Radar laat zien: discriminatie bij uitzendbureaus is hardnekkig als onkruid. Hoe los je zoiets op?
Discriminatie van Nederlanders met een migratieachtergrond blijkt onder uitzendbureaus net zo hardnekkig te zijn als onkruid tussen terrastegels. Het televisieprogramma Radar liet maandagavond zien hoe tientallen uitzendbureaus meewerkten aan het discrimineren van uitzendkrachten op basis van afkomst.
Het is niet de eerste keer dat de uitzendbureaus op deze manier het nieuws halen. Waarom lukt het de bureaus niet deze praktijken uit te bannen? Vijf vragen over discriminatie in de uitzendbranche.
Hoe toonde Radar aan dat de bureaus meewerken aan discriminatie?
Redacteuren van het programma belden 78 uitzendbureaus namens een fictief bedrijf dat op zoek was naar uitzendkrachten. Dit bedrijf had 'negatieve ervaringen' met Marokkanen, Surinamers of Turken, zeiden de redacteuren. Of het uitzendbureau daar bij de selectie rekening mee kon houden?
Van de benaderde bureaus beantwoordde bijna de helft deze vraag met een volmondig 'ja'. Iets meer dan een derde weigerde. De rest van de uitzendbureaus nam geen beslissing of legde de beslissing bij het bedrijf zelf: wij zetten uitzendkrachten met deze afkomst wel op de lijst met kandidaten, maar het staat u, de werkgever, vrij daaruit uw eigen keuze te maken.
Uit de door Radar uitgezonden telefoongesprekken blijkt dat de intercedenten, de uitzendbureau-medewerkers die het contact tussen werkgevers en uitzendkrachten onderhouden, vaak wel weten dat hun gedrag niet door de beugel kan. Dat weerhoudt hen er echter niet van sollicitanten van Marokkaanse, Surinaamse of Turkse afkomst uit te sluiten. Of zoals één intercedent het verwoordde: 'Wij kunnen overal rekening mee houden, zolang het maar niet op papier gezet wordt.'
Hoe reageert de uitzendbranche op de resultaten uit de uitzending?
Directeur Jurriën Koops van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU) noemt de discriminatie in een verklaring 'onacceptabel en teleurstellend'. Hij wijst erop dat de ABU eerder al een aantal maatregelen nam om deze discriminerende praktijken te bestrijden. Zo stelde de bond gedragsregels op, geeft zij workshops over het onderwerp en moeten leden kunnen aantonen dat ze een beleid hebben ter voorkoming van discriminatie van uitzendkrachten.
Ook de Nederlandse Bond van Bemiddelings- en Uitzendondernemingen (NBBU) reageert geschokt. Van de discriminerende uitzendbureaus zijn er vier lid van deze bond. Royement is echter geen optie, zegt een woordvoerder. 'Dan zijn we de grip helemaal kwijt. Liever bieden we deze bedrijven de noodzakelijke hulp.'
Afraa Tahri, mede-eigenaar van het multiculturele uitzendbureau WVI Bedrijfsdiensten in Almere, hoort naar eigen zeggen geregeld van uitzendkrachten dat zij bij andere bureaus niet aan de bak komen. 'We leven in 2018', zegt ze. 'Het is heel jammer dat dit nog steeds gebeurt.'
Is het wel mogelijk discriminatie door uitzendbureaus uit te bannen?
'Dat is heel erg moeilijk', zegt Iris Andriessen. Als onderzoeker van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) constateerde zij al in 2012 dat werkzoekenden met een migratieachtergrond veel minder kans maken op een uitzendbaan. 'De intercedenten willen graag voldoen aan de vraag van de klant', verklaart Andriessen. 'Mogelijk voelen zij druk vanuit hun eigen organisatie, bijvoorbeeld omdat ze bepaalde prestatiedoelen moeten halen.'
Uitzendbureaus moeten het gesprek met hun intercedenten aangaan, vindt Andriessen. 'Neem deze casussen als voorbeeld en vraag hoe het de volgende keer beter kan. Dat werkt beter dan iemand op zijn kop geven.'
Met enige regelmaat krijgen wij deze verzoeken, net als de rest van de branche. Helaas heeft Randstad het in dit geval niet goed gedaan
Wat zeggen de uitzendbureaus die zelf 'gepakt' zijn op discriminatie?
Randstad, het grootste Nederlandse uitzendbureau en het een-na-grootste ter wereld, is een van de bedrijven die de mist in gingen. 'Met enige regelmaat krijgen wij deze verzoeken, net als de rest van de branche. Helaas heeft Randstad het in dit geval niet goed gedaan', erkent een woordvoerder. 'Dit is absoluut ontoelaatbaar.'
De directie van Randstad heeft haar intercedenten medegedeeld dat zij gesteund worden als ze discriminerende verzoeken van klant-werkgevers weigeren. De hoop is dat zij hierdoor minder druk voelen om 'ja' te zeggen.
Welke stappen onderneemt het ministerie van Sociale Zaken tegen dit soort discriminatie?
'Discriminatie op de arbeidsmarkt verwoest toekomstdromen, zorgt ervoor dat ambitie eindigt in frustratie en dat talent wordt verspild', zegt staatssecretaris Tamara van Ark in een verklaring.
Nog dit jaar komt Van Ark met een plan van aanpak. Ze noemt het belangrijk dat slachtoffers van arbeidsmarktdiscriminatie aangifte doen. Zelf doet de overheid geen zaken met hiervoor veroordeelde bedrijven.
Discriminatie en de uitzendbranche
Dat bijna de helft van de benaderde uitzendbureaus in de Radar-uitzending instemt met het verzoek om Marokkanen, Turken of Surinamers uit te sluiten, is een zorgelijk resultaat. Toch scoorde de uitzendbranche in 2011 op dit vlak nog een stuk slechter. Twee sociologen van de Vrije Universiteit belden toen 187 uitzendbureaus met een soortgelijke vraag als die van de Radar-redacteuren. In driekwart van de gevallen honoreerden de bureaus dat verzoek. Grote uitzendbureaus bleken minder vaak te discrimineren dan hun kleinere branchegenoten.
Dat sommige uitzendbureaus Nederlanders met een migrantenachtergrond discrimineren, bleek ook uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in 2012. Twintig perfect Nederlands sprekende acteurs met vijf verschillende etnische achtergronden bezochten 460 uitzendbureaus. Ze hadden ieder exact hetzelfde cv bij zich. Van de autochtone sollicitanten kreeg 44 procent werk aangeboden na een gesprek bij een uitzendbureau, terwijl van de werkzoekenden met een niet-westerse achtergrond maar 28 procent aan de slag kon.
Dat uitzendbureaus er geen been in zien om werkzoekenden op hun afkomst te discrimineren, is alleen een probleem als er ook werkgevers zijn die uitzendbureaus vragen te discrimineren door uitzendkrachten van een bepaalde etniciteit uit te sluiten. In 2013 ontdekte onderzoeksinstituut Panteia dat 83 procent van de Nederlandse intercedenten toen gemiddeld eens per week de vraag kreeg bepaalde uitzendkrachten uit te sluiten. De opdrachtgevers van uitzendbureaus discrimineerden het vaakst op leeftijd (85 procent), gevolgd door geslacht (67 procent). Van de bedrijven die bepaalde uitzendkrachten wilden uitsluiten discrimineerde 'slechts' in 35 procent op etnische kenmerken.