Loro is een portret van de Italiaanse ex-premier Silvio Berlusconi wanneer hij even niet aan de macht is

Ze komen samen het Parijse hotel binnen, Paolo Sorrentino en Toni Servillo, de regisseur en zijn acteur. Op de hoek van de straat, waar een restaurant zit, hebben ze zojuist geposeerd voor een selfie met een ober, die de twee Italianen herkende. Misschien herkende hij alleen Servillo, bekend gezicht immers, vooral dankzij zijn hoofdrol in de enorm succesvolle Rome-saga La grande bellezza (2013). Toch oogt Sorrentino het meest als een beroemdheid: zonnebril, woest haar, de nonchalante houding van een rocker. Geen wonder dat ze allebei op de foto moesten.

De 48-jarige Sorrentino mag zich ook best een sterregisseur noemen. Hij maakte naam met films als Le conseguenze dell’amore (2004) en het politieke drama Il divo (2008) en incasseerde in 2014 met La grande bellezza een grand slam aan filmprijzen: een Oscar, Golden Globe, Bafta en European Film Award. Sindsdien regisseerde hij Harvey Keitel, Michael Caine en Rachel Weisz in Youth en maakte hij met Jude Law de eveneens Engelstalige televisieserie The Young Pope.

Om daarna toch weer terug te keren naar Italië. Met  Toni Servillo (59) maakte hij tot dusver zes speelfilms. De laatste twee, Loro 1 en Loro 2, worden buiten Italië in een ingekorte versie van 2,5 uur als één film uitgebracht. Loro is een portret van de Italiaanse ex-premier Silvio Berlusconi, 82 inmiddels. De film toont de politicus (en vastgoed- en mediatycoon) in een rustige periode. Het verhaal speelt zich af tussen 2006 en 2010, wanneer hij even niet aan de macht is en zich meestal ophoudt in zijn vakantievilla op het eiland Sardinië, een extreem luxueus verblijf met talrijke zwembaden, een nepvulkaan en een privé-draaimolen.

‘Die relatief stille fase in Berlusconi’s leven is interessant’, zegt Sorrentino, nadat hij zich met Servillo heeft geïnstalleerd in de lobby van het hotel voor een groepsgesprek met vier journalisten. ‘Hij bevindt zich in die jaren in een soort gouden kooi, terwijl hij probeert uit te zoeken hoe hij terug kan keren op het pluche. Niet toen hij de macht had gaf Berlusconi zich het meest bloot, maar toen hij die wilde terugveroveren.’

Loro (Italiaans voor ‘zij’, de mensen in Berlusconi's entourage) kan gezien worden als een vervolg op Il divo, waarin Servillo een andere extreem invloedrijke Italiaanse politicus speelde: de zevenvoudige premier Giulio Andreotti, berucht om zijn banden met de maffia. Toch zijn beide films verschillend: Il divo oogde als een stijlvolle, duistere misdaadfilm, Loro is een uitbundig geheel van boenga boenga-feestjes en Italiaanse quizshow-esthetiek.

Dat verschil begint met de hoofdpersoon, legt Sorrentino uit. ‘Andreotti en Berlusconi zijn volstrekt tegengestelde karakters. Andreotti hield van macht, hij wentelde zich erin. Voor Berlusconi was de weg ernaartoe interessanter, het omhoogklimmen, daar genoot hij van. En nog belangrijker: bij Andreotti speelde alles zich vanbinnen af. Uiterlijk was hij star, vrijwel immobiel. Berlusconi is juist extreem dynamisch. Bij hem is alles buitenkant, het is de vraag of hij een binnenste heeft. De uitdaging was om toch iets, een snufje, te laten zien van een zogenaamd innerlijk leven.’

‘Daar lag het probleem’, vult Servillo aan. ‘Als een andere regisseur me had gevraagd Berlusconi te  spelen, had ik waarschijnlijk geweigerd. Van Paolo accepteerde ik het. Ik wist dat het moeilijk zou worden en ik vind het leuk om met hem moeilijkheden te overwinnen. Je moet tegen de vooroordelen inwerken; tegen de ideeën die het publiek over Berlusconi heeft, of die politieke commentatoren hebben. Dat gold voor Andreotti ook, maar bij Berlusconi was het nog lastiger, juist omdat hij extravert is en iedereen hem denkt te kennen. We hebben bijvoorbeeld veel komieken in Italië die een Berlusconi-typetje deden. Het is interessant om dan met een nieuwe interpretatie te komen.’

