Vier vragen: is het afschieten van bijna tweeduizend edelherten in de Oostvaardersplassen nog te voorkomen?

Wat is de reden voor het nieuwe beleid?

In september ging Provinciale Staten onder zware maatschappelijke druk akkoord met het beperken tot een maximum van de grote grazers in de Oostvaardersplassen. Een radicale breuk in ‘het laatste stukje wild’ van Nederland, waar decennialang het recht van de sterkste gold voor de heckrunderen, konikpaarden en edelherten.

Officieel is het nieuwe beleid bedoeld om overbegrazing tegen te gaan, waardoor het van oorsprong Natura-2000 vogelreservaat weer aantrekkelijker moet worden voor beschermde vogelsoorten. Maar in de opdracht tot afschot aan Staatsbosbeheer geeft de provincie ook ruiterlijk toe dat ze deze winter maatschappelijke onrust wil voorkomen door bezoekers niet bloot te stellen aan uitgehongerde dieren. Hiermee is de provincie gezwicht voor de activisten die boswachters met de dood bedreigden en hekken open knipten waardoor dieren op de openbare weg terechtkwamen.

Wat zijn de bezwaren tegen afschot?

Die verschillen nogal tussen de zes dierenwelzijnsorganisaties die de provincie Flevoland maandag treft bij de voorzieningenrechter. Zo is Stichting De Faunabescherming voorstander van het huidige beleid van laissez faire en ziet zij in de grote sterfte van de afgelopen winter het bewijs dat de natuur zelf de balans in het gebied herstelt. ‘Je kunt de natuur niet sturen’, is de overtuiging van Harm Niesen van De Faunabescherming. Hij gelooft bovendien niet dat de vogelproblemen vallen op te lossen met het afschieten van het teveel aan edelherten - de kudde heckrunderen is door de strenge winter al klein genoeg en het teveel aan konikpaarden wordt gevangen.

De Vogelbescherming denkt juist wel dat bepaalde moerasvogels - veruit het grootste deel van de Oostvaardersplassen is moeras - nu wegblijven door overbegrazing op het droge deel. De Vogelbescherming is vooral tegen de manier waarop de jagers de edelherten gaan doden. ‘Het afschieten gaat een boel onrust geven’, zegt Kees de Pater van de Vogelbescherming. ‘We zouden daarom graag zien dat delen van het moeras worden afgezet om te voorkomen dat herten erin vluchten en de vogels verstoren.’

Maken ze kans?

Hoogleraar ecologie Han Olff (Rijksuniversiteit Groningen) denkt van wel. Een aantal groeperingen beroept zich op de Wet Natuurbescherming, die voorschrijft dat beschermde dieren alleen onder specifieke omstandigheden mogen worden afgeschoten. Bijvoorbeeld als ze een gevaar vormen voor de verkeersveiligheid of landbouwschade veroorzaken.

‘Maar met het hek om de Oostvaardersplassen kan de provincie zich daar niet op beroepen’, zegt Olff. De bewering van de provincie, dat de biodiversiteit lijdt onder de grazers, vindt hij slecht onderbouwd. ‘Het gaat ze om de maatschappelijke onrust. Maar dat mensen moeite hebben met sterfte in de natuur, is wettelijk geen reden om tot afschot over te gaan.’

Flevoland erkent in de opdracht tot afschot voor Staatsbosbeheer dat ze zo snel mogelijk wil beginnen met afschieten om onrust te voorkomen. Een herhaling van afgelopen winter - die ‘voor verschillende belanghebbenden onaanvaardbaar’ was - zit ze niet te wachten. In de haast gaat de provincie daarom tegen de beleidsregels in door dit te doen zonder een faunabeheerplan voor de Oostvaardersplassen.

Het ontbreken van zo’n plan is reden voor Niesen (Faunabescherming) te geloven in zijn juridische kansen, maar hij vreest dat de spoedzitting nadelig is. ‘De druk bij de rechter is hoog’, zegt hij. ‘Het is niet meer dan menselijk dat die denkt: ik weet hier niets van, straks word ik in een bodemprocedure teruggefloten en gaan ze mij de vertraging verwijten.’ De voorzieningenrechter moet binnen twee weken uitspraak doen.

Wat als het (niet) doorgaat?

Op basis van de tellingen die Staatsbosbeheer afgelopen week vanuit de lucht heeft gedaan, zal de provincie maandag bekendmaken dat bijna 2.000 edelherten moeten worden afgeschoten om maximaal 490 dieren de winter in te laten gaan. Mocht de rechter dit met een tijdelijke voorziening tegenhouden, dan is het wachten op de bodemprocedure voor een definitieve beslissing en zal in de tussentijd het huidige beheer doorgaan, waarbij jagers alleen dieren uit hun lijden verlossen.

Keurt de rechter het nieuwe beleid goed, dan loopt Staatsbosbeheer hoe dan ook vertraging op. Het was het liefst vorige week na de telling en de bronstijd begonnen met afschot. Om het hertenvlees niet verloren te laten gaan is de gebiedsbeheerder al langere tijd in gesprek met poeliers. Koos van Rijn, poelier in Lelystad, laat desgevraagd weten dat hij dat vlees niet hoeft. ‘Daar begin ik niet aan’, zegt hij, verwijzend naar alle ophef rond de Oostvaardersplassen. ‘Ik wil graag mijn ramen heel houden.’