Direct naar artikelinhoud
reportagejacco gardner

Multi-instrumentalist Jacco Gardner in zeven delen

Jacco GardnerBeeld Robin de Puy

Op zijn derde album neemt Jacco Gardner (30) wéér een nieuwe afslag. Somnium is een instrumentale synthesizerplaat; nee, hits scoren is niet zijn doel. Een portret van de muzikale avonturier uit Zwaag in zeven delen.

Multi-instrumentalist en psychedelic boy wonder Jacco Gardner uit het Noord-Hollandse Zwaag, droog: ‘Ik vermoed dat deze nieuwe plaat commercieel niet zo’n groot succes zal worden.’

Zijn derde album, de opvolger van Cabinet of Curiosities (2013) en Hypnophobia (2015), presenteerde hij vorige maand op een plek die de fase van zijn carrière fraai illustreert: het planetarium van Artis. Gardner is meer een ontdekker geworden dan een popmuzikant, een innovator achter een synthesizer die van project naar ­project holt.

Somnium is, anders dan zijn eerste twee platen, geheel instrumentaal. ­Titel – en trouwens ook inspiratie – ontleende hij, typisch Gardner, aan een boek van de Duitse astronoom, astroloog en wiskundige Johannes Kepler (1571-1630). Diens Somnium, ‘Droom’, verscheen postuum in 1634 en is een combinatie van een wetenschappelijke verhandeling over de maan en een fantasieverhaal over een ruimtereis.

‘Alleen dat al maakt Kepler uniek. Die ruimtereis is een sprookje, maar benadert de realiteit. Het is een toekomstvisioen, gebaseerd op Keplers fantasie en gecombineerd met zijn wetenschappelijke ontdekkingen. Hij laat zijn fantasie los op feiten. Dat vind ik mooi. Het wordt daardoor ­sciencefiction.’

Kepler prikkelde hem. ‘Het zou best kunnen dat dingen waarover wij nu fantaseren, over vierhonderd jaar werkelijkheid zijn.’ Het terrein is ­vertrouwd. Zijn broer Edwin is futuroloog, zijn vader uitvinder. ‘Daar komt veel vandaan. In mijn familie gaat het vaak over techniek en innovatie.’

30 jaar is Gardner inmiddels en ­geworteld in een tijdperk van voor zijn geboorte, de jaren zestig en ­zeventig. Verder op het lijstje: Zwaag (Noord-Holland), (neo-)psychedelisch wonderkind, barokpop, een ­platencontract en een succesvolle tour in de Verenigde Staten en een nieuwe woonplaats, Lissabon.

Hij werkt projectmatig. Samen met drummer Nic Mauskoviç speelde Gardner in een Zambiaanse rockband die succes had in de jaren zeventig, Witch. Met zijn broer Edwin maakte hij een hoorspel (en wellicht aansluitend ook een planetariumfilm) over lichtvervuiling en hij mixte de plaat van de Turks-Nederlandse band Altin Gün, onder meer.

‘Het werk blijft zich maar opstapelen. Ik moet wat vaker nee zeggen.’ En er is dus die nieuwe plaat Somnium, een nieuwe afslag in zijn loopbaan en de aanleiding voor een portret in ­zeven delen.

Jacco Gardner

Planetaria

‘Als kind was ik voor het eerst in het planetarium van Artis, voor de voorstelling Suske en Wiske op ruimtereis. Inmiddels heb ik er heel wat bezocht, ook het Eise Eisinga Planetarium in Franeker. Dat is een heel bijzondere, overweldigende plek, een reis bijna.

‘Ik hou van het onbekende. In planetaria voel je de drang om te ontdekken en te innoveren. Op mijn eerste album, Cabinet of curiosities, identificeer ik me met die ontdekkersgeest, met die nieuwsgierigheid en het zoeken naar mysteries.

‘Ik ben opgegroeid in Hoorn, een stadje waar je de geschiedenis voelt. Schepen kwamen eerst naar Hoorn, daarna gingen ze pas naar Amsterdam. De bizarste voorwerpen uit de nieuwe werelden kwamen eerst in Enkhuizen en Hoorn terecht. In het Westfries Museum in Hoorn hebben ze een cabinet of curiosities, een rariteitenkabinet.

