Missie Bolsonaro is volbracht: nu kan hij Brazilië weer ‘groot en veilig’ maken, zeggen zijn supporters

Bolsonaro woont pal aan het strand van Barra de Tijuca, een chique wijk in het zuiden van Rio. Militaire politieagenten bewaken het gebouw, automatische geweren in de aanslag. Al voordat de stemlokalen dicht zijn, hebben zich honderden fans voor het huis verzameld. Tegen de tijd dat de exit polls binnenkomen, zijn het er al duizenden. Een half uur later, als de winst binnen is, gaat de menigte los. Ze heffen het volkslied aan en vallen elkaar huilend in de armen.

Dan spreekt Bolsonaro zijn aanhangers toe. Niet vanaf zijn balkon of de geluidswagen voor zijn huis, ook niet op televisie of vanuit een partijbijeenkomst. Zoals de Brazilianen inmiddels van hem gewend zijn, zendt Bolsonaro een live videoboodschap uit op Facebook. De kwaliteit van het geluid laat dit keer ernstig te wensen over.

Missie volbracht

Bolsonaro bedankt God een keer of tien, en maakt van de gelegenheid gebruik de pers te bekritiseren. Hij bedankt ook zijn aanhangers, ‘de internauten’, voor al hun steun. ‘Ik ben heel gelukkig’, zegt hij met voor hem de Bijbel en een boek van Winston Churchill. ‘Een missie kies je niet, die bespreek je niet, die volbreng je’, besluit hij. Wij samen zullen de missie volbrengen om ons Brazilië te redden.’

Ilana Leonel (38) staat voor Bolsonaro’s huis en filmt met haar telefoon het grote scherm waarop de toespraak wordt uitgezonden. ‘Dit is een historisch moment’, zegt ze geëmotioneerd. ‘Eindelijk kan Brazilië weer floreren.’ De huisvrouw verwacht dat Bolsonaro allereerst de veiligheid gaat aanpakken. ‘Dat is het belangrijkste. Fatsoenlijke burgers hebben geen bewegingsruimte meer omdat overal overvallers zijn.’

Een paar meter verderop staat de 58-jarige Enrique Maira. In het dagelijks leven is hij advocaat, maar voor de gelegenheid heeft hij vandaag een Robocop pak aangetrokken. ‘Omdat ik net als onze president Brazilië weer veilig wil maken’, zegt hij grinnikend. De advocaat kijkt stralend naar het vuurwerk dat boven de zee de lucht ingaat. ‘We hebben nu onze eigen Donald Trump’, zegt hij. ‘En hij gaat het net als Trump fantastisch doen. Hij gaat Brazilië weer groot maken.’

Veertig minuten rijden verderop, in het centrum van de stad, vallen mensen elkaar ook huilend in de armen. Maar hier zijn het tranen van verdriet en angst. Het publiek is jonger, minder wit en draagt geen Braziliaanse vlaggen. Ze hebben op tegenkandidaat Fernando Haddad gestemd, de universitair docent van Arbeiderspartij PT. Veel van hen niet eens zozeer omdat ze achter de PT staan, maar omdat ze een afkeer hebben van de autoritaire en anti-democratische retoriek van Bolsonaro.

Bikkelharde tijden

Als de oud-militair doet wat hij belooft, dan worden het bikkelharde tijden voor andersdenkenden. ‘We gaan die rode klaplopers van de kaart vegen’, zei Bolsonaro een week geleden nog. ‘Dit land is van ons, zij moeten zich nu aan onze wetten gaan onderwerpen. Anders kunnen ze vertrekken of naar de gevangenis.’ In een eerdere campagnebijeenkomst pakte Bolsonaro een camera statief en deed alsof het een mitrailleur was. ‘We gaan dat linkse tuig neerknallen’, schreeuwde hij.

Vorige week viel de militaire politie in het hele land universiteiten binnen, in opdracht van het electoraal hof. Ze lieten bijeenkomsten van kritische studenten beëindigen, namen flyers en posters in beslag en dwongen een rechtenfaculteit een anti-fascisme vlag neer te halen. Donderdag werd een zwarte student verkracht op een universiteit in Fortaleza. ‘Dit is geen plek voor slaven en zwarten’, heeft de verkrachter volgens het slachtoffer gezegd. ‘Als Bolsonaro de verkiezingen wint gaan we de universiteiten schoonvegen van jouw soort, vieze aap.’

Terwijl mensenrechtenactivisten, linkse intellectuelen, artiesten, kritische journalisten en lgbti’s het nieuwe jaar met afgrijzen tegemoet zien, begrijpen de aanhangers van Bolsonaro niet waar ze zo’n ophef over maken. ‘Hij communiceert gewoon niet zo handig’, zegt Marcos Martins, een 45-jarige manager van een farmaceutisch bedrijf. ‘Militairen zijn niet diplomatiek, maar hij bedoelt het niet zo kwaad.’

Martins drinkt zondagavond samen met een vriend een biertje in de feestende menigte. ‘Bolsonaro is conservatief, maar hij is echt niet zo racistisch en homofoob als ze hem afschilderen’, aldus Martins. ‘Maar belangrijker nog, hij is niet corrupt. Hij heeft 27 jaar in de Tweede Kamer gezeten en nooit geld achterover gedrukt. Dat hebben we nodig, een eerlijk iemand. Hij gaat banen creëren en het onderwijs verbeteren. Brazilië zal vooruit gaan.’

Meer macht voor militairen

Er vliegt een legerhelikopter over, de menigte juicht en zwaait. In Niteroi, een stad aan de overkant van de baai, rijdt op hetzelfde moment een militaire stoet door de straten om de overwinning van Bolsonaro te vieren. De manschappen, in vol ornaat, worden toegezongen door de in vlaggen gehulde bevolking. Bolsonaro is van plan ministersposten aan militairen te geven, en de militaire politie krijgt een vrijbrief om verdachten neer te schieten. Zijn aanhangers vinden het geweldig.

In een vrijwel lege strandtent aan de overkant van de straat staat de televisie aan. Haddad houdt een toespraak waarin hij zijn nederlaag erkent. ‘Wees niet bang’, zegt hij tegen zijn aanhangers. ‘We zijn samen. Houd moed!’ Amnesty International brengt op hetzelfde moment een verklaring uit over ‘het risico’ van Bolsonaro. ‘Amnesty staat aan de kant van sociale bewegingen, NGO’s, activisten en alle anderen die mensenrechten verdedigen.’ aldus de mensenrechtenorganisatie.

Maar Bolsonaro en zijn aanhangers zullen daar niet van onder de indruk zijn. Integendeel, ze zien mensenrechten als onderdeel van het linkse probleem. ‘De communisten gaven criminelen mensenrechten’, aldus Leonel, de huisvrouw op het Bolsonaro feestje. ‘Bolsonaro gaat ervoor zorgen dat alleen mensen die deugen nog rechten hebben.’