Belgische regeringscrisis: Vlaams-nationalistische partij N-VA lijkt zichzelf klem te hebben gezet door het spel nét iets hard te spelen
De val van de Belgische regering hangt de hele week al in de lucht. Maar net als bij een goede serie volgt aan het eind van elke dag een cliffhanger: heel misschien komt het nog goed, morgen praten we verder. De Vlaams-nationalistische regeringspartij N-VA lijkt zichzelf echter klem te hebben gezet door het spel nét iets te hard te spelen.
Het draait allemaal om het VN-migratiepact, dat aanstaande maandag in Marrakech getekend moet worden. In september werd de tekst hiervan nog door de hele Belgische regering, en dus ook door de N-VA, ‘evenwichtig’ bevonden, maar een paar weken geleden begon de partij plotseling mopperen dat het pact teveel rechten geeft aan migranten. Iedereen ging ervan uit dat de brand wel geblust zou worden met een aanvullende verklaring, zoals ook in Nederland is gebeurd, maar maandag werd die hoop de bodem ingeslagen. ‘Een regering die naar Marrakech gaat, steunen wij niet’, zei N-VA-voorzitter Bart De Wever. Een aanvullende verklaring was voor hem geen optie.
Het pact van Marrakech: wat is het?
Begin december praat de Tweede Kamer verder over het VN-migratiepact, dat op het nippertje een spoor van politieke onrust trekt door het Westen. Maar wat is het eigenlijk voor akkoord? En voor welk probleem is het een oplossing? Vijf vragen over het pact.
Premier Charles Michel was echter niet van plan te buigen voor deze dreigementen. Hij had eerder al aan de Verenigde Naties beloofd dat België het pact zou tekenen, en zou enorm gezichtsverlies lijden als hij nu terugkrabbelde. Tegelijkertijd wilde niemand dat de regering zou vallen, en dus stak de top van het kabinet de koppen bij elkaar om een oplossing te vinden.
Ongekend harde campagne
De situatie werd onhoudbaar toen de N-VA dinsdag een ongekend harde campagne tegen het pact lanceerde, met teksten als: ‘VN-migratiepact = toegang tot sociale rechten voor illegalen’. Een paar uur later werd de campagne weer offline gehaald en bood de N-VA haar excuses aan, maar dat was te laat. Premier Michel noemde de campagne ‘onaanvaardbaar, schandalig en onwaardig’ en verklaarde: ‘Ik ga naar Marrakech’.
Hij onderstreepte dat maar één van de vier regeringspartijen tegen het migratiepact is, en stapte naar het parlement om daar een meerderheid te zoeken. Die zal hij zeker zal vinden, want in de Kamercommissie Buitenlandse Zaken kreeg hij woensdag al een alternatieve meerderheid achter zich. Hiermee duwt Michel de N-VA richting de uitgang. Deze had namelijk vorige week nog gedreigd dat ‘de stekker uit de regering’ zou worden getrokken als er buiten de N-VA om een meerderheid zou worden gezocht.
‘Maar dat doen ze niet’, zegt Carl Devos, politicoloog aan de Universiteit van Gent. ‘De N-VA wil het slachtoffer zijn, degene die uit de regering wordt gezet. Niet degene die het schip verlaat.’
Dat het spel zo hard wordt gespeeld, heeft alles te maken met de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen die in oktober zijn gehouden. Die was voor zowel de N-VA, als voor de Franstalige liberale Mouvement Réformateur (MR) van premier Michel een tegenvaller. De N-VA, die veel stemmen naar Vlaams Belang zag gaan, zet daarom extra ferm in op thema’s als identiteit en migratie. Tegelijkertijd wil Michel juist af van het imago dat hij, een Franstalige premier, als een pop wordt bespeeld door de Vlaams-nationalistische N-VA.
Geitenpaadjes
Nu is de Belgische politiek er één van geitenpaadjes – van stoffige, kronkelige weggetjes waarlangs op het laatste moment toch nog een compromis kan worden gevonden. ‘Maar hier zie ik echt geen uitweg’, zegt Devos. ‘Michel heeft de bal heel behendig bij de N-VA neergelegd, en deze heeft nog maar twee opties. Zij moet óf de regering laten vallen, of haar principes inslikken.’
Hoe de bal ook rolt, België heeft nu feitelijk geen regering meer. Als de coalitie de rit toch nog met elkaar uitzit (er zijn nog zes maanden te gaan tot de verkiezingen), zitten er vier partijen in de bankjes die elkaar het leven alleen maar zuur proberen te maken. Als de boel klapt, moeten er binnen veertig dagen verkiezingen worden gehouden, en kan België in mei, waarschijnlijk voor er een kabinet is gevormd, wederom naar de stembus voor de regionale en Europese verkiezingen. Er kan ook worden gekozen voor een tijdelijke oplossing met gedoogsteun, wat een tandeloos bestuur oplevert. ‘Fubar’, zegt Devos. ‘Dat woord heb ik gehoord in de film Saving Private Ryan, en ik moet er de hele tijd aan denken. Fucked up beyond all recognition.’