Direct naar artikelinhoud
AnalyseItaliaanse Maffia

Vier grote slagen tegen de belangrijkste Italiaanse maffiagroeperingen zijn binnen, maar dat lijkt de maffiosi niet te deren

De Italiaanse maffia is als de Hydra van Lerna: voor elke afgehakte kop groeien er twee aan. Wat de huidige arrestatiegolf wel aantoont, is dat de politiediensten internationaal veel beter samenwerken. En dat is dus broodnodig.

De Italiaanse Cabinieri voeren Settimo Mineo (midden), het vermeende hoofd van Cosa Nostra in Palermo, af. In totaal werden er 46 vermeende maffiosi gearresteerd door de Cabinieri.Beeld AP

De lijst is indrukwekkend. Op 27 november werd Antonio Orlando gearresteerd, een hoge maffiabaas in de Napolitaanse Camorra. Op 30 november volgden dertig maffiosi van de Sacra Corona Unita uit Puglia. Afgelopen dinsdag was het de beurt aan de Cosa Nostra op Sicilië: 46 arrestanten onder wie de vermoedelijke capo dei capi. En woensdag een internationale operatie gericht tegen de Calabrese ’Ndrangheta: 90 arrestaties.

Vier grote slagen tegen de vier belangrijkste maffiagroeperingen in een week tijd – een feit dat doet vermoeden dat de huidige Italiaanse regering een manier heeft gevonden de georganiseerde misdaad aan het wankelen te brengen. Toch is dat niet zo, aldus de Italiaanse anti-maffia aanklager Federico Cafiero De Raho woensdag. ‘Daarvoor zouden duizenden mensen gearresteerd moeten worden en miljarden euro’s in beslag moeten worden genomen.’

Sterker nog: dit soort massa-arrestaties heeft zeer geregeld plaats in Italië, ongeacht de regering die er aan het roer staat. Kijk alleen al naar de ’Ndrangeta, de Calabrese organisatie die woensdag werd aangepakt: afgelopen januari werden er, toen de vorige regering-Gentiloni nog in het zadel zat, ook al 169 leden opgepakt. Een paar maanden daarvoor, onder premier Renzi, eindigden 70 leden in de gevangenis, maar ook onder bijvoorbeeld Berlusconi in 2010 werden er 300 leden tegelijkertijd gearresteerd. Soortgelijke cijfers zijn er voor alle grote maffiagroeperingen in Italië, die desondanks allemaal lijken te groeien.

Wat de huidige arrestatiegolf dus vooral laat zien, is dat de politiediensten in verschillende landen steeds beter met elkaar kunnen samenwerken en vooral: dat dit broodnodig is. De maffia, en dan met name de ’Ndrangheta, wordt immers steeds internationaler en daardoor steeds omvangrijker. ‘De ’Ndrangheta is een organisatie die landen in alle stilte binnendringt en ze vervolgens vervuilt’, zei Cafiero De Raho woensdag.

Grootste multinational

Jaren geleden al berekende de toenmalig Italiaanse hoofdaanklager Pier Luigi Vigna dat de maffia in feite de grootste multinational van Italië is, groter dan Fiat, Exor en Enel. In Italië alleen al draaien de ongeveer 25 duizend ‘medewerkers’ een geschatte jaaromzet van 100 miljard euro, uiteraard belastingvrij. Dat bedrag is de afgelopen tien jaar tijd naar schatting opgelopen tot ruim 140 miljard euro. Omdat er tevens grote grijze zone is waarin vele bedrijven meeprofiteren, ligt het Italiaanse bbp volgens een onderzoek van de Bocconi universiteit zo’n 16 procent lager dan het zou moeten liggen.

