'Ik voel me behandeld als een echte crimineel', zegt Albert Heringa (76) nadat het gerechtshof in Den Bosch hem woensdagmiddag heeft veroordeeld tot zes maanden voorwaardelijke gevangenisstraf voor hulp bij de zelfdoding van zijn 99-jarige stiefmoeder in juni 2008. 'Deze uitspraak is gespeend van elk begrip voor wat zich in werkelijkheid heeft afgespeeld.'

Ook bij ruim honderd sympathisanten, die in het Paleis van Justitie rondlopen met 'Ik steun #Heringa'-vlaggetjes, komt het arrest hard aan. Zichtbaar aangeslagen verlaten zij de rechtszaal en 'meekijkzaal'. Heringa's advocaat Willem Anker is zowel verbaasd als teleurgesteld: 'De toon, sfeer en kleur van dit arrest zijn buitengewoon hard en kil.'

Want niet alleen is de straf dubbel zo zwaar als de strafeis van het Openbaar Ministerie (drie maanden voorwaardelijk). Ook toont de voorzitter van het hof bij het voorlezen van het verkorte arrest nauwelijks mededogen met de zoon die zijn stokoude, levensmoeë moeder stervenshulp verleende.

Het hof vindt het strafverzwarend dat Heringa na het geven van de medicijnen is weggegaan en zijn moeder alleen heeft gelaten, terwijl ze toen nog leefde. 'Hij heeft zich er niet van verzekerd dat er geen complicaties zouden optreden tijdens het stervensproces', aldus het hof. 'Dit staat in contrast met de reden die hij voor zijn handelen geeft, namelijk dat hij zijn stiefmoeder niet alleen wilde laten sterven.'

Heringa zegt na afloop dat er een goede reden was waarom hij zijn moeder na anderhalf uur verliet: het zou te veel opvallen in het tehuis als hij te lang bij haar bleef. 'Als ik langer was gebleven, was dat verdacht geweest en had het tehuis waar ze lag misschien ingegrepen. Dan was de wens van mijn moeder te mogen sterven niet uitgekomen', zegt hij. Ze was in diepe rust toen hij wegging, maar nog niet dood. De volgende morgen, toen de arts een natuurlijke dood vaststelde, lag ze er nog net zo bij, aldus Heringa.

_{Tekst gaat verder onder de afbeelding.}

Late verantwoording

Het hof neemt het de verdachte ook kwalijk dat hij pas twee jaar later 'verantwoording voor zijn handelen heeft afgelegd'. Want pas toen de documentaire De laatste wens van Moek in februari 2010 was uitgezonden op televisie, werd voor iedereen duidelijk dat zijn stiefmoeder geen natuurlijke dood was gestorven en kwam justitie in actie. 'Hij had dat ook de volgende morgen tegen de arts kunnen zeggen', verklaart persraadsheer Patrick Hödl.

Hulp bij zelfdoding door iemand die geen arts is, mag niet en is strafbaar. Het hof verwerpt het verweer van advocaat Anker dat Heringa handelde uit 'overmacht', omdat hij de morele plicht voelde zijn moeder te helpen nadat de huisarts had geweigerd mee te werken aan euthanasie. 'Hij had bij andere artsen te rade kunnen gaan', aldus het hof.

Volgens Anker had dat geen zin, omdat artsen in die tijd nog strikt vasthielden aan een medische oorzaak voor 'uitzichtloos en ondraaglijk lijden'. Moek Heringa wilde vooral sterven omdat ze haar leven 'voltooid' vond. Inmiddels is de reikwijdte van de euthanasiewetgeving in praktijk opgerekt, waardoor meer artsen bereid zijn ook bij een stapeling van ouderdomsklachten hulp bij zelfdoding te geven.

