Wat we in 2018 hebben geleerd: 16 belangrijke lessen

1. Je kunt de klimaatverandering steeds beter voelen

Sneuvelende warmterecords, zware hoosbuien en droogte waar maar geen eind aan leek te komen. Extremen kenmerkten het Nederlandse weer in 2018. De tijd dat klimaatverandering alleen in statistieken was terug te vinden is voorbij. Is het  veranderende weer de schuld van klimaatverandering? 

2. Er is – nu echt zo goed als zeker – vloeibaar water op Mars

Mars is het dichtst dat we in ons zonnestelsel bij een tweelingbroer kunnen komen. De rode planeet, op een behapbare paar maanden vliegen van aarde, figureert daarom al meer dan een eeuw in sciencefictionverhalen. Zullen er dan toch ooit marsmannetjes opduiken? 

3. Alzheimer blijft ongrijpbaar

Naar de ziekte van Alzheimer zijn dit jaar wereldwijd 10.027 onderzoeken gedaan, volgens Pubmed, de website voor medisch onderzoek. Steeds meer studies zijn er op gericht om alzheimer zo vroeg mogelijk vast te stellen, maar dat wil nog niet echt lukken.

4. Hoe de verlamden en blinden weer kunnen lopen en zien

Ze kunnen er nog niet meteen de Vierdaagse mee lopen maar de eerste stappen zijn gezet, letterlijk. Na jaren waarin een verlamde rat in een tuigje door het lab kon dansen en een mank resusaapje op een loopband opeens weer kon bewegen, hebben wetenschappers hun beloftes weten te vertalen naar de mens. De eerste successen zijn geboekt. 

5. De Melkweg zit vol stellaire vluchtelingen

Voor het eerst is ons kosmisch thuis ongekend nauwkeurig in kaart gebracht. De schatkist aan informatie die dat oplevert, zorgt voor de een na de andere wetenschappelijke doorbraak. Zo trilt de Melkweg nog na van een schampschot van kosmische proporties. 

6. Een ‘varkenscyclus’ op steroïde treft de zorg

Het personeelstekort in de zorg is vooral zo pijnlijk omdat je het van mijlenver kon zien aankomen. De grote oorzaak hiervan is dat de overheid in een relatief korte periode een zigzagbeleid heeft gevoerd. Een paar jaar geleden werd er enorm bezuinigd, moesten er 80.00 mensen uit de zorg. Nu opeens is er weer 2 miljard voor de verpleeghuizen. Noem het een varkenscyclus-on-steroids.

7. De strijd om uw persoonlijke gegevens verhardt

Bedrijven als Google weten bijna alles over hun gebruikers. Internetcritici en privacyvoorvechters waarschuwen allang voor het gevaar van de machtige datagraaiers die over de hoofden van de naïeve consumenten gegevens verzamelen en daarop hun diensten en advertenties afstemmen. Lang maakten ze zich daar totaal niet druk over, maar die tijd is veranderd.

8. Computers luisteren (een beetje)

Het zijn compacte praatpalen voor woonkamer, slaapkamer of keuken die zich in het dagelijks leven nestelen en na uw stemcommando het laatste nieuws melden, weerberichten oplezen, een muziekje afspelen of bestellingen doen. Ze werken nog niet feilloos, maar een stevig potje discussiëren met onze assistent staat in de toekomst op ons te wachten. 

9. Elk lichaamsdeel krijgt zijn eigen boek

Het eerste hippe orgaan dat de bestseller top 10 invloog was het brein. Acht jaar geleden schreef hersenonderzoeker Dick Swaab een populair wetenschappelijk boek over onze hersenen, waarvan er inmiddels bijna een half miljoen zijn verkocht. Het bleek de opmaat voor de opmars van andere lichaamsdelen in boekvorm. 

10. De individuele patiënt krijgt meer aandacht

Alles wat de dokter doet en voorschrijft, moet gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek. Al het andere is kwakzalverij. In 2018 sprongen nieuwe barsten in dit overzichtelijke schema. Het wetenschappelijk onderzoek is een parallelle wereld aan het worden, waar de individuele patiënt weinig aan heeft.

11. Ruimtesondes hebben niet het eeuwige leven

Duizenden exotische werelden overleefde hij. Maar in oktober ging bij planeetjager Kepler definitief het licht uit. Zijn teller stokte op ruim 2.500 exoplaneten - werelden die draaien om een andere ster dan de zon. Plekken zo licht als piepschuim of zo heet als de hel. Werelden waarbij je aan de hemel niet één, maar twee ‘zonnen’ ziet. Grote gasbollen die lijken op Jupiter en kleine rotsachtige tweelingbroers van de aarde. De successen leken eindeloos, maar nu wacht Kepler een eenzaam pensioen, diep in de kosmische leegte.

12. We zien overal chemospoken

Of het nu gaat om vaccins, bespoten groenten of genetische manipulatie: we blieven het steeds minder. Dat begint te wringen en te schuren. Te giftig, te eng, je wordt er vast ziek van. Het is een refrein dat steeds grotere groepen mensen meezingen. En de gevolgen worden steeds absurder.

13. Kosmische straling komt uit ‘Texas’

Een zekere poëtische logica heeft het wel, de ontdekking dat de aarde continu wordt beschoten door een sterrenstelsel dat in vakkringen de bijnaam ‘Texas’ draagt (echte naam: TXS 0506+056). Astronomen schreven afgelopen juli in het vakblad Science dat in ‘Texas’ een kolkend zwart gat woont dat in razend tempo minuscule deeltjes op ons afvuurt, als een soort kosmische cowboy met een machinegeweer.

14. De eigen afweer jaagt steeds meer kankercellen weg

 Bij Ivo Visser uit Den Haag zijn de eigen afweercellen buiten zijn lichaam genetisch zo vertimmerd dat er een hoogstpersoonlijk, levend medicijn tegen de tumor is ontstaan. Car T-cellen heten ze, hergeprogrammeerde immuuncellen met een hulpmotortje. Als die worden teruggestopt in de bloedbaan van de patiënt gaan ze los: ze vermenigvuldigen zich, binden aan de tumorcel, prikken er gaatjes in, maken de cel dood en gaan door naar de volgende kankercel.

15. U zit vol prehistorisch dna

Het was, natuurlijk, een belachelijke ontdekking. De kans dat je zoiets vindt: een stukje bot van iemand met een Neanderthaler als moeder en een heel andere oermens, een soort genaamd Denisovamens, als vader. Toch was dat waar Duitse wetenschappers dit jaar op stuitten: een vingerkootje uit Siberië van precies zo’n hybride mens.

16. De vermicella Perscauda bestaat

Acht diersoorten waarvan we tot dit jaar niet wisten dat ze bestaan, inclusief de slang die bioloog en televisiepresentator Freek Vonk ontdekte.