Van Barneveld neemt afscheid, de darter die gooide om te winnen

Hier is het begonnen, in dit bescheiden café in het Valkenboskwartier in Den Haag: The Entertainer Dartsbar. Raymond van Barneveld, nog niet eens puber, was met zijn vader meegekomen die als timmerman een klusje had in de voormalige kruidenierswinkel. Of hij ook eens met die speertjes mocht gooien, was de vraag aan de barman – wist hij veel dat het pijlen waren.

De baan waarop hij eerst in het team van zijn vader en zijn oom zou spelen, The Entertainer Quartet, en vanaf 1993 met zijn eigen ploeg, The Entertainer Diplomats, is er nog. Het is de nis bij binnenkomst meteen rechts in de hoek. Pas op het latje op de vloer, de oche, waarachter de darter zich hoort op te stellen, op 2.37 meter afstand van het bord, aangelicht door spotjes aan het plafond.

Hij komt nog wel eens langs. ­Sander Bakker, de eigenaar van het café, speelde onlangs tegen hem. ‘Hij is nog zo goed. Sta ik me tot het uiterste te concentreren, gooit hij al pratend een 180.’ Hij kreeg in de regionale competitie met 9-0 om de oren. Van Barneveld speelt dit seizoen geregeld mee bij de Jupiter Stars; ze staan meteen bovenaan. Bakkers broer Theo is er ook, deze avond. ‘Hij kwam een keer binnen, dronk wat, stapte de baan op en zei: zo gooi je een 180. Ze vlogen er in. Ongelooflijk.’

Maandagavond beklimt Van Barneveld in Londen met The Eye of the Tiger van Survivor als ruggensteun en angstaanjager tegelijk het podium van het Victoriaanse Alexandra Palace. Het zou zijn een-na-laatste deelname aan het PDC World Darts Championship moeten worden. Vorige maand kondigde hij aan dat na 35 jaar game on het straks game over is voor de vijfvoudig wereldkampioen. Hij gaat nog één jaar door. Onder het voorbehoud van kwalificatie verlaat op het WK van 2019 de allerlaatste pijl zijn doorgaans trefzekere hand.

Overlever

Gaat de Barney Army, zijn leger van trouwe fans, het in Noord-Londen nog een keer meemaken, hun held met de armen breeduit, het gelaat omhoog, het embonpoint onder het bonte shirt gericht naar de zaal, de toejuichingen en het applaus incasserend als een warme douche? Hier sta ik, ik kan niet anders? Niemand durft het uit te sluiten. Van Barneveld is zijn lijflied indachtig een overlever, hij is op z’n best als er veel op het spel staat.

Maar volgens RTL-commentator Jacques Nieuwlaat, die hem al jaren volgt, wordt het heel lastig. Zijn niet al te hoge ranking van de laatste tijd ­levert hem in het belangrijkste toernooi in de biotoop van de onehundred­andeighty’s al snel lastige tegenstanders op.

Michael van Gerwen, de nummer één van de wereld, The Green Machine, is er een van. Nieuwlaat: ‘Raymond is altijd goed op een WK. Maar of hij zich kan focussen, vraag ik me af. Dat hij stopt, gaat ook in zijn hoofd zitten. Het zelfvertrouwen lijkt weg. Als hij slecht begint, trekt hij het tegenwoordig niet meer recht.’

Het moest er een keer van komen, een afscheid. Er zit al een verblijf van ruim twintig jaar in de pijltjesarena’s op. Op 11 januari 1998, bij de WK-finale in Frimley Green tegen Richie ­Burnett, de Prince of Wales, groef zijn tweede pijl op dubbel acht zich in vlak naast het exemplaar dat net het doel had gemist.

Die rake worp in de Lakeside Country Club had grote gevolgen. Hij was meteen postbode-af. Zijn carrière als professioneel darter begon. Het aantal cafés in Nederland dat dartborden ophing explodeerde. Finales op tv haalden een miljoenenpubliek.

