In Weert zijn onderduikers welkom

Ze doopten zichzelf 'de Hillbillies': twintig vrouwen die het Weerts verzet tegen het vluchtelingenbeleid aanvoeren. 'Van allerlei pluimage' zijn ze, met inkomens 'van bijstand tot vier keer modaal'. De meesten zijn al generaties Nederlands, drie hebben Marokkaanse ouders, eentje heeft een Poolse vader. Allemaal praten ze met Limburgs accent. 'Wel jammer dat er geen mannen bij zitten', zegt hun woordvoerster, 'behalve Jos dan': Jos Heijmans, de burgemeester van Weert (D66). Die hen openlijk steunt sinds ze, ook wel tot hun eigen verbazing, plotseling een Syrische familie hielpen onderduiken. Morgen moet Heijmans zich hierover in de gemeenteraad verantwoorden.

De Syrische familie bestaat uit Doaa Al Refae (24) haar broer Mohammed, net 18 jaar, plus de vier kleine kinderen van Doaa. Eind augustus vluchtten ze uit de Syrische provincie Deraa, met Doaa's man. Hij zat in een andere auto. Doaa: 'De smokkelaars zeiden dat hij werd gearresteerd door troepen van Assad'.

Onze afspraak op een geheim adres was in een dag geregeld, de Weertse ondergrondse functioneert als een geoliede machine. Doaa's advocaat en twee Hillbillies zijn er ook bij. Het grote huis waar we praten is van een anonieme sympathisant: Brabants proper van buiten, knus bordje met voornamen aan de deur. Fanida Kadra doet open: geboren en getogen Weertse, woordvoerder van dit verzet, jurist, gemeenteraadslid voor de PvdA', 'maar dat is nou even bijzaak'.

Dit begon in de Welkom Winkel op het terrein van de noodopvang in Weert, vorig jaar ingericht door het Rode Kruis. Alle Hillbillies werkten daar als vrijwilliger. Fanida ook. En Mathilde Dominikowski, de Hillbillie met de Poolse vader, tevens hoofdredacteur van Weert Magazine. Mathilde laat terwijl wij praten Doaa's kinderen met haar kleinzoon en gietertjes spelen.

Doaa's advocaat vertaalt. Hij heet Abdelhadi El Aqde, woont en werkt in Amsterdam en praat ook al met Limburgs accent: geboren en getogen in Schinveld. Fanida en hij kennen elkaar van hun rechtenstudie in Maastricht. 'Ik heb hem hier aan zijn baard bijgesleept, ha ha ha', roept Fanida uit de keuken. Mathildes kleinzoon mag even aan de baard voelen.

Doaa, rond gezicht met kalme groene ogen, vertelt hoe ze met Mohammed en de kinderen verder reisde. Woestijn. Turkije. Bootje. Bootje zinkt meteen. Tweede bootje. Griekenland, lopen, trein, lopen, trein. Mohammed, zelf net geen kind meer, maakt marcheerbewegingen: 'We wisten niet meer welke maand het was. We dachten alleen nog aan lopen.' De kinderen voelden zich erg onveilig, zegt Doaa. 'Ze huilden de hele weg.'

Ze koersen richting Nederland, omdat in Woensdrecht een schoonzus met vluchtelingenstatus woont. Eerst Ter Apel. Dan naar het inderhaast geopende opvangcentrum Weert. Daar leren de Hillbillies hen kennen: Doaa en Mo.

Mohammed belandt probleemloos in de procedure voor een verblijfsstatus. Maar Doaa heeft in de chaos vingerafdrukken afgegeven in Griekenland en Duitsland. Daarom mag ze hier niet blijven: Dublinverordening, die bepaalt dat je naar het eerste Europese land moet waar je bent geregistreerd.

Families worden vaker uit elkaar gehaald door een verdrag waar dat verdrag niet voor is bedoeld. Dat zegt Vluchtelingenwerk Nederland. De Dublinverordening stelt eerbiediging van het belang van het kind en het familieleven namelijk voorop: 'Er zijn bepalingen die dat mogelijk maken'.

Maar je moet wel willen, en de rechter wijst het af: Doaa zou niet afhankelijk zijn van haar broer. Burgemeester Heijmans vraagt staatssecretaris Dijkhoff daarna zijn discretionaire bevoegdheid te gebruiken. Die reageert niet.

Doaa en haar broer komen van het platteland. Stille mensen, geen spoor van handigheid. Nota bene: ze eisten ook nooit in Nederland te kunnen blijven. Ze willen alleen maar sámenblijven. 'Als haar broer mee naar Duitsland had gekund, prima, dan had je niets meer van ons gehoord', zegt Fanida.

Maar op maandag 2 mei staat de Dienst terugkeer en Vertrek voor Doaa op de stoep: ze moet de volgende dag met de kinderen naar Duitsland. Binnen een uur regelen de Hillbillies in hun appgroep een onderduikadres. Die avond nog worden Doaa, Mohammed en de kinderen opgepikt.

Opgetogen vuren de Hillbillies nu zo'n 300 tot 400 appjes per dag op elkaar af over hun onderduikers: strakke logistiek, wisselende logeeradressen, opwindend ook wel. De huisarts, apotheek en tandarts doen al mee. Mensen op straat bieden spontaan geld. En er komt onderwijs voor de kinderen. Fanida: 'Nauwelijks vervelende reacties. Niemand heeft nog gescholden of gedreigd.'

Zelfs de plaatselijke columnist, die meestal boos is, noemde de burgemeester 'Super-Jos'.