Vrees voor harde grens tussen de Ierlanden; run op Ierse paspoorten om straks nog vrij te kunnen reizen in de EU

‘Wat nu als een fazant straks de grens over rent, de Europese Unie in, kan ik hem dan gewoon achterna? Of heb ik dan een paspoort nodig?’ 

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Met zijn geweer op zijn schouders loopt een Noord-Ierse jager met drie collega’s op een vroege zaterdagochtend in de nevelige velden nabij Middletown. Een paar meter verderop ligt de meest besproken – maar onzichtbare - grens van het moment: die tussen Ierland en Noord-Ierland.

Wekelijks passeren 177 duizend vrachtwagens en 1,85 miljoen auto’s de tweehonderd grensovergangen op de 499 kilometer lange grens, maar door Theresa May’s Brexit-akkoord dreigen de slagbomen. Brussel wil de integriteit van de interne markt bewaken, en omdat de Britten niet langer bij de douaneunie willen blijven, zijn er grenscontroles nodig. May’s voorstel voor onbepaalde tijd bij een surrogaat-douaneunie te blijven is onacceptabel voor het Lagerhuis.

Bij Middletown racet het verkeer met 100 kilometer per uur de grens over, of met 60 mijlen. Het bord ‘60’ is samen met het bord ‘Welcome to Northern-Ireland’ in de ondiepe rivier gegooid die hier de meanderende grens vormt. De enige erfenis van de oude grens is een vervallen douanepost aan de noordzijde die nu een halte voor de streekbus is. Op de grens doet een geldwisselkantoor, gehuisvest in een krot, slechte zaken. In de grensregio accepteren winkels zowel euro’s als ponden.

Grensposten

Volgens de brexiteers is een harde grens vanwege moderne technologieën niet nodig, maar Dublin zou al op zoek zijn naar plekken voor grensposten. ‘Een echte grens? Ondenkbaar,’ schampert dorpsbewoner Jim Doherty. ‘Willen we echt terug naar de tijd dat vrachtwagens vol champignons uren moesten wachten, en alleen tijdens kantooruren konden passeren?’

Maar er is meer.

‘De open grens symboliseert vrede,’ zegt de voormalige havenarbeider uit Belfast, wiens broer is tijdens The Troubles gedood bij een bomaanslag van pro-Britse unionisten op een kroeg. Zijn vrouw Frances, dochter van een Ierse vader en Noord-Ierse moeder, passeert de grens elke dag op weg naar haar werk in het Ierse Monaghan. Daar werkt ze aan het Ulster Canal Project, dat voor 85 procent wordt gefinancierd door de EU. Over twee jaar moet er een wandel- en fietspad liggen langs een kanaal tussen de grens en Monaghan.

Sinds de Goede Vrijdagakkoorden van 1998 is het doel om het grensgebied te stimuleren en juist meer overgangen te creëren, wat haaks staat op de vorming van een ‘harde grens’. Nu al telt de grens tussen het Ierse graafschap Monaghan en Noord-Ierland al meer overgangen dan de gehele grens tussen Zweden en Noorwegen. Nabij Middletown bestaat een stuk grens zelfs uit een landweg, waarbij de ene rijstrook in Ierland en de andere in Noord-Ierland ligt.

Een enkele boer heeft in beide landen koeien grazen.

Middletown is een dorp waar de 237 bewoners de beschikking hebben over een postkantoor, een Gaelic football-club, een tegelbedrijf, een minisuper, een pub, twee schrootbedrijven en drie kerken. Middletown is het arme broertje van Tynan, een dorp dat het geluk had iets dichterbij de landgoederen te liggen die worden omheind door de ‘armoedemuren’. Grootgrondbezitters hadden deze muren ten tijde van de hongersnood van de 19de eeuw in ruil voor geld of eten laten bouwen door de armen.

Paspoorten

Toch floreert Middletown, al heeft de afhaal-Indiër onlangs de deuren moeten sluiten. ‘Het loopt storm waar het gaat om aanvraagformulieren voor Ierse paspoorten,’ zegt postkantooreigenaar Trevor Magill, ‘iedere Noord-Ier heeft recht op een Iers paspoort, dus wie vrijer wil reizen in de EU bestelt er eentje. Ik heb er zelf ook een.’ Over grensposten maakt Magill zich zorgen, daar driekwart van zijn klandizie uit Ierland komt. ‘Maar ik hoop dat het de nieuwe millenniumbug is.’

Een deur verder bij Borderline Tiles maakt Brendan Woods, een vrolijke vijftiger, zich vooral zorgen over eventuele heffingen op vloertegels die hij vanuit Spanje en Italië importeert. ‘Brexit is bedacht door Engelsen die geen enkel idee hebben van de rest van hun land. Voor hen bestaan we niet. En de DUP (Democratic Unionist Party) doet alsof het Noord-Ierland vertegenwoordigt. Wat een onzin. Twee derde van de Noord-Ieren stemde tegen en in deze omgeving vind je al helemaal geen brexiteer.’

In de pub wordt Woods plagerig ‘The Rat’ genoemd, een verwijzing naar zijn verleden als douanier, een betrekking die van oudsher weinig waardering krijgt op het eiland. Hij werkte in Newry, een grensplaats in een gebied waar de IRA de baas was en om die reden ‘bandietenland’ werd genoemd. Dankzij de voltooiing van de interne markt en het sluiten van de Goede Vrijdagakkoorden verloren de meeste douaniers hun baan.

Over de grens heeft iedereen wel een verhaal, oud of nieuw.

Ierse paarden

‘In 1972 moest ik een noodlading hooi naar Nederland brengen,’ zegt de gepensioneerde transporteur Callum Mullen, ‘Het heeft drie dagen in de haven gelegen door alle formaliteiten.’ In de hoek zit Frankie McArdle stilletjes aan de gin, een oude baas die in de tinmijnen van Cornwall, de hoogbouw van Athene en bij zijn broer in New York heeft gewerkt totdat deze werd vermoord. ‘Ierse paarden kunnen na een No Deal mogelijk niet kunnen deelnemen aan de Grand National. Ongelooflijk.’

Soms klinkt in bar de ballade Smugglin’ Men, welke begint met de woorden ‘Raise your glass to the smugglin’ men / From Middletown, Keady and Crossmaglen.’ Tussen de twee Ierlanden heeft altijd een levendige handel bestaan – soms legaal, vaak illegaal – van boter tot benzine, van whisky tot varkens, van sigaretten tot vuurpijlen. De smokkelgeschiedenis is bekend in Brussel, een reden dat de onderhandelaars huiverig staan tegenover het openhouden van de grens na een No Deal.

Het is evenwel moeilijk te zien hoe deze achterdeur van de EU in de nacht van 29 op 30 maart in een keer kan worden gedicht. Mochten er inderdaad grensposten komen, dan zal deze gaan fungeren als een doelwit voor leden van het Ierse Republikeinse leger die dan eindelijk weer een bestaansreden hebben. Onlangs maakte Londen bekend duizend politiemensen te gaan trainen in Noord-Ierland. In het ergste geval zullen de jagers niet langer de enigen zijn die bij de grens met wapens rondlopen.