Ook op politiek niveau is de invloed van de maffia onveranderd groot. Uit een onderzoek van onderzoeksbureau Avviso Pubblico bleek dat Italiaanse maffiaorganisaties tussen 2013 en 2015 verantwoordelijk waren voor meer dan duizend gevallen van geweld, brandstichting of ernstige bedreiging jegens lokale politici. Dat betekent dat er vrijwel dagelijks in Italië een burgemeester of wethouder onder serieuze druk wordt gezet door een clanlid om bijvoorbeeld gemeentelijke aanbestedingscontracten aan hem over te dragen. Dat heeft vaak succes: tussen 1991 en 2018 werden in totaal 266 Italiaanse gemeenteraden ontbonden wegens aantoonbare maffia-inmenging.

Door die enorme reikwijdte is het voor de Italiaanse justitie bijna ondoenlijk de maffia uit te roeien – hoeveel massa-arrestaties er ook plaatsvinden. Wegens de vaak gestructureerde organisatievorm staan er na iedere arrestatie immers nieuwe bestuurslagen klaar om het stokje over te nemen. En als ook die laag daaronder wordt opgepakt, zoals de afgelopen jaren in Napels gebeurde, bleek dat eerst de vrouwen het roer overnamen en later zelfs minderjarigen probeerden het gat op de lokale drugsmarkt op te vullen; de zogenoemde babybaasjes.

Overigens weerhoudt dat de huidige Italiaanse regering er niet van toch victorie te kraaien bij iedere arrestatie. Toen een in beslag genomen villa van de criminele Romeinse familie Casamonica moest worden ontmanteld, besloot vicepremier Matteo Salvini hoogstpersoonlijk de bulldozer te besturen en toen hij dinsdag twitterde over de arrestatie van vijftien Nigeriaanse maffiosi, werd hij zelfs op zijn vingers getikt door de openbaar aanklager: nog niet alle vijftien criminelen waren gearresteerd.

Cosa Nostra

Van alle maffiagroeperingen is de Siciliaanse Cosa Nostra, of Maffia, de bekendste. Enerzijds omdat zij de organisatiestructuur van de Italiaanse georganiseerde misdaad vanaf de 19de eeuw hebben uitgevonden. Anderzijds omdat de wereldwijde romantiek rond de Maffia op hun verhalen is gebaseerd. Na een periode van extreem geweld in de jaren negentig lukte het justitie bijna de Cosa Nostra uit te roeien, maar dankzij de mensensmokkel die gepaard gaat met de migratiecrisis, zou hun macht de laatste jaren weer flink zijn toegenomen.

’Ndrangheta

De Calabrese ’Ndrangheta, geboren in een van de armste regio’s van Europa, is op dit moment de grootste criminele organisatie van Italië met een geschatte omzet van ruim 50 miljard euro. Die heeft zij vooral te danken aan de Europese cocaïnehandel die ’Ndrangheta naar verluidt voor 80 procent controleert. De banden met Colombiaanse en Mexicaanse kartels zijn dan ook sterk, net als de banden met de havens van Rotterdam en Antwerpen. Volgens de FBI heeft de club in totaal ongeveer 6.000 leden.

Camorra

Bij de Camorra, de georganiseerde misdaadgroepering van Napels en Caserta, zijn naar schatting zo’n 4.500 leden aangesloten. De clanstructuur is minder hiërarchisch dan die van de ’Ndrangheta waardoor er vaak onderlinge clanoorlogen woeden. Ook zijn ze politiek minder actief dan de Maffia op Sicilië. Ze danken hun faam grotendeels aan maffiajournalist Roberto Saviano, die sinds hij zijn boek Gomorra schreef op een dodenlijst staat.

Meer over de grootschalige actie tegen de ‘Ndràngheta

Internationale actie tegen Italiaanse maffiaclan, vijf aanhoudingen in Nederland
Politie en justitie hebben woensdagochtend in Nederland, België, Duitsland en Italië een grootschalige actie gehouden tegen ‘Ndràngheta, een Italiaanse maffiaclan. In de vier landen werden negentig mensen aangehouden, waarvan vijf in Nederland. Bovendien namen de autoriteiten 2 miljoen euro, 140 kilo xtc-pillen en 3000 tot 4000 kilo cocaïne in beslag.