Rode Kruis start campagne: stop met filmen van ongelukken, ga liever helpen

‘Een enorme ravage’ trof André Wiercx augustus 2018 aan op de A58 bij Gilze, waar een Volkswagen Transporter, een Renault Clio en een Volvo 940 met elkaar in botsing waren gekomen. De bestuurder van de Volvo werd gereanimeerd, maar kon niet meer worden gered. Zijn vrouw en de bestuurder van de Volkswagen waren gewond. Brokstukken en glas lagen verspreid over de weg, benzine sijpelde over het wegdek.

Maar wat de 62-jarige agent van het verkeersteam van de politie Zeeland-West-Brabant vooral opviel – en stoorde – waren de automobilisten op de andere rijbaan die het ernstige ongeluk aan het fotograferen en filmen waren met hun smartphone. ‘In één auto hingen ze zelfs met drie man uit de raampjes om de ellende van anderen te filmen’, vertelt hij op het politiebureau in Breda. ‘Ook veel vrachtwagenchauffeurs doen daaraan mee. Het is niet alleen onethisch, maar ook nog eens hartstikke gevaarlijk met zo’n 40-tonner.’

Wiercx heeft zijn notitieblokje gepakt en is samen met een collega kentekens gaan noteren. Ongeveer 25 bestuurders kunnen een boete van 239 euro tegemoet zien wegens gebruik van de smartphone tijdens het rijden. ‘Dat aantal had ook makkelijk het tienvoudige kunnen zijn. Maar we konden het niet te lang doen, anders kwamen onze gebruikelijke werkzaamheden in het gedrang.’

Na een 112-melding van een verkeersongeluk wordt de politiesurveillance-auto die het dichtstbij is als eerste naar de onheilsplek gestuurd. Bij ernstige ongelukken (met doden of gewonden) of gecompliceerde ongelukken worden agenten van het verkeersteam ingeschakeld. Ze moeten sporen veiligstellen, bepalen of er opgeschaald moet worden en of speciale verkeersongevallenanalisten moeten worden opgeroepen.

Popconcert

De agenten van het verkeersteam zijn wel wat ellende gewend: dit jaar vielen er al 63 doden te betreuren bij verkeersongelukken in de regio. Bij elke melding is het weer spannend: wat treffen ze aan? Maar het is hun werk, dat ze zo netjes mogelijk willen doen. Van veel zware ongelukken komen gerechtelijke procedures en ook verzekeraars kijken naar bewijzen van verwijtbaarheid.

Ze worden echter steeds vaker gestoord door fotograferende en filmende omstanders en voorbijgangers. ‘Ze houden die smartphones omhoog alsof ze bij een popconcert staan’, zegt Wiercx. ‘Het is dagelijkse kost, dat fotograferen en filmen’, aldus collega Ed Stoelman. ‘We spreken mensen erop aan: beseft u wel dat u de ellende van anderen aan het filmen bent?’

Niet alleen passerende automobilisten bezondigen zich eraan – zo ontstaan dus nog sneller kijkfiles. Ook bestuurders en inzittenden van wachtende auto’s achter het ongeluk stappen uit en nemen uitgebreid een kijkje en kiekje.

Zo stond een vrouw op de A58 te filmen bij de reanimatie van de Volvo-bestuurder. ‘Mevrouw, wilt u niet filmen dat wij iemand aan het reanimeren zijn?’, vroeg agent Koen Simmers haar. Tot zijn verbijstering trok zij zich niets van hem aan. ‘Mevrouw keek me arrogant aan en filmde door’, meldde Simmers later op Twitter. Pas bij een tweede oproep droop ze af.

Volgens Wiercx was er ook een automobilist die zijn auto op de andere rijbaan stilzette om over de vangrail opnames te maken. Daardoor knalde bijna een vrachtwagen achterop. De brandweer probeerde de slachtoffers aanvankelijk zoveel mogelijk voor het zicht af te schermen met een doek, totdat Rijkswaterstaat met een scherm kwam.

Het is de onbeschaamde sensatiezucht die ook de agenten van het verkeersteam in Breda steeds meer begint te storen. Sinds de komst van de smartphone en de ontwikkeling van sociale media lijkt niets de mensen te dol. ‘Normen en waarden zijn aan het vervagen’, verzucht Francesco Beterams achter het stuur van de de VOG-wagen (verkeersongevallendienst). ‘Soms weten nabestaanden van verkeersslachtoffers via Facebook of Twitter al dat hun geliefde is overleden nog voordat wij ze hebben kunnen inlichten. Dat is toch verschrikkelijk.’

Opdringerige toeschouwers

Zolang ze niet worden weggeroepen voor een zwaar ongeluk surveilleren de agenten van het verkeersteam in hun witte Volvo V70 over de snelwegen, op zoek naar appende vrachtwagenchauffeurs en andere verkeerszondaars. Het zijn ‘afbreekbare werkzaamheden’, zoals dat in het team wordt genoemd. Want bij een zwaar ongeluk elders zijn de VOG’ers meteen weg. Soms worden ze twee of drie keer op een dag weggeroepen, soms niet een keer. ‘Je kunt er geen peil op trekken’, vertelt Stoelman. ‘Ik dacht dit jaar rustig te kunnen beginnen, maar had op Nieuwjaarsdag al twee doden bij ongelukken in Breda en Zeeland.’

Ze krijgen steeds vaker te maken met opdringerige toeschouwers. Die wissen niet alleen sporen uit, waardoor waarheidsvinding lastiger wordt. Ook lopen ze regelmatig hulpverleners bij een ongeluk in de weg. Afgelopen zaterdag probeerde een 24-jarige vrouw met EHBO-diploma eerste hulp aan de slachtoffers te verlenen. ‘Ze was er als eerste bij en vertelde me dat er toen al mensen aan het filmen waren. Ze was ook ontsteld dat een man rustig een sigaretje stond te roken, terwijl er allemaal benzine over de rijbaan lag’, aldus Wiercx.

In Duitsland is een indrukwekkend campagnespotje gemaakt over het fenomeen. ‘Geweldig ongeluk, we zijn er live bij’, roepen enkele jongeren die opgewonden aan het filmen zijn. Tot een van hen zijn moeder belt en telefoongezoem vanaf de onheilsplek klinkt.

‘Misschien moeten we in Nederland ook maar zo’n Sire-spotje maken’, verzucht verkeersagent Wiercx. Hij ziet niet zoveel heil in verhoging van de boetes voor telefoongebruik in de auto, zoals voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse Politiebond bepleit. Want die maatregel zou tevens impliceren dat de politie bij zware ongelukken vooral bezig is met bekeuringen uit te delen: ‘We hebben wel andere, belangrijkere dingen te doen, zoals in de eerste plaats slachtoffers helpen.’