EU gelooft nog steeds in uitweg tegen harde Brexit, maar gaat ‘met volle kracht vooruit’ met voorbereiden noodplannen

‘Eerst maar eens zien wat circus-Londen vandaag weer presenteert’, zegt een nauw bij de Brexitonderhandelingen betrokken EU-ambtenaar. De parlementaire knock-out die het Britse Lagerhuis dinsdagavond aan premier May uitdeelde – een vernietigend ‘nee’ tegen haar Brexitakkoord met Brussel – maakt duidelijk dat geen enkele concessie, verduidelijking of belofte van EU-zijde op dit moment zin heeft. Het is nooit genoeg, omdat het Britse parlement niet weet wat het wil.

Brussel maakte zich woensdagochtend op voor een nieuwe dag van wachten, bellen met de hoofdsteden, schoongeveegde agenda’s en spoed-Brexitvergaderingen. Voorzitter Juncker van de Europese Commissie verliet dinsdagmiddag al het Europees Parlement in Straatsburg om de verwachte Brexitchaos vanuit Brussel het hoofd te bieden.

De EU27 blijven vooralsnog één front tegenover het Verenigd Koninkrijk. Premier Rutte, de Oostenrijkse kanselier Kurz en de Luxemburgse premier Bettel herhaalden woensdag dat de verworpen Brexitdeal het laatste bod van de EU was. Nu toegeven zou het beeld neerzetten van een EU die door de knieën gaat voor lastige, eurofobe landen.

Totale verdeeldheid

De eenheid van de 27 wordt overigens enorm geholpen door de totale verdeeldheid aan de andere zijde van het Kanaal. Net als de meeste Britten tasten EU-ambtenaren en Brusselse diplomaten in het duister welk Brexitscenario in het Lagerhuis wel op een meerderheid kan rekenen.

‘Wij gaan niet op de stoel van de Britten zitten’, zeggen EU-ambtenaren. Brussel wil en kan geen scenario’s ontwikkelen, hoe graag het ook een harde Brexit wil voorkomen. De stemming in het Lagerhuis heeft de ambtenaren overtuigd dat de gewraakte backstop – de speciale regeling om een harde grens te voorkomen tussen Ierland en Noord-Ierland, dat met Groot-Brittannië de EU verlaat – niet langer het hoofdprobleem is voor Britse politici. Dan was de nederlaag voor May beperkter geweest. Overigens was de backstop die dinsdagavond op tafel lag een idee van de Britten zelf.

De 432 Lagerhuisstemmen tegen het Brexitakkoord (dat een ordelijk vertrek uit de EU mogelijk maakt) én de afwezigheid van een alternatief vertrekvoorstel tonen volgens EU-ambtenaren aan dat de Britse politici nog steeds worstelen met de vraag die ze zich de dag na het Britse Brexitreferendum (23 juni 2016) stelden: wat betekent Brexit eigenlijk?

Motie van wantrouwen

Alle ogen zijn nu weer op May gericht: overleeft ze woensdag de door de oppositie ingediende motie van wantrouwen? (Vermoedelijk wel). En wat gaat ze vervolgens doen? Tijd kopen ligt voor de hand. De Brexitdatum (29 maart) komt nu wel akelig dichtbij en zonder akkoord met de EU ontvouwt zich volgens vele autoriteiten en economen een economisch rampscenario. Een extra EU-top om de onderhandelingsperiode te verlengen is echter nog niet gepland. De EU gaat wel ‘met volle kracht vooruit’ (Bettel) met het voorbereiden van noodplannen om de schade van een harde Brexit aan EU-zijde te beperken.

De EU denkt dat ‘een uitweg’ (lees: een akkoord over een ordelijke Brexit) nog steeds mogelijk is. EU-onderhandelaar Barnier zei woensdagochtend in het Europees Parlement dat als Londen zijn Brexittaboes (geen lid van de interne markt, geen lid van de douane-unie, geen vrij verkeer van werknemers) laat varen, de EU die handreiking onmiddellijk zou beantwoorden met serieuze concessies. het probleem is dat May die ‘rode lijnen’ heeft getrokken en de stemming in het Lagerhuis er niet één is die nauwere banden met de EU verwelkomt.

Diplomaten denken dat achter de schermen veel met Ierland gebeld zal worden. Dublin speelt een sleutelrol: als de Ieren bereid zijn tot een soepelere grensregeling met Noord-Ierland (Britse wens), zal de rest van de EU daar niet moeilijk over doen. ‘We zijn niet Ierser dan de Ieren’, aldus een betrokken diplomaat. Maar loyaal EU-lid Ierland wordt niet geofferd voor de onwillige grote broer Verenigd Koninkrijk die de Unie verlaat.