Verdeelde coalitie vreest explosiegevaar bij klimaatbeleid

De gespletenheid van de VVD

Klaas Dijkhoff trapte zaterdag in De Telegraaf demonstratief op de rem. De kans dat het Klimaatakkoord letterlijk wordt uitgevoerd is ‘nihil’, D66’er Rob Jetten moet ophouden met ‘drammen’, de onderhandelingen worden ‘pittig’ en desnoods valt het kabinet. Dijkhoff: ‘De burger laat ik nooit vallen.’

Op zondag kwam Mark Rutte het brandje alweer blussen bij Buitenhof. Volgens de premier had ‘Klaas’ niks nieuws gezegd. Er is pas een definitief Klimaatakkoord als de coalitie in ‘maart/april’ politieke knopen doorhakt en de VVD staat nog gewoon achter de doelstelling om in 2030 de uitstoot van CO2 met 49 procent terug te brengen. ‘Ik heb goede hoop dat we eruit komen,’ zei de premier alvast vooruitlopend op een nieuw geitenpaadje.

Het kan niet verhullen dat Dijkhoff wel allerlei verwachtingen heeft gewekt bij zijn achterban. Stilzwijgende belofte: ‘de hardwerkende Nederlander’ wordt ontzien. Tijdens de formatie sprak de VVD al een veto uit over rekeningrijden, maar in De Telegraaf verzet Dijkhoff zich ook tegen andere maatregelen die de automobilist treffen. ‘Je kunt mensen niet in een Tesla pesten.’ Ook de huizenbezitter hoeft zich geen zorgen te maken, aldus de VVD’er. ‘We moeten ze niet op achterlijke kosten jagen om een warmtepomp te kopen.’

Onduidelijk blijft hoe Dijkhoff de CO2-uitstoot dan wél drastisch wil terugdringen. Hij hint nog steeds op de bouw van een kerncentrale, maar coalitiepartner Jetten wuifde dat eerder al weg. Bij de ChristenUnie zien ze het gedweep met kernenergie bijna als een vorm van sabotage. Geen enkele klimaattafel heeft zoiets voorgesteld.

De gespletenheid binnen de VVD lijkt op de lange termijn moeilijk houdbaar. Misschien vindt Rutte zijn compromis; de prijs zou weleens Dijkhoffs geloofwaardigheid kunnen zijn.

De geestdrift van D66

Voor Rob Jetten is klimaatbeleid het nieuwe kroonjuweel van D66. Nederland krijgt onder Rutte III ‘een internationale voorbeeldfunctie’, kondigde hij onlangs al enthousiast aan in de Volkskrant. ‘Parlementariërs uit heel Europa kijken nu met open mond naar ons concept-Klimaatakkoord en zoeken naar exportmogelijkheden voor dit Dutch Model.’

De geestdrift is begrijpelijk. D66 heeft in het eerste kabinetsjaar pijnlijke concessies gedaan. Daarnaast is de hervormingsagenda bij dossiers als de arbeidsmarkt en het pensioenstelsel vastgelopen. Als het klimaatbeleid ook nog eens strandt in vaalgroene compromissen, wordt de prijs van regeren wel heel hoog.

Probleem voor Jetten is dat de onderhandelingspositie van D66 aanzienlijk is verslechterd sinds de formatie. In de peilingen staat de partij op zwaar verlies. Als de partij nu ergens niet op zit te wachten, is het een val van het kabinet en nieuwe Kamerverkiezingen.

VVD en CDA hopen dat Jetten uiteindelijk bereid is om water bij de wijn te doen. Een eerste test kan de komende weken en maanden al komen. Door het Urgenda-vonnis moet het kabinet drastische maatregelen nemen om de uitstoot van CO2 voor 2020 terug te dringen met 25 procent. VVD en CDA willen niet al te ver gaan. Wat doet Jetten? Als hij gaat ‘drammen’, komt de coalitie verder onder druk. Als hij rekkelijk blijkt, wacht de hoon van de linkse oppositie, die nu al vindt dat de industrie wordt ontzien.

Jetten waarschuwde zijn politieke tegenstanders alvast: ‘Ik zie er netjes uit, maar ik voel het radicalisme in me.’

Buma, de antirevolutionair

Als Rob Jetten de radicaal is, dan is Sybrand Buma de conservatieve ziel in de borst van ‘het groenste kabinet ooit’. Niet voor niets waarschuwde Buma al in een vroeg stadium voor ‘een klimaatrevolte’. Zijn overtuiging: wie te rigoureus milieumaatregelen doorvoert, drijft de bevolking in handen van figuren als Donald Trump, Thierry Baudet of Geert Wilders. ‘Dan is er helemaal geen klimaatbeleid meer.’

Buma ziet zijn gelijk bevestigd in de gebeurtenissen in Frankrijk. Onder druk van de straat is daar een deel van de klimaatmaatregelen teruggedraaid. Waarom zou Rutte III dat riskeren? Alles moet geleidelijk, voor grote gebaren is geen plaats.

In de formatie dwong de CDA’er al af dat de agrarische sector ontzien wordt. Het invoeren van een CO2-heffing voor de industrie, iets waar D66 en ChristenUnie op aandringen, is voor hem nu ook een brug te ver. Een geestverwant als de Limburgse gedeputeerde Ger Koopmans waarschuwt al dat voorstanders van zo’n maatregel ‘een tweede mijnsluiting’ op hun geweten krijgen, omdat de chemische sector dan dreigt weg te trekken over de grens.

Ook de CDA-leider zegt de klimaatdoelen van het kabinet te steunen, maar net als bij Dijkhoff blijft onduidelijk hoe hij dat doel dan wil bereiken. Het is een vraag die steeds vaker klinkt bij coalitiepartner D66: waar zijn de oplossingen van Buma?

Overmoed van de ChristenUnie

De enige coalitiepartner die echt houdt van dit kabinet, is de ChristenUnie. Met vijf zetels heeft Gert-Jan Segers bovenmatig veel binnengehaald tijdens de formatie. De ChristenUnie is ook de enige regeringspartij die in de peilingen op (bescheiden) winst staat.

In het klimaatdossier trekt de ChristenUnie nauw op met D66. Segers sprak dit weekend ferme taal na het interview van Dijkhoff. ‘Er komt een klimaatakkoord, of er is geen kabinet.’ Houdt die bravoure stand als VVD en CDA straks een streep in het zand trekken? 

Iedereen in de coalitie weet wat voor de kleine ChristenUnie dreigt als Rutte III valt: het verlies van eerder binnengehaalde concessies en mogelijk een marginale rol in de oppositie.