‘Ik kreeg daar altijd een bijzonder gevoel bij. De wonderlijke en mysterieuze kant van onze realiteit, getoond in een expositie, dat vond ik als concept interessant. Eigenlijk heb ik met Somnium hetzelfde proberen te doen.’

Somnium

‘Op Somnium zing ik niet, voor het eerst. Dat is een gevoelsmatige keuze. Tijdens het maken luisterde ik vaak naar instrumentale platen; naar Mort Garson, Bo Hansson, Vangelis, Tangerine Dream, Mike Oldfield, Ennio Morricone. Ik merkte dat instrumentale platen meer ruimte boden aan mijn fantasie. Een fietstocht in Zwaag werd er een stuk avontuurlijker door. Het wordt bijna een visuele ervaring, een ontdekkingstocht in jezelf.

‘Op deze plaat wilde ik mysterie en avontuur brengen in de vluchtige wereld van WhatsApp, livestreaming, sociale media en playlists. Daarom is het een album dat je van begin tot eind moet beluisteren. In een uur reis je van A naar B en onderga je een avontuur. Probéér het maar eens.

Simon Heyworth heeft de mastering gedaan van Somnium en er een geheel van gemaakt. Hij is de co-producer van Tubular Bells van Mike Oldfield en heeft onder meer gewerkt met Brian Eno, Tangerine Dream en Nick Drake. Hij vond het een toffe plaat en wist meteen wat hij moest doen om het in balans te krijgen. Toen ik het album terugkreeg, voelde en hoorde ik dat het grootser was geworden, bijna klassiek orkestraal.’

Jacco GardnerBeeld Robin De Puy

María Pandiello

‘Zij boekte mij voor een concert op mijn verjaardag in 2011 in Lissabon. Dat was nog met The Skywalkers, mijn eerste bandje. Ik had nog geen plaat gemaakt en ik kende haar niet. Ze kwam een taart met kaarsjes brengen en iedereen in de zaal zong Happy Birthday. Het was bizar en bijzonder.

‘Ze studeert middeleeuwse literatuur. We hebben een hechte connectie, deels op basis van muziek. Ze heeft een enorm muzikaal referentiekader. Als er een nieuw album uitkomt dat ze te gek vindt of als ze een plaat ontdekt uit de jaren zeventig waarover ze enthousiast is, weet ik precies waarom. Hoogstwaarschijnlijk vind ik die platen ook te gek, om dezelfde redenen. Dat heb ik nooit eerder met iemand meegemaakt.

‘We waren wel verbonden, maar konden niet samenwonen. Ik zag haar zo nu en dan, tijdens het toeren, maar het was druk, ik had nauwelijks een privéleven. Ik was alleen maar met mezelf en met mijn muziek bezig.

‘Ik wilde bij haar zijn, in Lissabon. Ik wilde weg, ontsnappen aan de machine van bandjes, radio, platenindustrie en commerciële dingen. De uitweg was Somnium. Het was mijn ambitie een plaat te maken die wij allebei graag zouden willen opzetten. Als ik deze plaat tof vind, dacht ik, en zij ook, kunnen we er samen van genieten.’

‘Ik heb haar af toe en wat laten horen. Ze is kritisch. Ze geeft feedback en vertelt meteen wat ze wel en niet interessant vindt. Ze is dj en platenverzamelaar en begrijpt de context en de referenties. Dan ben je al een heel eind. Meestal ben ik het met haar eens. Het is daarom ook haar plaat geworden, ze heeft me gestuurd.’

Lissabon

‘In Lissabon voel je de historie en de vergane glorie, het is bijna spookachtig en het labyrintische gehalte van de stad is hoog. Die bijzondere sfeer hoor je terug op mijn plaat. Het heeft iets avontuurlijks om daar rond te lopen. Tegelijkertijd is het romantisch.

‘De stad heeft ook een duistere kant. Lissabon kan een jungle zijn, met mannen die op de loer liggen en je willen beroven. Economisch gaat het slecht. Heel veel mensen leven in armoede en het leven in de stad wordt steeds duurder. Mensen uit families die al generaties in de stad wonen, belanden plotseling op straat, met alle ellende van dien.

‘De oudste buurten zijn nog steeds het armst. We wonen in Graça, op de grens van Alfama bij een oud Pantheon. De straat is een weirde mix van Airbnb’s en locals. Aan de overkant verblijven bijna elke week toeristen die feestjes bouwen en keihard schreeuwen op de balkons. En wij zitten dan gewoon thuis een boek te lezen.

