Nibud: Crisis had een sterk nivellerend effect op Nederlandse inkomensverhoudingen
De economische crisis heeft sinds 2010 een sterk nivellerend effect gehad op de inkomensverhoudingen in Nederland. Werkenden en gepensioneerden met lage inkomens zijn over het algemeen stabiel gebleven of vooruitgegaan. Hoe hoger de inkomensgroep, hoe meer de koopkracht door de jaren heen is achtergebleven. Dat loopt op tot duizenden euro's per jaar.
Dit blijkt uit meerjarenberekeningen van koopkrachtbureau Nibud op verzoek van ouderenpartij 50Plus. Senator Jan Nagel wil de uitkomsten vandaag gebruiken bij de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer, vooral om aan te tonen dat veel gepensioneerden onevenredig veel hebben ingeleverd in vergelijking met werkenden. Koopkrachtplaatjes zeggen in de praktijk weinig over individuele koopkracht - daarin spelen veel particuliere factoren mee - maar wel over de globale inkomensverdeling.
Nagel kan zijn punt maken, want uit de cijfers blijkt ook dat ouderen met een modaal inkomen sinds 2010 veel meer in koopkracht achterbleven dan werkenden met een vergelijkbaar inkomen. De gepensioneerde, alleenstaande Jan Modaal (plusminus 36 duizend euro bruto inkomen per jaar) ging er vanaf 2010 tot komend jaar in koopkracht ruim 1.800 euro per jaar op achteruit, terwijl de werkende, single Jan Modaal slechts 300 euro inleverde.
Hoe hoger het inkomen, hoe groter het koopkrachtverschil tussen gepensioneerden en werkenden is opgelopen. Een ouder echtpaar dat samen anderhalf keer modaal, 49 duizend euro, ontvangt aan AOW en pensioen, is er jaarlijks 3.168 euro op achteruitgegaan. Een werkend stel dat samen een vergelijkbaar inkomen verdient, heeft 828 euro ingeleverd. De belangrijkste oorzaak van dat verschil ligt in de malaise bij de pensioenfondsen. De afgelopen jaren zijn de aanvullende pensioenen niet of nauwelijks verhoogd, soms zelfs verlaagd.
Onder zowel werkenden als gepensioneerden bleven de lage inkomens intussen tamelijk stabiel door gerichte belastingmaatregelen van met name het tweede kabinet-Rutte, van VVD en PvdA. Toenmalig PvdA-leider Samsom zag het bij het maken van de begrotingen elk jaar als een van zijn belangrijkste opdrachten om in tijden van crisis de laagste inkomens te ontzien. De aankondiging daarvan, door PvdA-voorzitter Spekman bij de start van Rutte II in 2012 (‘nivelleren is een feest’) leidde destijds tot onrust in de VVD-achterban. Als het plan voor een inkomensafhankelijke zorgpremie niet was afgeschoten door fel protest in de VVD, zouden de verschillen waarschijnlijk nog groter zijn geworden.
50Plus-senator Jan Nagel, die de berekeningen liet maken, zal vandaag in de Eerste Kamer vooral de nadruk leggen op de verschillen tussen werkenden en gepensioneerden. ‘Nu de economische groei stijgt, worden de werkenden, die de afgelopen jaren ook achteruit zijn gegaan, volop aangemoedigd stevige loonsverhogingen te vragen. In schril en asociaal contrast zullen de gepensioneerden er de komende jaren verder op achteruit gaan en eind volgend jaar is de dreiging van pensioenkortingen voor vele Nederlanders een reëel gevaar. En volstrekt onnodig.’
Nagel ziet de cijfers als munitie om aan te dringen op vernieuwing van het pensioenstelsel, waarover het kabinet, vakbeweging, werkgevers en deskundigen al jaren in gesprek zijn. Door de huidige spelregels voor pensioenfondsen dreigt in 2020 massale bevriezing en mogelijk verlaging van miljoenen pensioenen te worden afgekondigd omdat de fondsen niet financieel solide genoeg zijn. Als de pensioenen verlaagd of bevroren worden, geldt dat voor tien jaar. Met een akkoord hopen kabinet en de sociale partners dit te voorkomen.
Als dat binnenkort niet lukt, wil 50Plus met een initiatiefwetsvoorstel de pensioenen ‘redden’. Het gaat dan om een verhoging van de rente waarmee pensioenfondsen mogen rekenen. Door verhoging van die ‘rekenrente’ staan pensioenfondsen er meteen veel beter voor, waardoor de pensioenen kunnen worden verhoogd. Steeds meer oppositiepartijen zoals SP, PVV, GroenLinks en PvdA voelen daarvoor, evenals de vakbeweging FNV, die het inmiddels als harde eis stelt. De regeringscoalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie is echter fel tegen. De Tweede Kamer heeft de behandeling van het 50 Plus-voorstel onlangs opgeschort.
