Experts: er is meer aandacht nodig voor gedetineerden met een verstandelijke beperking
Er is onvoldoende oog voor gedetineerden met een licht verstandelijke beperking (LVB). Begeleiding in de gevangenis én daarna betekent een grote besparing op crisisopvang, schuldhulpverlening en burenoverlast. Met een integrale aanpak denken experts dat de recidive zelfs kan halveren.
Dat blijkt uit een studie onder meer dan 500 (ex-)gedetineerden met een licht verstandelijke beperking in de regio Rotterdam. Het onderzoek is gedaan in opdracht van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), de koepel van professionele zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg. Woensdag worden de conclusies aangeboden aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Uit eerder onderzoek blijkt dat bij 35 tot 40 procent van de mensen in detentie sprake is van een licht verstandelijke beperking (LVB). Vaak wordt dat niet opgemerkt. Daardoor vallen deze gedetineerden tussen wal en schip als ze vrijkomen. Door ze al in de gevangenis te begeleiden, is op een later moment minder zwaardere zorg nodig, zoals crisisopvang. Schulden kunnen worden gesaneerd en grensoverschrijdend gedrag als woonoverlast of huiselijk geweld neemt af.
‘Als mensen met een licht verstandelijke beperking al tijdens hun detentie worden begeleid, leidt dat tot minder recidive, meer levensgeluk en forse besparingen’, zegt directeur Frank Bluiminck van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland. ‘Deze doelgroep heeft meestal geen sterk netwerk om op terug te vallen, en heeft professionele ondersteuning nodig op het gebied van zorg, huisvesting, werk en inkomen. Dat voorkomt dat ze terugvallen in hun oude gedrag.’
Bij een integrale aanpak moeten gevangenissen, gemeenten, zorgaanbieders, reclassering, familie en vrijwilligers beter met elkaar samenwerken. De Rotterdamse wethouder Sven de Langen (CDA) erkent het belang van die aanpak. ‘Als je honderd wethouders vraagt hoeveel mensen in hun gemeente een licht verstandelijke beperking hebben, dan hebben misschien twee wethouders het begin van een antwoord’, zegt hij.
Het begint volgens De Langen met het screenen van alle dak- en thuislozen, van gedetineerden en van cliënten bij zorgloketten in de gemeente. ‘Het gaat om mensen met een laag IQ, met een sociaal-emotionele beperking, die de gevolgen van hun gedrag slecht kunnen inschatten, maar hun beperking vaak wel goed kunnen verbergen. Daar moet iedereen zich meer bewust van worden.’
De Langen neemt het onderzoek woensdag in ontvangst als voorzitter van de commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Volgens hem hoeft de meer intensieve begeleiding niet noodzakelijker duurder te zijn. ‘Nu worden vaak indicaties voor zware, kortdurende zorg gegeven. Het kan beter zijn om uit te gaan van lichte, maar meer langdurige zorg.’
Mohammed is een ex-gedetineerde met een verstandelijke beperking en was dakloos, nu heeft hij eindelijk een flatje
Er is onvoldoende oog voor (ex-)gedetineerden met een licht verstandelijke beperking (LVB). Begeleiding in de gevangenis én in de periode daarna bespaart op crisisopvang, schuldhulpverlening en burenoverlast. Rotterdam loopt voorop.
Wat zijn LVB’ers?
Nederland telt 142 duizend mensen met een verstandelijke beperking, met een IQ onder de 70, aldus de zorgkoepel VGN. Zij krijgen bijna allemaal langdurige hulp; thuis, op school, dagbesteding of intramurale zorg. Daarnaast zijn ongeveer 2,2 miljoen Nederlanders zwakbegaafd (IQ tussen de 70 en 85). Wie van die groep grote moeite heeft om zich sociaal te redden, wordt wel licht verstandelijk beperkt (LVB) genoemd.