Thom Yorke schreef de muziek voor horrorfilm Suspiria: ‘Ik dacht dat ze compleet gestoord waren’

Bijna naakt zijn ze, de elf jonge vrouwen in de centrale dansscène van de horrorfilm Suspiria, die al enige tijd in de bioscoop draait. In een kleine, sobere theaterzaal in het Oost-Berlijn van de jaren zeventig bewegen ze in trance langs elkaar heen.

Hun lichamen lijken gevangen in outfits van bloedrode linten. Vanuit de hoek kijkt de leider van het gezelschap – een ijzingwekkende Tilda Swinton – met een bezwerende blik toe. Maar het is vooral de muziek die de voorstelling onheilspellend maakt.

Een elektronische toon die geleidelijk luider en zachter wordt, dissonante vioolklanken die de melodie tevergeefs proberen te volgen en uit het niets een bijna schreeuwende synthesizer, waarna in beeld een lijkbleke danseres vanuit de coulissen het podium betreedt.

Met zijn idee voor deze scène wist Call Me by Your Name-regisseur Luca Guadagnino de zanger van de alternatieve rockband Radiohead voor zijn remake van de cultfilm uit de jaren zeventig te strikken. De 50-jarige Thom Yorke had nooit eerder een soundtrack gemaakt en negeerde het eerste (‘heel aardige’) mailtje van Guadagnino. Maar de regisseur was doortastend en zocht Yorke op na een van zijn soloshows in Turijn.

Muzikale ingang in een gestoord project

‘Luca beschreef de muziek voor die dans als een heel minimaal, elektronisch stuk uit een andere tijd. Als iets wat van de jaren ’30/’40 naar de jaren ’70 was vervormd’, zegt Yorke. ‘Meteen hoorde ik in mijn hoofd vervormde geluiden door een bioscoop dwalen en melodieën in echo’s uit elkaar drijven.’ Hij noemt het moment zijn muzikale ingang in dit gestoorde project – samen met de grote overredingskracht van de Italiaanse regisseur, dan.

Hoewel Yorke vrij mediaschuw is – over het laatste Radiohead-album uit 2016 gaf hij welgeteld drie interviews – maakt hij vandaag tijd voor een gesprek. In zijn woonplaats Oxford, in de lobby van een vijfsterrenhotel, aan een rustig tafeltje achterin. Zijn haren hangen los, zijn trui is iets te groot en om zijn polsen hangen gekleurde touwtjes. Ontspannen schenkt hij thee in.

Bij het grote publiek is Radiohead bekend door jaren negentig-hits als Creep en Karma Police. Liefhebbers kennen de rockband van de omslag naar de meer elektronische, experimentele muziek met het album Kid A uit 2000 – ‘een Kid A’tje doen’ is onder muziekrecensenten niet voor niets een vakterm geworden. In 2007 luidde het vijftal een nieuw tijdperk voor muziekdistributie in door het album In Rainbows met een ‘pay what you want’-principe te lanceren. En op ’s werelds grootste onlineforum Reddit heeft Radiohead de op één na grootste fanbase van artiesten, na Kanye West en voor Kendrick Lamar.

Het is niet helemaal de eerste keer dat Yorke zich aan filmmuziek waagt. In 1996 schreef hij het nummer Exit Music (for a Film) voor de Romeo en Julia-verfilming met Leonardo DiCaprio. De uitvoering ervan tijdens Radioheads laatste concert in Nederland – in de zomer van 2017 op Best Kept Secret – was een hoogtepunt van het festival, waarbij je in het publiek een speld kon horen vallen.

En voor de Bond-film Spectre uit 2015 nam Radiohead op verzoek van de filmmakers niet één, maar twee titelsongs op. Ze werden beide afgewezen en popster Sam Smith werd als invaller geregeld. ‘We zijn geBarbara Brocollied! (producer van de filmreeks, red.)’, zegt Yorke lachend. Daarna, met een toon van oprechte verbazing: ‘Ik weet nog steeds niet waarom.’

Geen standaardhorrormuziek

De frontman maakt vandaag een vrolijke en openhartige indruk. Op de vraag of zijn nieuwe Italiaanse verloofde – theateractrice Dajana Roncione – stiekem de echte oorzaak is van zijn samenwerking met regisseur Guadagnino, reageert hij met theatraal stemmetje. ‘Zou ze een spion zijn? Oh, god, ik ben geïnfiltreerd. Ik ben klemgezet!’

