenaan, maar met Zo begint het slechte, verschenen in 2014, vertaald in 2015. Het lukt mij maar niet om de jaarlijkse monsterproductie van prachtboeken bij te houden. En dan moet je voor een eerlijke selectie ook nog veel matige of zelfs slechte boeken lezen, wat zonde is. Wie krap in de tijd zit staat voor onoplosbare dilemma’s en is aangewezen op lijstjes van anderen, een zwaktebod.

Het frustrerende van lijstjes is, dat ze je confronteren met je eigen luiheid, gebrek aan echte belangstelling en beperkte selectieve vermogens. Ze maken je net iets te vaak duidelijk dat je een wereldvreemde sukkel bent die mistig om zich heen zit te kijken. Zo was mij ontgaan dat modetalent van het jaar Ninamounah Langestraat de Frans Molenaar Coutureprijs had gewonnen.

Die lijstjes zeggen: er zijn het afgelopen jaar weer schitterende dingen gemaakt en die zijn allemaal aan jou voorbijgegaan, op een enkele toevalstreffer na. Beste theaterstuk niet gezien, mooiste boek niet gelezen, beste cd niet beluisterd. WTF heb je dan wel met je kostbare tijd gedaan? Verknoeid met geleuter, niemendalletjes en een breed scala aan andere pijnlijk loze bezigheden. Als daar een talentlijstje voor bestond, stond je zeker bovenaan, maar dat is er dan weer niet.

Uit alle macht alles inhalen kan ook niet meer, het jaar is al bijna om en het nieuwe wacht; het eerste nieuwe meesterwerk ligt rond 2 januari in de winkel. Gelukkig heb ik onlangs nog wel juist op tijd de film Roma gezien, een titel waarmee je kunt aankomen als het aan tafel gaat over de beste films van 2018 en waarmee je de indruk kunt wekken wel degelijk de vinger aan de pols van de tijd te hebben.

Ik heb dit jaar wel gegeten in het op één na beste restaurant ter wereld, maar dat kon omdat de Pellegrinolijst altijd ergens in het voorjaar wordt gepubliceerd en niet op 31 december. Daar heb je wat aan. Maar ik zie ook wel in, dat zoiets met boeken en andere creatieve uitingen niet doenlijk is. Voor dergelijke lijstjes is de enige oplossing ons los te maken uit de verstikkende begrenzing en toevalligheid van het jaar. We moeten toe naar Eeuwigdurende Lijstjes die zijn losgezongen van de hype en waarin slechts hoogstzelden iets verandert. Maar dat gaat weer ten koste van de ultieme reden voor het lijstjeswezen: gezellig het jaar duiden.

De meest gemaakte lijstjes aan het eind van elk jaar zijn de lijstjes met goede voornemens. Die zijn niet bedoeld om grip te krijgen op het voorbije, maar juist op het komende jaar. Het lijstje met goede voornemens is ook een recept voor teleurstelling, geknakt zelfvertrouwen en zelfhaat, maar gelukkig weet je dat niet van tevoren en is er altijd hoop dat het je zal lukken minstens één goed voornemen te verwezenlijken. Bovendien ben je gelukkig je lijstje met goede voornemens meestal de eerste week van januari alweer vergeten.

Ik wens iedereen een gelukkig 2019.