Westerse VN-lidstaten roepen op tot toegang tot Xinjiang om massale detentie van Oeigoeren
China moet een einde maken aan de massadetentie van de Oeigoeren in Xinjiang en VN-waarnemers en journalisten toelaten tot het gebied. Die oproep hebben westerse landen gedaan aan China tijdens de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. Het ontketende een felle ontkenning van de Chinese delegatie.
‘Wij accepteren geen politiek gedreven en volledig bevooroordeelde beschuldigingen van een paar landen’, reageerde viceminister van Buitenlandse Zaken Le Yucheng dinsdagmiddag in Genève op de aantijgingen van de VN-lidstaten. ‘Geen enkel land kan de definitie van democratie en mensenrechten dicteren.’
Elke vier jaar wordt de mensenrechtensituatie van alle afzonderlijke lidstaten doorgelicht, en nu was het de beurt aan China. Dat het er hard aan toe zou gaan, stond van meet af aan vast. In augustus stelde een team van VN-experts op basis van ‘betrouwbare rapporten’ vast dat zeer vermoedelijk een miljoen Oeigoeren zonder enige vorm van proces in strafkampen in Xinjiang zitten opgesloten.
Afgelopen maandag kwam daar nog een rapport van de Amerikaanse denktank The Jamestown Foundation bovenop, waaruit bleek dat China de overheidsuitgaven aan ‘veiligheidsconstructies’ in Xinjiang in 2017 heeft verdriedubbeld.
‘Honderdduizenden gedetineerden’
Vooral Amerika trok tijdens de vergadering hard van leer: ‘Alle vormen van willekeurige detentie moeten stoppen, inclusief de interneringskampen in Xinjiang, en de honderdduizenden, mogelijk miljoenen gedetineerden moeten per direct vrijgelaten worden.’ Daarna volgde een lijstje van namen van mensenrechtenactivisten en advocaten die door de Chinese autoriteiten de mond zijn gesnoerd.
Ook andere westerse landen uitten hun zorgen over de mensenrechtensituatie in China, waaronder Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Zij pleitten voor vrijheid van religie en meningsuiting en toegang van VN-waarnemers en journalisten tot Xinjiang.
Machtige positie China
Maar als de vergadering ook iets duidelijk maakte, was het de machtige positie die China heeft verworven op het wereldtoneel. Een meerderheid van de 193 lidstaten noemde de situatie in Xinjiang niet. Landen als Syrië, Namibië, Cambodja, Kenia en Zuid-Afrika – die economisch voor een belangrijk deel op China leunen – hadden vooral lof voor de Aziatische gigant. Rusland complimenteerde China zelfs voor de manier waarop het zijn minderheden beschermt. Uit de overwegend islamitische wereld was er slechts één land dat een voorzichtige vorm van kritiek uitte: Turkije noemde Xinjiang weliswaar niet, maar sprak wel zorgen uit over ‘willekeurige opsluitingen’.
En dus voelde China zich sterk tegenover de westerse lidstaten: ‘Er zijn hier een paar misverstanden’. Het land benadrukte dat het in Xinjiang niet om straf- en heropvoedingskampen gaat, maar om ‘opleidingscentra’ waar mensen die ‘kleine overtredingen’ hebben begaan een kans krijgen op een nieuwe loopbaan. Met die rooskleurige boodschap probeerde het land ook in de aanloop naar de vergadering de kritiek van de buitenwereld te pareren. ‘De centra die we hebben opgezet zijn er bovendien om terrorisme tegen te gaan. Waarom worden criminelen hier gelauwerd als ‘goede mensen’ en ‘mensenrechtenactivisten’?’
Trainingscentra, verklikkers en hightech-surveillance: zo gaat het eraan toe in China’s ‘rechteloze’ moslimprovincie Xinjiang
Mensenrechtenactivisten opgesloten
Westerse VN-lidstaten, waaronder de Verenigde Staten, riepen op tot het vrijlaten van mensenrechtenactivisten en advocaten. In het geval van de situatie in Xinjiang gaat dat bijvoorbeeld om de voormalig hoogleraar economie, Ilham Tohti, die bijna twee decennia lang streed voor een beter dialoog tussen de Oeigoeren en Han-Chinezen. In 2014 werd hij door de Chinese autoriteiten veroordeeld tot levenslang vanwege ‘separatisme’. Ook de naam van de mensenrechtenadvocaat Wang Quanzhang viel een paar keer, van wie sinds 2015 niets meer vernomen is.