Servillo’s Berlusconi is een gladde, oppervlakkige, maar toch ook enigszins mysterieuze man. Hoe gluiperig hij zich ook gedraagt, zijn charme is onmiskenbaar. Hij zingt en maakt flauwe grappen; zijn vrouw Veronica noemt hem één lange, doorlopende voorstelling. Ook zijn talent voor marketing is overduidelijk. Het gaat er niet om wat de waarheid is, legt hij in Loro aan zijn kleinzoon uit. ‘Het enige wat telt, zijn je toon en je overtuigingskracht. Het enige wat telt is dat je me gelooft.’

Die overtuigingskracht verklaart, voor een deel althans, waarom Berlusconi in 1994 met zijn partij Forza Italia de verkiezingen won – en waarom hij zo lang aan de macht kon blijven. Ook nu nog is hij invloedrijk, vooral achter de schermen. Ondanks de schandalen, de beschuldigingen van fraude, omkoping en seks met minderjarigen, blijft hij greep houden op de Italiaanse kiezer.

‘Berlusconi kwam aan de macht zonder enige kennis van de politiek’, zegt Servillo. ‘Hij bouwde een politieke partij op alsof het een bedrijf was, een verlengstuk van zijn onderneming, met gebruikmaking van dezelfde strategieën, dezelfde reclamecampagnes. Vergeet niet dat hij eigenaar was van drie televisiestations, veel kranten, grote reclamebureaus. Het bracht een omslag teweeg; de taal en het wezen van de politiek veranderden totaal. Met hem werd de Italiaanse politiek een product om te verkopen. Er is een tijdperk vóór Berlusconi en een tijdperk erna.’

Een vergelijking met Donald Trump ligt voor de hand, maar daar laat Sorrentino zich niet over uit. ‘Toen ik het scenario voor Loro schreef, was Trump nog niet tot president gekozen,’ zegt hij. ‘Hij was nog niet op het toneel, dus ik heb er ook niet over nagedacht.’ Wel wil de regisseur ingaan op de vooral in Amerika gehoorde kritiek dat zijn film zoveel half ontklede jonge vrouwen laat zien, dat het haast een verheerlijking van Berlusconi’s wilde feestjes lijkt.

Sorrentino: ‘De vulgariteit in de film typeert de periode die we afbeelden. In die jaren was dit soort vulgariteit wijdverspreid. Het is met seks en drugs net als met geweld; ook dat bestaat in de werkelijke wereld en ook dat wordt in films getoond. Of je dat wel of niet aantrekkelijk vindt, is aan jou. Ik vind het niet nodig om te benadrukken dat het iets negatiefs is, want ik denk dat het publiek slim genoeg is om daarover te oordelen.’

Van Berlusconi heeft Sorrentino nog geen reactie gekregen. Geen idee of hij de film gezien heeft, zegt de regisseur schouderophalend. Dat Loro gemaakt werd, leek de ex-premier in elk geval prima te vinden. Het gerucht dat hij de filmmaker zijn eigen villa op Sardinië als opnamelocatie aanbood, blijkt te kloppen. ‘Maar dat hebben we geweigerd’, zegt Sorrentino.

De laatste vraag. Of de samenwerking voor de regisseur en acteur inmiddels routine is geworden, wil een journalist weten. Servillo lacht. ‘Heb je de film gezien? Die scène waarin Berlusconi zomaar iemand gaat bellen, laat op de avond? Om zijn verkopersinstinct te testen, probeert hij de vrouw die hij aan de telefoon krijgt, te overtuigen om een huis van hem te kopen. Dat was een fantastische uitdaging - een prachtig cadeau van Paolo aan mij. Die scène besloeg tien pagina’s in het script. Dat is allesbehalve routine.’