Maatschappelijke discussie

Het hof constateert dat al geruime tijd een maatschappelijke discussie gaande is over de vraag of mensen die hun leven voltooid vinden stervenshulp zouden moeten krijgen. D66 wil daarover een wetsvoorstel indienen. Maar de rechters zeggen in hun arrest nadrukkelijk dat ze zich niet willen mengen in dit publieke debat. 'De meningen hierover lopen sterk uiteen en van een concreet wetsvoorstel is nog geen enkele sprake', aldus de voorzitter van het hof. Hij vindt dat een rechterlijke instantie niet vooruit kan lopen op eventuele nieuwe wetgeving en ook geen oordeel mag geven 'over de vraag of het bieden van stervenshulp aan personen met een voltooid leven toegestaan zou moeten worden'.

Met het harde arrest is Heringa niet alleen terug bij af. Hij is zelfs slechter af dan in oktober 2013, toen de rechtbank in Zutphen hem wel veroordeelde voor hulp bij zelfdoding, maar geen straf oplegde. In mei 2015 vond het gerechtshof in Arnhem daarentegen dat hij uit overmacht had gehandeld - 'zorgvuldig en transparant' - en ontsloeg hem van alle rechtsvervolging. De Hoge Raad vond dat arrest echter onvoldoende gemotiveerd, en verwees de zaak terug naar het hof in Den Bosch.

Jojorechtspraak

'Het contrast met de bejegening en het arrest van het hof in Arnhem is verbazingwekkend', aldus advocaat Anker. Heringa spreekt van 'jojorechtspraak': de uitspraken van de rechters springen alle kanten uit. 'Dit hof is harder dan het OM, dat tenminste nog vindt dat ik met zuivere motieven en uit compassie heb gehandeld', aldus Heringa. 'Het hof heeft me alleen maar slechte motieven in de schoenen geschoven. Ik mag nog blij zijn dat ik niet naar de gevangenis hoef.'

De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), die Heringa vóór de uitspraak nog twintigduizend steunbetuigingen overhandigde, is 'verbijsterd dat het hof geen enkele empathie heeft getoond voor de positie waarin Heringa destijds verkeerde'.

De 76-jarige uit Bennekom wil het er niet bij laten zitten: ondanks zijn leeftijd en de voortslepende rechtsgang wil hij in cassatie bij de Hoge Raad: 'De strijd is nog niet afgelopen. Het gaat niet om mij, maar om de zaak en de aandacht voor een voltooid leven. Ik ga door tot de laatste snik.'

Tien jaar geleden hielp Albert Heringa zijn 99-jarige moeder bij haar zelfverkozen dood. De zaak ligt de rechterlijke macht zwaar op de maag. Wat de zaak schrijnend maakt, is dat Heringa in de huidige euthanasiepraktijk nooit in zijn 'noodsituatie' terecht zou zijn gekomen.

D66 en ChristenUnie botsen over 'voltooid leven': Pia Dijkstra wil tempo, Segers waarschuwt juist voor haast
De oproep van D66-Kamerlid Pia Dijkstra om haast te maken met onderzoek naar 'voltooid leven' stuit op verzet van ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers. 'Haast is het laatste wat we hier moeten betrachten', stelt Segers.

Hoe voltooid leven tot splijtzwam van de formatie uitgroeide
Niet het klimaat, niet de arbeidsmarkt, niet het belastingstelsel: de grootste hobbel bij de formatie is stervenshulp bij voltooid leven. Hoe kon een onderwerp dat slechts een kleine groep raakt zo groot worden? (+)

Kamer twijfelt: stervenshulp vanaf 75ste?https://www.volkskrant.nl/binnenland/hoe-voltooid-leven-tot-splijtzwam-van-de-formatie-uitgroeide~a4505268/Als er stervenshulp wordt geboden bij 'voltooid leven', moet dat dan voor iedereen mogelijk zijn?

Opinie: Waarom een wet voltooid leven er niet moet komen
Een voltooid-levenwet is het meest riskant voor mensen aan de onderkant van de samenleving, die zwakker, armer en minder verbaal begaafd zijn dan Pia en Alexander.