Hier wordt gedanst op vergane glorie van de DDR

Günther Schmidke nipt zijn latte macchiato op het terras voor Clärchens Ballhaus. Hier, voor de legendarische danszaal in het hart van Berlijn, kreeg hij in de zomer van 1945 stoofpot van paardenvlees van Russische soldaten, gekookt op een vuurtje van balzaalplanken.

Schmidtke, toen een 11-jarig scharminkel uit de schuilkelder, is nu een goed geklede bejaarde: leren broek, geruiten colbert en een uitstekend verzorgde snor, met opstaande punten. Hij schuift zijn stoel zo dat de zon op zijn zilveren haar valt.

De man wiens voorkomen het midden houdt tussen dat van een lievelingsopa en een kleine crimineel, was vijftig jaar lang portier en garderobeman van het danslokaal aan de Auguststrasse in Berlijn Mitte. Vroeger een armetierige arbeidersbuurt, nu een aaneenschakeling van galeries, dure hebbedingwinkels en koffiezaken.

Dit voorjaar ging Schmidtke 'met pensioen', als 82-jarige werd het nachtbraken hem toch te veel.  Maar hij komt nog elke zaterdag langs om een paar sigaretten te roken, 'light, dat is jezond' - platberijns voor gezond.

Tussen het moment waarop Günther Schmidtke en zijn vriendjes meeaten met de Russische soldaten en deze zaterdagmiddag in september 2016 liggen de opkomst en de ondergang van een land: de DDR.

Gladgedanste vloer

De levensloop van Günther Schmidtke en de geschiedenis van Clärchens Ballhaus, dat al bestaat sinds 1913 - de laatste dagen van de Duitse Keizertijd - laten iets zien van wat in de met breukvlakken bezaaide Duitse geschiedenis vaak onderbelicht blijft: de continuïteit van het dagelijkse leven.

Schmidkte is een van de vele Oost-Duitsers die bij hoog en bij laag volhouden dat je in de DDR beter kon feesten dan in welk nog wel bestaand land ook - en wat Clärchens Ballhaus betreft heeft hij een punt.

De mensen kwamen namelijk speciaal uit het Westen om te dansen in het etablissement dat er nu nog precies zo uitziet als in de jaren tachtig: een gladgedanste vloer, daaromheen tafels van zwaar hout met kanten kleedjes - deftigheid voor het volk. Aan de muur hangt een waterval van zilveren lamettasliertjes waarin de geur van worst en Bulletten, Duitse gehaktballen, is getrokken.

Bittere bijsmaak

Maandag viert Duitsland dat het op 3 oktober 1990 officieel weer een land werd. Die viering is er altijd een met een bittere bijsmaak, omdat er tussen het Oosten en Westen ook 26 jaar na de eenwording nog veel verschillen bestaan, verschillen die nadelig zijn voor de mensen uit het Oosten.

De frustratie daarover is aan beide kanten groot: in het Oosten voelen mensen zich belazerd omdat de aansluiting bij het Westen niet de welvaart bracht waarop ze hoopten. In het Westen vinden ze dat de Oost-Duitsers niet genoeg hun best hebben gedaan om er wat van te maken, met al het geld dat ze van uit het Westen hebben gekregen.

Dit jaar is de bittere bijsmaak bijzonder overheersend, vanwege de recente alarmerende berichten over de sterke toename van het rechts-extremistische geweld in het voormalige Oost-Duitsland. In Dresden, de stad die dit jaar de officiële festiviteiten organiseert, ontploften vorige week twee bommen, een derde werd onschadelijk gemaakt. Zondag staken onbekende daders twee politieauto's in brand.

Hitlerjugend

Günther Schmidtke, voluit Günther Hermann Adolf, was nooit een politiek mens, zegt hij. Toch draagt hij sporen van alle politieke regimes die in zijn leven de revue passeerden.

Hij kent nog steeds alle liedjes van de Hitlerjugend uit z'n hoofd - soms neuriet hij er per ongeluk een. En hij weet ook nog wat de Pioniers zongen, de jeugdbeweging uit de DDR. Van 'de Partij,' de SED werd hij bewust geen lid. 'Als je een beetje handig was hoefde dat niet, ik regelde mijn zaakjes wel. Op een gegeven moment reed ik zelfs in een Tatra, net als de partijbonzen.'

Het Ballhaus was geen politieke plek, vond hij. 'Ja, er stond natuurlijk altijd een busje voor de deur met mensen die ons in de gaten hielden, die stonden overal. Maar daar bemoeide ik me nooit zo mee. Ik was niet voor en niet tegen. Politici doen toch wat ze willen en daar verander je weinig aan. Dat was toen zo en dat is nu zo.'

Schmidtke strekt zijn benen, het leer kraakt, 'Ik heb in de DDR nooit iets te klagen gehad.' Nu klaagt hij wel, over de verloedering. 'De mensen die hier komen dansen dragen spijkerbroeken met gaten en smoezelige gymschoenen met losse veters, slippers, vrouwen ook! In DDR liet ik onverzorgde mensen gewoon niet binnen - dronken mensen ook niet. Maar nu vinden ze zoiets uit de tijd.'

Tango en de foxtrot

In 2005 werd het Ballhaus gekocht door twee jonge ondernemers. Ze gokten dat retro hip zou blijven, tot nu toe gokten ze goed. Ze lieten alles ogenschijnlijk zoals het was, tot de traditionele dansthee op zondagmiddag aan toe, waar vooral oudere Oost-Duitse echtparen op af komen die zichzelf in de woonkamer de tango en de foxtrot hebben aangeleerd.

Maar Clärchens Ballhaus laat ook zien dat continuïteit een kwestie is van subtiele aanpassingen. Voor de toeristen en de nieuwe bewoners van Berlijn-Mitte staan er behalve Duitse klassiekers tegenwoordig ook kaasplanken op de kaart en schenkt het Ballhaus goede wijnen.

In de spiegelzaal met dichtgemetselde bomkrater op de eerste verdieping worden nu lezingen of klassieke concerten gehouden voor een publiek dat voor de dansthee zijn neus ophaalt.

Vanavond is de Spiegelzaal verhuurd - een huwelijk. Schmidtke kijkt naar de vrouwen die er naar binnengaan, goedkeurend en vrijpostig. 'Zie je die jurk? Zo hoor je eruit te zien als je uitgaat.'

Maar al snel verzinkt hij weer in gemopper. 'Die schijteuro! Sindsdien is het hier allemaal zo duur. Vier euro voor een flesje frisdrank.' Na een leven van aanpassen lijkt de oude garderobeman de geestelijke lenigheid die daarvoor nodig is te hebben verloren.

'Wij speelden hier in de buurt met bommen of we hielden stenengevechten, de kinderen die hier nu opgroeien hebben allemaal onduidelijke allergieën omdat ze niks meer gewend zijn. ' Om nog maar te zwijgen van 'alle criminele buitenlanders' die na de val van de Muur in Berlijn zijn komen wonen. 'Het is dat ik niet bang ingesteld ben, anders ging ik de deur niet meer uit.'