‘Voor ons is het al superirritant, moet je voorstellen hoe het voor de locals is. En als ze pech hebben, worden ze ook nog eens uit hun huis gezet. En dan is er ook nog de melancholieke, tragische kant van de Portugese cultuur. Die is diep geworteld. Na een tijdje ervaar je de sfeer in Lissabon als behoorlijk zwaarmoedig.’

Cabinet of curiosities en Hypnophobia

‘Ik luister bijna nooit meer naar mijn eerste twee platen. Ik vind het nog steeds goeie muziek en ik ben er nog steeds trots op, maar ik zet ze niet voor mijn plezier op. Vooral als ik een liedje zing over concrete dingen uit mijn leven, luister ik niet graag naar mezelf.

‘Ik leef nog steeds voornamelijk van de inkomsten van die platen, vooral uit Amerika. Op Somnium wordt in Amerika niet zo goed gereageerd. Een instrumentale synthesizerplaat, Europees: dan sla je daar de spijker niet bepaald op zijn kop. In Amerika zijn ze meer op gitaren georiënteerd, op mainstreampop. En ik doe nu ongeveer het tegenovergestelde.

‘Optreden met een eigen band doe ik niet meer. Er zijn te veel conventies. Je komt al snel uit op gitaren, vier of vijf bandleden, drums, bas, zang en dan zo hard mogelijk spelen, want het publiek moet het voelen. Het moet lekker rocken. Biertje erbij, klaar. Het is zo weinig avontuurlijk, het verveelde me.’

De jaren zestig en zeventig

‘Waarom de jaren zestig en zeventig, hoe komt dat toch, vragen mensen me vaak. Ben je nostalgisch of zo? Die vragen zijn moeilijk te beantwoorden. Het was een nieuwe tijd, met fantasierijke en stijlvolle muziek. De geest van mysterie en ontdekking, van romantiek en fantasie kregen een plek. Er was vrijheid, ook door het gebruik van drugs, en de tijdgeest had iets vriendelijks en warms.

‘De jaren zestig en zeventig voelen relevant, nog steeds. Mensen zijn in de ban van sociale media en over-geobsedeerd door hun imago. Er zit maar één ding op: ontsnappen. En met ontsnappingskunst is gepionierd in die jaren: het ontsnappen uit structuren die je fantasie onderdrukken of je vrijheid inperken.’

Zwaag, Hoorn

‘Ons gezin in Zwaag was avontuurlijk, de sfeer op school in Hoorn niet. Daar werden de conventies gevolgd. Lekker op een scooter hangen en met z’n allen naar dezelfde muziek luisteren. Niemand probeerde iets nieuws te doen, iets te ontdekken. Wie dat wel deed, was al snel een buitenbeentje en werd uitgelachen. Als ik langs zo’n groepje jongens fietste, werd er meestal wat geschreeuwd. Alle mogelijkheden om anders te zijn, werden aan de kant geschoven, puur uit angst er niet meer bij te horen.

‘Ik vind het fijn om dat beklemmende gevoel nu zoveel mogelijk aan de kant te zetten, om altijd te worden omgeven door verschillende soorten mensen. Dat is fijn en verfrissend. Ik zou het liefst willen dat bij iedereen het gevoel overheerste dat we van dezelfde planeet komen. Vooral in Nederland is buitensporig veel aandacht voor je achtergrond. Waar kom je vandaan?

‘Het klimaat verhardt, de standpunten worden extremer. Het is beangstigend. Ik ben blij dat ik in Lissabon woon. Niet dat alles daar zo rooskleurig is, maar daar word ik er gelukkig nauwelijks mee geconfronteerd.’

CV Jacco Gardner

1988 Op 9 april geboren in Hoogeveen

2013 Cabinet of curiosities

2013 3voor12 Award voor Cabinet of curiosities

2013 Amerikaans platencontract, tour in VS

2014 EBBA Award, Europese muziekprijs voor beste nieuwe popact

2015 Hypnophobia

2018 Cultuurfonds Pop Stipendium van het Prins Bernhard Cultuurfonds

2018 Somnium

Jacco Gardner woont in Lissabon en heeft een relatie.

Luister hier naar het nieuwe album van Jacco Gardner, Somnium.  Op Spotify is Clear the air zijn meest beluisterde nummer.