Als echte oorzaak van zijn interesse in het project noemt Yorke het feit dat Guadagnino niet op zoek was naar standaardhorrormuziek. ‘Het was best aardig geweest om een soundtrack te maken met alleen maar doodenge geluiden en tonen’, zegt Yorke. Maar de zanger zei ‘ja’ omdat de regisseur juist het ‘overwicht van de melancholie’ wilde horen, de tederheid en de droefheid daarvan.

Twee pianonummers van Yorkes dubbelalbum voor Suspiria (duur 80 minuten) brengen die tederheid sterk over. Suspirium werd op Spotify in twee maanden tijd meer dan vier miljoen keer beluisterd. En met een beetje fantasie had het slaapliedjesachtige Unmade best onder een Disneyfilm gepast. Yorke veert op. ‘Een Disneyfilm? Dat moet wel een ontzettende fucked up Disneyflim zijn!’

Over fucked up gesproken: de combinatie van Unmade en de bloederige climax van Guadagnino’s horrordansfilm bezorgen met gemak een van de meest verontrustende bioscoopmomenten van het jaar. Zelfs Yorke was verbaasd toen hij hoorde hoe de regisseur dat nummer wilde gebruiken. ‘Ik dacht dat ze compleet fucking gestoord waren en schreef zelfs een alternatief nummer voor die scène, The Universe is Indifferent. Maar dat wilden ze niet.’

‘Knotsgek’, zegt Yorke hoofdschuddend over de botsing die nu tussen beeld en geluid is ontstaan. Het is niet helemaal duidelijk of hij het positief of negatief bedoelt. Even leunt hij naar voren om de theepot van de Volkskrant-journalist perfect in lijn te zetten met de zijne.

Uitgeput en geïsoleerd

Het geven van een interview gaat Yorke duidelijk beter af dan ten tijde van OK Computer, het succesvolste album van de band. De plaat bracht Yorke en zijn bandleden eind jaren negentig in één klap wereldfaam. De enige documentaire die ooit over Radiohead werd gemaakt, Meeting People is Easy, gaat over de slopende OK Computer-tournee en laat de andere kant van dat succes zien.

‘Ik heb hem niet meer gezien sinds-ie uitkwam’, zegt de zanger nu op een toon die doet vermoeden dat zijn worsteling met het sterrendom uit die tijd geen favoriet onderwerp is. In de film zien we Yorke uitgeput en geïsoleerd. Stroeve persinterviews, spanning voor optredens en de ene anonieme hotelkamer na de andere: wereldwijde roem heeft er zelden zo deprimerend uitgezien. Dat een van de meest bekeken YouTube-video’s ‘Meeting people is easy’ Sad moments’ heet, zegt eigenlijk alles.

Met de nachtmerrieachtige negen maanden aan beeldmateriaal hadden de filmmakers volgens Yorke wel honderd verschillende documentaires kunnen maken. ‘Maar wat zij bijzonder vonden, was dat gevoel van isolatie. Vooral als ze naar mij keken. Ik ging stukje bij beetje verder dicht.’

Niet gek dat de Radioheadzanger in diezelfde tijd het aanbod afwees om de soundtrack van Fight Club te doen. Dat was niet eens een keuze, zegt hij. ‘Op dat moment was ik simpelweg niet meer in staat om muziek te maken – at all.’

Een concreet omslagpunt naar betere tijden weet Yorke niet meteen te noemen. Hij denkt even na. ‘Ik denk toen we allemaal ouders werden’ – Yorkes zoon Noah werd in 2001 geboren, zijn dochter Agnes in 2004. ‘Elke tour is dan ook de keuze maken om je gezin achter te laten. Als je dan terugkomt en je hebt er niets uitgehaald, dan heb je zowel je eigen tijd als die van je kinderen verspild.’

Rond de geboorte van zijn kinderen kwam ook Radioheads meest politieke album uit, Hail to the Thief, gericht tegen de regeringen van Bush, Blair en de oorlog in Irak. Yorkes houding verandert tijdens dit gesprek wanneer Brexit ter sprake komt. Van een opgewekt ‘Wil je over Brexit praten?’ naar direct daarna een ‘Ik weet niet wat er nog over te zeggen valt.’ Hoe hij zich erbij voelt? ‘Het is alsof je naar je beste vriend kijkt die een pistool tegen zijn hoofd zet, zegt dat-ie de trekker gaat overhalen en dat misschien nog gaat doen ook.’