Van Barneveld zelf bereikte onmiddellijk de status van bekende Nederlander. Op Schiphol wachtte hem een onthaal als een popster. In ­Andere Tijden Sport vertelde hij dat hij felicitaties ontving van André van Duin en Louis van Gaal. Bij de schmink voor de TV-show van Ivo Niehe vlogen Linda de Mol en Marco Borsato hem zomaar om de nek.

Hij dacht al drie jaar na over stoppen, vertelde hij vorige maand tegen het blad Helden. Het nomadenbestaan begon hem steeds zwaarder te vallen, het aantal wedstrijden neemt alleen maar toe. Hij betaalde vooral thuis de tol, bleek uit een gesprek met RTL7. Hij miste geboortes en verjaardagen van de kleinkinderen. Hij moest verstek laten gaan op begrafenissen van vrienden. Er zijn spanningen in het huwelijk. Het zat hem dwars dat hij in een hotel elders op de wereld verbleef, toen zijn vrouw afgelopen juni thuis bij een overval een pistool op haar hoofd kreeg gezet.

Burn-out

Wat het nog lastiger maakte, is dat er de laatste jaren maar weinig tegenover heeft gestaan. In 2014 hield hij voor het laatst met een eindzege in de Premier League, een competitie ­tussen de tien belangrijkste spelers, een beker van belang omhoog.

In­ ­Helden liet hij weten dat hij al vier jaar in een depressie zit. Er is bij hem een burn-out vastgesteld. Hij moest trainen, maar hij kwam de bank niet meer af. Voor de camera van RTL 7 vertelde hij dat hij Bohemian ­Rhapsody had gezien en was geraakt door de eenzaamheid van Queenzanger Freddie Mercury op de hotelkamer. ‘Ik schoot bijna vol en dacht: what the fuck, dat heb ik ook!’

Zijn manager gaf het beslissende zetje. ‘Is het niet beter dat je gaat stoppen?’, vroeg Jaco van Bodegom, die hem al enkele jaren bijstaat, na zijn laatste toernooi voor het WK. ‘Ik wil niet dat zijn carrière als een nachtkaars uitgaat. Ik wil voorkomen dat hij na elke nederlaag naar excuses moet zoeken. Hij moet niet als verliezer in de herinnering blijven.’

In The Entertainer valt begrip op te tekenen. Eigenaar Sander Bakker: ‘Het is te zwaar voor hem geworden. Er zijn zoveel wedstrijden. Hij is voortdurend van huis. Hij kan het zich niet veroorloven ook maar twee toernooien te missen.’ Broer Theo: ‘Als het circus naar Australië gaat en Nieuw-Zeeland is hij wéken weg.’ Sander: ‘Vroeger was het leuk: één keer per maand naar Engeland.’ Theo: ‘Vroeger had je Phil Taylor en Raymond. Nu zijn er veel goede jonge darters bijgekomen.’ Sander: ‘Met zo’n reputatie wil je niet als vulling van het programma dienen.’

Het tekent Van Barneveld dat een ander het naderende einde moest ­forceren. Twijfel zit in zijn systeem gebakken. De zoektocht naar houvast is ondanks een klinkende erelijst nooit geëindigd. Er zaten gelukstuivers in de broekzak. Er hing een speciale ketting om de nek. Een foto van zijn oma hield hij onder handbereik. Hij krijgt hulp van een haptonoom. Hij raadpleegde een sportpsycholoog en een paragnost. Hij mediteert.

De bacardi-cola’s die hem aan het begin van de carrière hielpen tegen een trillende rechterhand, zijn intussen verboden, maar cheqio, een natuurlijk supplement, was weer goed voor de concentratie. Tegen wazig zicht, het gevolg van diabetes, droeg hij een bril, dan weer niet en nu zijn er contactlenzen. Er waren langere pijlen, kortere pijlen, lichtere pijlen, zwaardere pijlen, andere flights. Hij omarmde zekerheden in tal van gedaanten, totdat de gewenste dubbel niet meer wilde vallen.

