D66 gehalveerd in Groningen, GroenLinks verdubbeld: ligt de oorzaak in Den Haag?
Een politieke aardverschuiving woensdagavond in Groningen: GroenLinks verdubbelde en werd afgetekend de grootste partij bij de herindelingsverkiezing, D66 halveerde. Toch wijst alles erop dat het epicentrum van de schok in Den Haag ligt.
Hielp het offensief tegen terrasverwarmers tijdens de campagne GroenLinks aan een monsterzege bij de herindelingsverkiezing in Groningen? Of riep D66 het onheil over zichzelf af door te pleiten voor een scooterverbod op plaatselijke fietspaden? Lokale verkiezingen gaan over lokale onderwerpen: politieke partijen willen het graag doen geloven. Toch werd dat adagium woensdagavond andermaal gelogenstraft.
Vier jaar geleden boekte D66 in Groningen nog een historische verkiezingsoverwinning, door voor het eerst in een halve eeuw de Partij van de Arbeid van de troon te stoten in de hoofdstad van wat ooit het rode Noorden was. GroenLinks werd toen de vierde partij.
Van winnaar naar verliezer
Woensdag waren de rollen plotseling radicaal omgekeerd. GroenLinks ging van 4 naar 11 zetels in de nieuwe raad (die vanwege de herindeling met Haren en ten Boer 45 in plaats van 39 zetels telt), D66 zakte diep weg van 9 naar 5.
Zie wat er er gebeurde op exemplarische stemlocaties, zoals in het UMCG (hoger opgeleiden) en de Hanzehogeschool (jonge hoger opgeleiden). Op de onderwijsinstelling waar de eigen senator Henk Pijlman nota bene bestuursvoorzitter is, zakte D66 van 37,5 procent van de stemmen naar 15,9 procent; GroenLinks ging van 8,5 procent naar 29,4 procent.
Ook in Haren was D66 in 2014 nog de grootste. Dat de partij het verzet tegen de fusie met Groningen staakte, kwam D66 woensdag duur te staan in het forensendorp.
Zoek de verschillen
Toch: wie zocht naar fundamentele verschillen in de lokale verkiezingsprogramma’s van beide partijen, moest goed zoeken. In de campagne vlogen ze elkaar ook nauwelijks in de haren. Ze werkten de afgelopen vier jaar niet voor niets intensief samen in het meest harmonieuze Groningse stadsbestuur sinds jaren.
GroenLinks en D66 zijn met hun progressieve politiek en kosmopolitische inslag natuurlijke concurrenten, zeker in een studentenstad als Groningen. Inhoudelijk zijn de verschillen klein. D66 verdedigt vol vuur het gebruik van de fiets. En ook GroenLinks is voor gelijke kansen in goed onderwijs.
Dat D66 minder goede bestuurders leverde, lijkt evenmin een weinig plausibele verklaring voor de afstraffing van de partij. Het was juist GroenLinks-wethouder Mattias Gijsbertsen die eerder dit jaar in de problemen kwam. Had hij de gemeenteraad wel goed geïnformeerd over de risico’s van een aardwarmteproject, dat miljoenen kostte maar niet doorging?
‘Pizza & politics’
Nee, wie een verklaring zoekt voor het stuivertje wisselen, moet echt in Den Haag zijn. Bij D66 vertrok Alexander Pechtold en debuteerde Rob Jetten vooralsnog weinig gelukkig. Het weerhield D66 in Groningen er niet van hun nieuwe kopstuk in te vliegen. Jetten hielp zondag zijn partijgenoten met flyeren en deed aan ‘pizza & politics’ bij studentenvereniging Dizkartes.
Ook GroenLinks-leider Jesse Klaver kwam naar Groningen, voor een ‘Meet Up’, maandagavond in Huize Maas. Dat die bijeenkomst aanzienlijk meer publiek trok dan het lijsttrekkersdebat waar de lokale voorvrouw Glimina Chakor de honneurs waarnam, is een andere aanwijzing voor het primaat van Den Haag.
Een Jesse Klaver-effect? Chakor hield zich in de euforie van woensdagnacht wat op de vlakte. ‘Natuurlijk speelt het landelijke sentiment mee. Maar we hebben ook keihard campagne gevoerd en zijn dicht bij onszelf gebleven.’ Zonder erover te klagen draaide de Groningse D66-voorman Paul de Rook er minder omheen. ‘Bij lokale verkiezingen heb je soms de landelijke wind mee, soms heb je hem tegen.’