De pijn van nierstenen in close-up

Kruipend en kermend kunnen ze over de drempel bij de dokter verschijnen. En dat vanwege een steentje van een paar millimeter tot een paar centimeter. Die loopt vast in de urinewegen, met hevige pijn tot gevolg. Zo’n 5 tot 10 procent van de bevolking heeft weleens last van nierstenen, mannen vaker dan vrouwen.

Als je mazzel hebt, plas je ’m uit. En anders zijn er gelukkig nog alternatieven, zoals vergruizing met geluidsgolven of onder narcose weghalen met een endoscoop. De niersteen op de foto verwijderden artsen bij een patiënt in de Mayo Clinic. Daarna ging hij op de post naar geoloog Bruce Fouke, die op zijn kantoor aan de Universiteit van Illinois nog een Ajax-vlag heeft hangen als herinnering aan zijn drie jaar als onderzoeker in Amsterdam.

Wat moet een geoloog met een niersteen? Fouke en zijn collega’s zien interessante parallellen met koraal en afzettingen bij heetwaterbronnen. Ook daar gaan water, mineralen en levend materiaal ­interacties aan waarbij harde materialen ontstaan.

De wetenschappers zaagden de nierstenen in dunne reepjes met een diamantzaag om het binnenste te bestuderen. Onder de microscoop bombardeerden zij de nierstenen met ultraviolet, blauw en groen ­laserlicht die vanwege hun golflengte allemaal net wat anders terugkaatsen. Zo ontstaat een beeld van hoe afvalstoffen in de urine samenklonteren tot nierstenen.

Die oranje en roze vlekjes? Niet op letten, dat is de reflectie van de puntjes lijm waarmee het steentje op een glasplaatje is geplakt. Maar dan die blauwe punten, die woest alle kanten op prikken. Dat is pijn in close-up. Extreem scherpe kristallen die een extra aanslag zijn in het binnenste van de urineleiders. Alsof je een tennisbal beplakt met glasscherven door een panty duwt.

Maar de beelden van de wetenschappers bieden meer dan alleen microscopische verklaringen voor de pijn. De close-ups laten ook zien hoe nierstenen zich vormen in de loop der tijd, waarbij soms weer een laagje oplost, en dan weer een laagje aangroeit. Die kennis helpt mogelijk om methoden te bedenken om nierstenen makkelijker te laten oplossen, en daarmee de pijn snel te verzachten.

_{Uitleg: Bruce Fouke, Scientific Reports.}