Zelfkritiek

Manager Van Bodegom stelde vast dat het alleen maar erger werd. ‘Hij overwoog voor de World Cup of Darts, een wedstrijd tussen landenteams, andere pijlen. Ik zei: doe maar niet. ­Tegen België in de halve finale haalde hij een waanzinnig hoog gemiddelde. Tegen Schotland verloor hij met 4-1. Gary Anderson speelde weergaloos. Die klotepijlen, zegt hij dan. Dat is hem ten voeten uit.’

Wat ook bleef: zichzelf de maat ­nemen. Als hij na de partij voor de ­camera moest uitleggen waar het misging, grensde het aan zelfkastijding. Het was klote, het was waardeloos, hij is een loser, dit kan zo niet verder, hij kan net zo goed stoppen.

Verliezen doet nog altijd ongemeen zeer. Met het olympische credo heeft hij niks. Hij keert het om. ­Winnen is belangrijker dan meedoen. ­Jasper Boks, die voor Helden Media een jaar heeft meegelopen met Van Barneveld om een documentaire te maken, zegt: ‘Een partij verliezen is voor hem te vergelijken met het kwijtraken van een dierbare.’ De titel van de film, te zien op 22 december op RTL 7, illustreert de huidige gemoedstoestand: Barney, het verdriet van een wereldkampioen.

Het wortelt in zijn jeugd, vermoedt Boks. Een verhuizing van de Wesselsstraat in Transvaal naar de Gedempte Burgwal in het centrum van Den Haag leidde tot een tamelijk solitair bestaan. Hij verloor vriendjes uit de oude buurt, hij doodde de tijd met pijltjes en bord op de zolderkamer. Een opleiding als leerling-timmerman mislukte, waarschijnlijk tot ­teleurstelling van zijn vader.

Boks: ‘Hij zag zichzelf in die tijd als een loser. Van jongs af is hij nergens goed in geweest. Dat komt telkens weer op als hij verliest. Hij haat dat gevoel. Daar wil hij nooit meer naartoe. Die pijlen vormen zijn bestaansrecht.’

Van Bodegom ziet nog een karaktertrek. ‘Hij draagt het hart op de tong.’ Commentator Nieuwlaat: ‘Hij heeft zijn verlies niet onder controle. Hij kan heroïsche partijen hebben gespeeld, maar als de ander won, deugde er bij hem niks van. Maar je kunt ook vaststellen dat de pijn van het verlies hem al die jaren extra heeft gemotiveerd.’

Heeft Van Barneveld eigenlijk wel genoten van die jaren aan de dartstop? Nieuwlaat: ‘Dat denk ik wel, ja. Maar Raymond is wel meer geneigd zich vooral de slechte momenten te herinneren en de mooie te vergeten. Misschien komt het besef pas later, dat het toch wel bijzonder was om eersteklas naar Australië te vliegen.’

Van Bodegom aarzelt. ‘Er zijn momenten geweest, ja. Een oranje gekleurd Ahoy dat hem toejuicht. Maar het gevoel dat hij offers heeft gebracht door niet thuis te zijn, is niet uit te wissen.’

Grappige kerel

Volgens Jasper Boks is er door het geklaag na alweer een nederlaag een vertekend beeld ontstaan. ‘Hij is echt een heel grappige en gezellige kerel.’ Hij heeft hem gezien te midden van zijn Hot Toys en Sideshow-collectie, poppen en karikaturen uit films, en in de thuisbioscoop op de eerste verdieping van de woning in Ypenburg. Hij is op zijn gemak als hij in alle rust zijn bedrijfspand op een industrieterrein in de buurt opzoekt. Daar staat het vol met bekers en ­Barney-merchandise.

Het is de plek waar hij zich heeft voorbereid op het WK. Misschien bieden deze keer de ­regels houvast van de songtekst van Survivor die Rocky ­Balboa in zijn nadagen begeleidde.

Risin’ up, back on the street. Did my time, took my chances. Went the distance, now I’m back on my feet. Just a man and his will to survive

In The Entertainer zijn de gevoelens gemengd. Sander Bakker: ‘Nieuw bloed kan geen kwaad.’ Theo Bakker: ‘Dat vindt hij niet, hoor. Hij niet.’