Trump hoopt weer te verrassen met zijn politieke instinct
President Trump heeft maandag een laatste beroep gedaan op zijn aanhang om massaal te gaan stemmen, zonder zijn keiharde, anti-immigratieboodschap af te zwakken. Terwijl de eerste stemlokalen dinsdag opengingen voor de tussentijdse verkiezingen, hing de vraag in de lucht of Trump ongenadig wordt afgestraft of opnieuw voor een verrassing gaat zorgen.
‘Er hangt iets in de lucht wat ik sinds 2016 niet meer heb gezien’, betoogde de president in Missouri, wijzend op de presidentsverkiezingen die hij tegen alle voorspellingen in won. Met drie bijeenkomsten in net zoveel staten op de allerlaatste dag van de campagne, deed Trump een allerlaatste poging om de verwachte ‘blauwe overwinningsgolf’ van de Democraten te keren.
Miljoenen Amerikanen stemmen vandaag, nadat ze al weken van deskundigen in nieuwsshows en de partijstrategen te horen hebben gekregen dat een Republikeinse nederlaag onafwendbaar is. De vraag is alleen hoe groot deze afstraffing zal zijn, zo luidt de conclusie van menig politieke waarnemer. Maar zal dit scenario zich vandaag ook voltrekken?
Tot op de laatste dag van de campagne waren de Democraten optimistisch dat ze de meerderheid zouden terugwinnen in het Huis van Afgevaardigden. Ook hoopten ze op een verrassing in de Senaat. De Republikeinen leken zich te hebben neergelegd bij het verliezen van het Huis. Maar ze waren er steeds meer van overtuigd dat ze de meerderheid in de Senaat uiteindelijk zouden behouden.
Niet rijk rekenen
Maar omdat Trump in 2016 alle deskundigen te kijk zette, door ondanks zijn gedrag, schandalen en omstreden campagne aan het langste eind te trekken, is vandaag niets meer zeker. ‘Ik weet het niet’, antwoordde de Republikeinse conservatieve commentator S.E. Cupp maandag eerlijk op de vraag of de Republikeinen een flinke nederlaag tegemoet gaan.
‘Ik denk dat we nog voor een verrassing zullen komen te staan’, aldus Cupp, die geen aanhanger van Trump is. De voormalige Democratische politicus Bakari Sellers was maandag optimistisch, maar wilde zich niet rijk rekenen. ‘Ik was hier in 2016 bijna in tranen’, zei hij in de CNN-studio. ‘Nee, wij vertrouwen de peilingen helemaal niet.’
Uit de peilingen blijkt bovendien dat vandaag aanzienlijk meer Democraten dan Republikeinen zullen gaan stemmen. In een peiling van CNN is het verschil maar liefst 13 procent; in andere peilingen schommelt het rond de 7 procent.
President ‘onder water’
De verkiezingswijsheid in de VS is al decennialang dat de partij die met zulke cijfers wordt overklast, een forse afstraffing tegemoet gaat. Het overkwam zelfs president Obama, twee jaar na zijn historische overwinning, toen hij tijdens zijn eerste tussentijdse verkiezing moest toezien hoe de Democraten meer dan zestig zetels in het Huis verloren.
Wat ook alarmerend is voor Trump, is zijn lage waarderingscijfer, dat rond de 43 procent schommelt. Dat is historisch gezien zeer laag. Vrijwel alle voorgangers van Trump scoorden de afgelopen decennia minimaal enkele procentpunten meer. Presidenten die zo laag scoren, staan zoals het in de VS heet ‘onder water’, en weten dat hun partij in de tussentijdse verkiezingen een nederlaag tegemoet gaat. Trump weet dat slechts drie presidenten er ooit in slaagden om zo’n tussentijdse afstraffing te voorkomen.
Presidenten die binnen twee jaar na hun verkiezing aan populariteit verloren, namen vaak enig afstand van de ‘midterms’ en probeerden er zeker geen referendum van te maken over hun beleid. Niet Trump. De president zette, net als in 2016 vertrouwend op zijn politieke instinct, alle politieke regels over de toon die hij moest aanslaan volledig overboord. Want op deze wijze was hij toch ook in het Witte Huis beland?
Politieke instinct
In plaats van te kiezen voor een positieve boodschap, wijzend op de gunstige economische cijfers, koos de president voor een harde politieke campagne. Terwijl de Democraten zich richtten op een betaalbare gezondheidszorg, bestempelde de president de komst van migranten en Amerika’s ‘open grenzen’ als belangrijkste thema.
Vandaag moet duidelijk worden of Trumps politieke gevoel dat dit ‘angstonderwerp’ zijn aanhangers in grote getale naar de stembus zal drijven, een schot in de roos was. Of juist een politieke blunder was. Sommige adviseurs en Republikeinse partijtoppers hadden liever gewild, zo bleek de afgelopen weken, dat de president een boodschap had uitgedragen die het land minder verdeelde.
Maar op campagne maandag ging Trump er opnieuw met gestrekt been in. Want zijn politieke instinct, roept hij voortdurend, heeft hem nooit in de steek gelaten. ‘Het is een invasie, het kan mij niet schelen wat ze zeggen’, riep de president over de ‘karavaan’ van migranten uit Midden-Amerika die naar de Amerikaanse grens trekt. Over de Democraten: ‘Democraten zorgen voor meutes, Republikeinen produceren banen.’
Als dinsdagavond de stembussen sluiten en de eerste trends zichtbaar worden, zal Trump vanuit het Witte Huis toekijken of hij goed heeft aangevoeld wat de Amerikanen bezighoudt. Krijgt hij gelijk, dan heeft hij politiek Amerika weer flink op zijn kop gezet. Winnen de Democraten fors, dan betekent dit echter een forse deuk in Trumps imago: dat van de politicus voor wie de gangbare regels van het politieke spel niet gelden.