Dansende poppenkoning

De Britste zanger is niet te stoppen in het kwartier dat volgt. Hij vindt dat andere Europese landen moeten ingrijpen. Hij vraagt meermaals hoe de interviewer het zou vinden als de Nederlandse regering op een dag besluit van een klif af te springen. Het aantal ‘fuckings’ neemt aanzienlijk toe.

Verhuizen is voor de zanger geen optie – zijn kinderen zitten op school in Oxford en hij gaat ze er niet vanaf halen omdat ‘een paar fucking idioten de boel niet bij elkaar kunnen houden’; ‘een regering die zegt: fuck all, we doen helemaal niets’, en dan ‘in het wilde rond blijft fucken door te zeggen dat het allemaal goed komt’.

Wordt het volgende Radiohead-album dan weer een protestplaat? Yorke zegt van niet. Hij ziet vijftien jaar geleden als een ander tijdperk. ‘Toen voelden regeringen nog de noodzaak te reageren als ze bevraagd werden. De politiek van nu – mijn regering – voelt niet eens de verplichting om te antwoorden als een miljoen mensen in Londen de straat opgaan.’ Iets als Hail to the Thief – ‘een fucking rockband die er een fucking album over maakt’ – zou volgens de zanger nu absoluut geen verschil maken. ‘Dat is het enge eraan. Het maakt niet uit wat we doen. Ze zijn gestopt met luisteren.’

Yorkes politieke frustratie schijnt ook door op zijn Suspiria-soundtrack. ‘And the fascists felt ashamed at their dancing puppet king’, zingt hij met ijzige stem in het nummer Has Ended, over triphop-achtige drums van zijn 17-jarige zoon Noah. Yorke nam de soundtrack voor de horrordans voornamelijk in zijn thuisstudio op. Met een glimlach noemt hij de rol van zijn zoon op het album ‘onvermijdelijk’. ‘Hij is onze drummer in residence.’

Twee jaar geleden overleed de moeder van Yorkes kinderen, zijn ex-partner Rachel Owen. Radioheads laatste album A Moon Shaped Pool is aan haar opgedragen. De zanger gaat verder over de drumsessies met zijn zoon. ‘Het leek me gewoon heel leuk om te doen, voor hem en voor mij. Om een paar middagen te gaan zitten en het aan elkaar te plakken. En dat was het. Ik hoop dat hij er trots op is. Ik ben er trots op.’

Verhaal achter de Lotusbloem

‘All is well as long as we keep spinning’, zingt Yorke hoopvol in het desolate Suspirium. De bijbehorende video laat in blauw-roze beeld het silhouet van een balletdanseres zien. Het doet denken aan Yorkes eigen beruchte video voor het nummer Lotus Flower, waarmee hij in 2011 uit het niets Radioheads achtste album aangekondigde. Zijn half-spastische half-sierlijke moves gingen met 50 miljoen views viral voordat viral gaan een begrip was. Choreograaf Wayne McGregor staat in de credits, maar omdat de zanger toen – verrassing – geen interviews gaf, weet niemand precies hoe de Grammy-genomineerde video tot stand kwam.

Yorke legt nu uit hoe een bevriende regisseur tijdens een Radioheadwebcast op het idee kwam van een film met hem alleen, dansend. ‘Ik begon te lachen: no fucking way.’ De drummer van de band bleef aandringen dat het een goed idee was en uiteindelijk kwamen ze uit bij McGregor omdat hij ‘ervaring heeft met mensen die helemaal niets kunnen, zoals ik’.

De twee trokken zich een dag lang terug in een loods. Yorke deed de moves van de choreograaf na, verzon een eigen variatie en die deed de choreograaf weer na. ‘Het was een soort gesprek – ik stopte met denken dat ik aan het dansen was.’

Helaas kon de zanger twee dagen later in een montageruimte maar één ding denken: dit mag nooit het daglicht zien. ‘Ik voelde me compleet naakt.’ Hij was niet snel overtuigd. ‘Ze bleven zeggen dat het heel krachtig was – dat ik niet kon zien wat zij erin zagen. Uiteindelijk vertrouwde ik ze daar in.’

Of Yorkes nieuwe elektronische soloplaat begin volgend jaar weer met een dansvideo gelanceerd wordt? Nee. ‘Ik heb nu een miljoen van zulke video’s gezien’, lacht hij. ‘Volgens mij is het hele dansvideo-ding-met-zanger-die-slecht-danst wel genoeg uitgemolken.’ Even is hij stil. ‘Maar nu ik dit gezegd heb, blijf ik het waarschijnlijk mijn hele leven doen.’