Brexit-debat nadert een hoogtepunt, maar de Britten zijn ‘bored’
De Britse premier Theresa May kan tijdens haar tour als reizende verkoper van de Brexit-deal het stadje Harlow beter links laten liggen. Niet zozeer omdat deze naoorlogse slaapstad boven Londen, waarvan de bewoners op 23 juni 2016 voor het verlaten van de Europese Unie hebben gestemd, zelfs op zonnige dagen de sfeer heeft van een rouwcentrum. Maar vooral omdat vrijwel niemand iets lijkt te weten van het door haar bereikte akkoord.
‘I’m sick of it’, zijn woorden die al snel vallen als Brexit ter sprake komt. Veel mensen, vooral ouderen, lopen hoofdschuddend door. De minister van Buitenlandse Zaken, Jeremy Hunt, zat er niet ver naast toen hij het tijdens een televisie-interview had over BOB’s: burgers die Bored of Brexit zijn (verveeld van Brexit, grammaticaal juist zou zijn: bored with Brexit).
Weinigen hebben de 585 pagina’s van het akkoord gelezen, zeker in Harlow dat niet eens over een echte boekwinkel beschikt. De kennis is van horen zeggen. Pas na een half uur rondvragen duikt er iemand op die iets over de deal te melden heeft.
Het is Barry Brewer (76), die op een pleintje Calvin Klein-onderbroeken verkoopt en een zwak heeft voor Nigel Farage, een van de leiders van de campagne tegen de EU. Hij geeft de premier het voordeel van de twijfel. ‘Zolang we zelf kunnen bepalen wie ons land binnenkomt, vind ik alles goed en ik hoor dat haar deal dat regelt’, zegt hij. Wat vooral opvalt bij gesprekken met ‘gewone kiezers’ is dat er zo weinig is veranderd sinds de referendumcampagne van bijna drie jaar geleden. Dezelfde argumenten voor of tegen het lidmaatschap, maar dan met een extra dosis desillusie.
Toch behoort de afgevaardigde in het parlement voor Harlow, de onbekende (en onbereikbare) Robert Halfon, tot de Conservatieven die de wil van leider May gaan trotseren en tegen de deal zullen stemmen. Peilingen hebben uitgewezen dat ruwweg een derde van de Britten iets in het akkoord ziet; een iets grotere groep wil bij de EU blijven en een iets kleinere groep wil er zonder akkoord uit.
Steunbetuigingen
May heeft nog geluk dat ze steun krijgt van The Daily Mail, de van oudsher Europa-vijandige krant die onder de nieuwe hoofdredacteur eurogezind is geworden. De krant heeft haar lezers zelfs opgeroepen steunbetuigingen naar hun parlementariërs te sturen.
Bewondering roept de onvermoeibaarheid op van de eenzame premier, een 62-jarige suikerpatiënte. Haar afgelopen werkweek: toespraken, ontmoetingen met kiezers, een twistgesprek met Corbyn in de Kamer, een moeilijke ondervraging door een Kamercommissie, kerstkaarten schrijven en een bezoek aan de G20 in Buenos Aires. Dat allemaal in een week. En vervolgens op de terugweg uit Argentinië horen dat ook haar staatssecretaris voor Hoger Onderwijs, Sam Gyimah, is opgestapt. Hij wil liever een nieuw referendum dan dit akkoord.
Eenmaal thuis in Sonning, door de schrijver Jerome K. Jerome in zijn komische novelle Three Man in a Boat in de 19de eeuw omschreven als het meest sprookjesachtige dorpje langs de Theems, kreeg May nog meer slecht nieuws. Uit een gelekte memo was gebleken dat zelfs haar eigen toponderhandelaar Ollie Robbins het bekritiseerde vangnet dat Brussel heeft gespannen voor het geval het Ierse grensprobleem niet wordt opgelost, ‘een slecht idee’ vindt. En zo gaat de reis van May lijken op die van de drie mannen in de boot van Jerome, een waarin van alles misgaat.
Overtuigen
Politieke analisten hebben zich afgevraagd waarom May überhaupt het land intrekt, temeer omdat het de Kamerleden zijn die ze moet overtuigen. Het idee dat kiezers hun afgevaardigden onder druk zetten werkt in de praktijk niet. Weinig kiezers in Harlow, waar straatkunst wegens vandalismegevaar is verdwenen, zullen een afspraak met Halfon maken om het eens over Brexit te hebben. De woningnood en slecht onderwijs zijn belangrijker. De parlementariërs zullen eerder rekening houden met de oude referendumuitslag in hun kiesdistrict.
Als ze dinsdag het vijf, zes dagen durende Brexit-debat in het Lagerhuis opent, zal May wederom benadrukken hoe belangrijk het is dat het land bij elkaar komt en het levendige Brexit-hoofdstuk in de eilandgeschiedenis sluit. Van bijeenkomen is geen sprake, daarvoor hebben de kampen zich te diep ingegraven. Typerend was een Remain-kiezer uit Stoke, die op Newsnight vertelde dat hij nu voor een vertrek zou stemmen bij een referendum, simpelweg omdat hij het gevoel heeft ‘dat we omver worden gelopen’.
De Lagerhuisstemming zal eerder het begin zijn van een nieuw Brexit-hoofdstuk. Komt er nog een referendum? Slaapwandelen de Britten uit de EU? Komt de Noorwegen-optie in zicht? Noorwegen is geen lid van de EU, maar doet wel mee met een aantal verdragen.
