Het voetbalbolwerk wankelt: wat gebeurde er met Ajax tijdens de winterstop?

Onrust grijpt Ajax weer bij de kladden. Het team incasseerde tien doelpunten in de laatste twee competitieduels, ruimschoots meer dan welke club in de eredivisie. Het elftal valt uit elkaar in scheldende individuen. Opnieuw bedraagt de achterstand op PSV vijf punten, in plaats van de beoogde koppositie negen dagen geleden, voor de aftrap tegen Heerenveen.

De geldmachine Ajax draait op volle toeren, maar het voetbalbolwerk wankelt door de 4-4 tegen Heerenveen en de nederlaag met 6-2 bij Feyenoord. Donderdag, bij de enige zege na de winterstop tegen Heerenveen in het bekertoernooi, was de eerste helft uitstekend en de slotfase erbarmelijk. ‘Irritant, dat moet eruit’, zei trainer Erik ten Hag toen.

Zondag in de Kuip deugde alleen het eerste kwartier, alvorens de ineenstorting zich voltrok. Oorzaken van het verval zijn best aan te wijzen, al schuilt een deel van de aantrekkingskracht van sport juist in het ongewisse, het onvoorspelbare. Mogelijke verklaringen: transferpraatjes op Arena Boulevard, gevoegd bij het individuele karakter van menig speler, het uiteenvallen van de defensie en de wrijving tussen spelers en trainer.

Teamsport

Op de catwalk van het wereldvoetbal zijn Ajacieden gewild, omdat ze in individueel opzicht opvallen. Zelfs een reserve als David Neres kan zomaar 45 miljoen euro opleveren. Alleen: voetbal is geen catwalk, geen spel wie de mooiste is. Voetbal is een teamsport, gedijend in PSV-achtige rust. Intussen is de chemie in Amsterdam verstoord, want anderen willen net zo’n mooie transfer als Frenkie de Jong naar Barcelona.

Trainer zijn in die constellatie is lastig. Erik ten Hag begon het seizoen met de opdracht het kampioenschap naar Amsterdam te halen. Eigenlijk wenste de leiding vorig seizoen al de titel, toen hij halverwege Marcel Keizer afloste. Die illusie vervloog na een ontluisterende 3-0 in Eindhoven. Met name in mentaal opzicht wilde Ten Hag verbetering zien.

In de zomer was het achter de schermen onrustig. Topspelers zinspeelden op een vertrek, omdat ze twijfelden aan de kans op succes met de aparte, zeer georganiseerde aanpak van hun trainer, die in zekere zin haaks staat op de wat vrijere cultuur bij Ajax. De leiding suste de binnenbrand door forse aankopen te doen en salarissen op te waarderen. Dat was hoe dan ook een knap samenspel tussen directie, trainer en spelers. De prestaties waren gemiddeld gesproken uitstekend, ook in Europa, hoewel de uitwedstrijd tegen PSV (weer 3-0) opnieuw een kansloze nederlaag opleverde.

Het was een prestatie op zich dat Ten Hag al die individualisten als een puzzel in elkaar liet vallen, met riskant, aantrekkelijk voetbal tot gevolg, gestut door discipline. Zo’n systeem functioneert alleen bij concentratie en taakbewustheid. De individuen gloriëren bij de kracht van het collectief. Daarvan is geen sprake sinds de winterstop, wetende dat de zogenoemde omschakeling de heilige graal is van het hedendaagse voetbal. Juist daarop is Ajax talloze malen geklopt, omdat mensen hun mannetje laten lopen, zich verkeerd opstellen of niet aansluiten.

Defensie

De defensie was tot de winterstop meestal voortreffelijk, met de spectaculaire doelman André Onana, rechtsachter Noussair Mazraoui, het centrum met Matthijs de Ligt en Daley Blind en linksachter Nicolas Tagliafico, in mentaal opzicht de sterkste speler van het elftal. Eerst kreeg de kleine doelman Kostas Lamprou dus de schuld na de vier treffers van Heerenveen, toen Onana ziek was. Onana incasseerde zondag zes treffers. Ten Hag moet ook voortdurend schuiven omdat Tagliafico geblesseerd is, Max Wöber verkocht, Daley Sinkgraven (nog) niet geschikt en Lisandro Magallan net nieuw.

Misschien dat zelfs het trainingskamp in Florida meespeelt bij het verval. Ajax, in financieel opzicht nog steeds de topclub van het land, vloog door tal van tijdzones naar een andere, veel warmere wereld, om geld op te halen in het land waar het commerciële vleugels wil uitslaan. Toeval of niet, sindsdien is het ritme gebroken.

Feit is dat de speldiscipline uit het elftal is gesijpeld, waarbij uitgerekend de aankopen Blind en Dusan Tadic een zwakke indruk achterlaten. Zij zijn geen geboren leiders, al was het logisch dat Ajax in hun segment zocht om de selectie van ervaring te voorzien.

Ten Hag zei na de nederlaag in Rotterdam in een opwelling dat hij even niet aan de titel wilde denken. Hij moet juist niets anders doen dan aan het kampioenschap denken. De Champions League zal hij niet winnen met Ajax, ondanks de entree in de achtste finales. De KNVB-beker is een troostprijs in Amsterdam.

Nog lang niet alles is verloren, want PSV is ook niet meer oppermachtig en komt op bezoek in de Arena. Het verschil tussen de topclubs is dat Ajax, na vier jaar zonder titel, kampioen moet worden, mede door alle investeringen. En dat terwijl menig speler zijn gedachten laat afdwalen naar een nieuwe horizon. Als Ajax de schaal mist, is de afgang compleet en de missie van Ten Hag faliekant mislukt.