Elk nadenkend mens weet dat je die oerverhalen als metafoor moet zien
Na het Nashvilleverklaringdebacle moest ik denken aan toen ik zelf nog heel erg in de Heer was en de Bijbel letterlijk nam. Ik was een jaar of 9, mijn beste vriendinnetje was van CPN-huize, dus ik was immer in de weer om haar te bekeren. Want stel je voor dat ze naar de hel zou gaan of zo.
Van God had ik een concreet beeld, losjes geïnspireerd op Barbapapa, maar dan donkergrijs en wolkig. Op wisselvallige dagen dacht ik Hem soms aan de hemel te zien. Een weerspiegeling van Zijn licht ontvlambare karakter: dan weer vol liefde, dan weer onheilspellend en bij het minste of geringste ontstekend in een donderende woede. Dat was de toorn van God en dat zou steeds meer een dingetje worden tussen mij en de hemelse Vader.
Op de zondagsschool was ik het kind van de kritische vragen. Maar waarom maakte God de vrouw van Lot dan een zoutpilaar, alleen maar omdat ze omkeek naar Sodom? Je mag toch wel kijken? Waarom moest Abraham zijn zoon Isaak offeren om zijn liefde aan God te bewijzen, ook al hoefde het op het allerlaatste moment niet? Dat is toch gemeen? Enzovoorts. Harriet stelt lastige vragen, klaagde de zondagsschoolleraar tegen mijn ouders.
Ergste nachtmerries
Hoewel het Oude Testament overwegend wreder was, was het een plaatje in de kinderbijbel uit het Nieuwe Testament dat mij de ergste nachtmerries bezorgde. Het betrof de bloedmooie Salomé, vergenoegd kijkend naar de gouden schaal met daarop het verjaardagscadeau dat ze gewenst had: het hoofd van Johannes de Doper. Die kinderbijbel is weggedaan: achteraf was de keus juist dit verhaal van een illustratie te voorzien niet helemaal geschikt.
Uiteindelijk ging ik vanaf mijn 14de niet meer naar de kerk. Maar ik weet genoeg van de Bijbel om te weten dat het een boek vol tegenstrijdigheden is. Toch beschouw ik mijzelf niet als seculier, en ook het godsbesef is er gewoon niet uit te rammen. Als je zo wordt opgevoed, wend je je gewoon tot Hem als je troost nodig hebt. Of hulp bij kleine nood. Het merendeel van mijn gebeden valt in de categorie: God, laat mij deze trein halen. Slaat het ergens op? Geen idee. Sommige dingen verklaar je met verstand, andere met gevoel.
Ik mis ook best een kerk en ben blij dat er zoveel kerken zijn die afstand namen van de Nashvilleverklaring. Want ik zoek een kerk die als motto heeft: we nemen de Bijbel niet letterlijk, we beschouwen het meeste als metafoor. Behalve dingen als: wie zonder zonde is, werpe de eerste steen. De rest herinterpreteren wij als liefdevolle, weldenkende, tolerante, moderne humanisten.
De expliciete sneer tegen homo’s en transgenders in de Nashvilleverklaring is walgelijk. Maar bijbelse seksualiteit is in het stuk ook voor de heteroliefde beperkt. Als seks niet binnen het huwelijk plaatsvindt met voortplanting als doel is het evengoed zondig.
En hoe verhoudt zich dat tot de moraal van Donald ‘Grab ‘m by the pussy’ Trump? Voor de Nashvilleclan ‘was het wonder nu juist dat God een zondaar had gezonden om Amerika te redden’. Gods wegen zijn ondoorgrondelijk en laten we wel wezen, ook de aartsvaders hoefden bepaald niet monogaam te zijn. Koning Salomo had wel duizend vrouwen (nou jij weer, Donald). Het moet gezegd: bijbelse levens waren onnoemelijk veel sappiger dan die van de staatkundig gereformeerden. Zouden ze de Bijbel met rode oortjes lezen?
Maar je zal er maar als homoseksueel kind opgroeien. Je leert alleen maar dat je smerig bent, zondig (en zonde betekent eeuwigdurend hellevuur) en dat je je wezen, identiteit en verlangens moet afzweren op straffe van verstoten worden. Zelfs als je als hetero een gewoon, modern, seculier leven wilt leiden, wordt je geëxcommuniceerd omdat je beïnvloed bent door Satan.
Het blijft boeien dat de vele miljarden gelovigen die in de traditie van Thora/Bijbel/Koran nog altijd die duizenden jaren oude oerverhalen reproduceren. Want al staan die religies elkaar naar het leven, ze ontspruiten wel uit dezelfde bron. Maar elk nadenkend mens, binnen al die drie religies, weet dat je die verhalen als metafoor moet zien. Helaas zijn er overal te veel orthodoxe fundamentalisten die het allemaal letterlijk interpreteren.
Ik heb het mijn zoontje voorgelezen, uit mijn vriendelijker geïllustreerde kinderbijbel. Dat Jonas (voor joden en christenen; Yunus voor moslims) in de buik van de walvis zat. Voor hem is het, net als voor mij, een sprookje.
Harriet Duurvoort is publicist.