In Harlow volgt bloemenverkoper Mick het Brexit-gebeuren van een afstand, maar hij voelt de gevolgen aan den lijve. ‘Mijn bloemen zijn duurder dan ooit door het zwakke pond’, zegt hij terwijl hij een dame een bos irissen geeft. ‘Een No Deal zou rampzalig zijn, maar jullie Hollanders zijn handelaren en zullen vast wegen vinden de bloemen hier toch snel te krijgen.’
Gary Mitchell (elektricien)
‘May doet haar best en ik waardeer haar vechtersmentaliteit, maar No Deal is beter dan dit halfbakken gedoe. Het zal pijn doen in het begin, maar met onze bulldog-spirit zullen we er het beste van maken. Op lange termijn komt alles goed. We moeten ons land opnieuw opbouwen, op de manier waarop wij het willen. Veel slechter kan het niet worden.’
Sharlene Robinson en Thomas Nichols (horecamedewerkers)
Sharlene: ‘Het is een domme actie om uit de Europese Unie te gaan en ik geloof dat May haar best doet om de schade te beperken. De hoop dat de klok kan worden teruggedraaid heb ik niet meer. Ik begin af te haken.’ Thomas: ‘Ik heb de post-Brexit-cijfers gezien en het is deprimerend. Vrij reizen door Europa gaat eraan en nu gaat het ook economisch slechter, vooral in Newcastle en laat dat precies de plek zijn waar ik heen ga vluchten. Het is hier niet om uit te houden.’
Cheryl Nevin (postbode)
‘Ik heb Leave gestemd en had lang de illusie dat we echt uit de EU zouden gaan, maar volgens mij doet de regering er zo lang over in de hoop dat Brexit niet doorgaat. Ik denk dat er uiteindelijk een nieuw referendum zal gaan komen. Wat ik dan ga stemmen? Ik wil me dit keer wat beter erin verdiepen, maar zoals het er nu naar uitziet weer Leave.’
Hoe verloopt het debat?
‘Section 13 (1)(b) of the European Union (Withdrawal) Act 2018’. Zo staat het belangrijkste debat sinds de parlementaire schermutselingen over Irak en de vossenjacht dinsdag op de agenda van het Lagerhuis. Kamerleden die willen spreken moeten opstaan en hopen dat ze worden aangewezen door de Kamervoorzitter, die bij het bepalen van de volgorde rekening houdt met senioriteit en politiek gewicht. Het wemelt van de subfracties in het Lagerhuis: de Conservatieve Brexiteers, de Labour Brexiteers, de Conservatieve eurogezinden, de eurogezinde Blairites, de Corbynista’s, de Noord-Ierse protestanten (de Noord-Ierse katholieken nemen hun zetels niet in), de Schotse en Welshe nationalisten, de Liberaal-democraten, een Groen Kamerlid en de loyalistische Conservatieven, onder wie de 118 regeringsleden. Alleen laatstgenoemden stemmen zeker voor het akkoord.
De speaker
De rol van de speaker is belangrijk. Officieel is voorzitter John Bercow neutraal, maar het is geen geheim dat hij Brexit haat. Hij bepaalt welke amendementen worden toegelaten. Kansrijk is het amendement van Hilary Benn die met een ‘Nee tegen No Deal’ wil voorkomen dat het land na May’s nederlaag automatisch op een akkoordloos vertrek uit de EU afkoerst. Door dit amendement zal het voor Kamerleden die een No Deal vrezen makkelijker zijn het akkoord te verwerpen. Bercow kan ook op een andere manier zijn stempel drukken. In het zeldzame geval dat de stemmen staken, mag hij een beslissende stem uitbrengen. Zijn legendarische voorganger Betty Boothroyd deed dat in 1993 bij de stemming over het Verdrag van Maastricht. Ze redde toen de regering-Major.
‘Meaningful Vote’
Liever had de premier dit debat over de ‘Meaningful Vote’ helemaal niet gehad. De regering is er echter toe gedwongen, toen zowel het gerechtshof als de Supreme Court de eis van activisten inwilligde om de volksvertegenwoordiging het laatste woord te geven. Nog steeds probeert de regering het parlement zo weinig mogelijk inspraak te geven, bijvoorbeeld door te weigeren het juridische advies aangaande het Brexit-akkoord te openbaren.
Tevens zijn Kamerleden niet onder de indruk van het besluit van de regering om nog geen nieuwe immigratiewetgeving op tafel te leggen, dit omdat May en haar iets vrijzinniger minister van Binnenlandse Zaken grote onenigheid hebben. Na een verloren stemming zal Labour meteen proberen om een motie van wantrouwen in te dienen.
Hoofdelijke stemming?
Het is aan de discretie van de Kamervoorzitter om te bepalen of een wetsvoorstel, motie of amendement ter stemming wordt voorgelegd. Vaak is het van tevoren duidelijk of iets wordt aangenomen, maar wanneer Kamerleden ‘aye’ en ‘no’ roepen, moet hij een hoofdelijke stemming uitroepen. ‘Division! Clear the Lobby’, roept de Speaker dan. De ‘division bells’ klinken dan door het parlementsgebouw en in de omliggende kroegen. Kamerleden hebben acht minuten om zich te begeven naar de ‘division lobby’s’, de twee kamers voor de voor- en tegenstemmers. Een voor een passeren Kamerleden half openstaande klapdeuren, waar twee collega’s (‘tellers’) staan te turven.