Direct naar artikelinhoud
WetenschapInzicht

Deze microscopisch kleine steentjes zorgen dat we rechtop blijven staan in het donker

Dankzij deze microscopisch kleine steentjes in ons binnenoor kunnen we ons evenwicht bewaren.

Microscopisch kleine steentjes helpen ons evenwicht te bewarenBeeld Science Photo Library

Is dit de opbrengst van een inval in een xtc-lab? Tientallen pastelkleurige pilletjes in allerlei vormen en maten – alleen de logootjes ontbreken.

De foto beslaat maar een paar micrometer, dus het xtc-verhaal kan niet kloppen. We kijken hier door een elektronenmicroscoop. Alleen zo kunnen wetenschappers deze gehoorsteentjes (want dat zijn het) goed in beeld krijgen. We hebben er zo’n tienduizend van. Ze zitten weggestopt in een botholte van ons binnenoor – vandaar de naam.

Met horen hebben de microscopisch kleine steentjes evenwel niets van doen: ze zijn onderdeel van het evenwichtszintuig, dat samen met het gehoororgaan in het binnenoor huist. Het zijn kristallen van calciumcarbonaat die in een vloeistof drijven en aan haartjes van zenuwcellen vastzitten.

Daardoor weten je hersenen wanneer je snelheid verandert, bijvoorbeeld als je met de auto optrekt. Je schiet dan snel naar voren, waarbij de zenuwhaartjes de steentjes als het ware meetrekken, en hierover een seintje aan je brein doorsturen.

Ook snappen de hersenen dankzij de kristallen wat boven en onder is. De zenuwcellen voelen namelijk het trekken van de zwaartekracht – dat is immers ook een vorm van versnelling, leert de natuurkunde. Heel handig, onder water bijvoorbeeld, of om rechtop te blijven staan in het donker.

Hoe belangrijk dat is, wordt duidelijk als er iets misgaat, bijvoorbeeld als er wat steentjes van de zenuwhaartjes losschieten. Die kunnen zomaar terecht komen in een ander deel van het evenwichtsorgaan, en daar draaiduizeligheid veroorzaken. Maar ook mensen met aangeboren doofheid hebben meestal evenwichtsproblemen. Bij hen werkt naast het gehoororgaan ook het evenwichtszintuig niet, omdat het lichaam het hele binnenoor tegelijkertijd aanlegt.

Zo bezien komt ons evenwichtsorgaan er eigenlijk maar bekaaid vanaf in de hiërarchie der zintuigen. Iemand die niet kan zien noemen we blind, kun je niet horen dan ben je doof – maar iemand zonder evenwichtszintuig? Daarvoor bestaat geen benaming.

Met dank aan Jelte Bos, hoogleraar bewegingswetenschappen; verbonden aan de Vrije Universiteit en TNO.