Als de klimmer in Free Solo aan zijn klim begint, raakt de kijker ook in euforie (vier sterren)

We kijken naar een maniak. Dat is de eerste indruk als we Alex Honnold in de documentaire Free Solo zien staan aan de voet van El Capitan, vastbesloten om die bergwand in Yosemite ­National Park te beklimmen zonder touw of zekeringen. Een onverbiddelijk, 900 meter hoog rechtopstaand brok graniet. Zelfs een gems zou om­lopen. Die kale rots is te recht, de ­richels zijn te summier. Het kán niet.

Maar gaandeweg in de spectaculair gefilmde documentaire van Elizabeth Chai Vasarhelyi en Jimmy Chin ­(bekend van de Himalaya-klimfilm Meru, uit 2015), ga je geloven in de ­bovenmenselijke capaciteiten én ­behoeften van Honnold. Een intelligente en flegmatieke, sociaal wat onhandige jonge dertiger die alles in zijn leven in dienst stelt van het klimmen. Hij kent elke groef en spleet van El ­Capitan en oefent eerst eindeloos mét touw. Free climbing, een zijtak van de klim­sport, kostte Honnold al een handvol eveneens begaafde klimvrienden, die doodvielen.

De ethische vraag die de makers van deze National Geographic-film in beeld opwerpen: mag je iemand ­filmen die zulke grote risico’s neemt?­ ­Jawel, besluiten Vasarhelyi en Chin. Want zonder die camera’s gaat ­Honnold ook de berg op, dus ze beïnvloeden niets. Die theorie gaat niet helemaal op als Honnold nerveus wordt van de camera’s en fouten maakt. Het dwingt de filmmakers hem op iets meer afstand te volgen. Alsof ze een schuw dier volgen, wat niettemin – of juist – weergaloze beelden oplevert.

Het klimplan raakt ontregeld en de documentaire verdiept zich, als de klimmer een relatie krijgt. Vriendin Sanni tracht haar monomane, tot dan toe uit een busje en op blikvoer levende vriend enigszins te domesticeren.

Free Solo biedt geen pasklare antwoorden voor Honnolds klimdrang, maar voert een arts op die beweert dat het angstcentrum (de amygdala) in diens brein verminderd reageert op prikkels. Honnold zelf redeneert dat hij eenvoudigweg beter klimt ­zonder touw: het risico van een doodsmak maakt hem geconcentreerder.

Free Solo getuigt van liefde en ontzag voor de klimjunk, zonder voorbij te gaan aan de risico’s. En brengt de kijker in een euforische staat, als Honnold dan eindelijk de berg opgaat voor zijn waagstuk. Een adembenemende, ­ongekende prestatie.