Zzp’er leent moeiteloos. Tegen 200 procent rente, dat wel

In Gouda wikt en weegt een algoritme. Yeaz, kredietverstrekker voor zzp’ers, vraagt informatie over ons als potentiële klant. Het resultaat is karig. Geen nare ervaringen mee, meldt kredietrapporteur Creditsafe. Een huurwoning, vult databureau Focum aan. Een kredietscore van B min, vonnist incassoboer DAS. We moeten in ieder geval niet meer lenen dan 6.500 duizend euro, oordelen ze samen.

Het algoritme van Yeaz weet genoeg: lenen maar. Geautomatiseerd biedt de computer ons een maximumbedrag van liefst 14.625 euro. Afbetalen hoeft niet, de maandelijkse rente overmaken is genoeg.

Meer dan een miljoen zzp’ers zijn bij geldnood vogelvrij voor kwalijke leningen. Een peperduur krediet is online zo afgesloten, blijkt uit testaanvragen van de Volkskrant en De Groene Amsterdammer. Ook voor een zzp’er die aantoonbaar beroerd verdient en het geld wil gebruiken voor het aflossen van privéschulden.

Voor zo’n makkelijke verstrekte lening betalen we de hoofdprijs. In het geval van het in Zweden bedachte Yeaz met 18 tot 57 procent rente op jaarbasis. Concurrent B2Businesslening van het Finse Ferratum rekent gemiddeld 38 procent per jaar en bij het eveneens Finse OPR Bedrijfskrediet lopen de rentes van 30 tot 200 procent. Alle drie bieden ze kleine ondernemers snel geld zonder gedoe. ‘Leningen zonder onderpand met een minimaal vereiste aan documenten’, prijst een medewerker van Ferratum het product in een mail aan. Drie maanden aan bankafschriften en incidenteel een jaarrekening zou genoeg zijn.

De Scandinavische kredietverstrekkers mogen vragen wat ze willen, want een maximaal rentepercentage bestaat niet bij zzp-leningen. Bij consumentenkrediet is zo’n maximum er wel: 14 procent rente op jaarbasis. Ook zijn de kredietverstrekkers niet verplicht te letten op de kredietwaardigheid van de klant. Ze hebben voor zzp’ers geen zorgplicht, in tegenstelling tot voor consumenten. Een bewuste politieke keuze. Zzp’ers kunnen als ondernemer de risico’s prima zelf inschatten, vindt minister Wopke Hoekstra van Financiën.

De consequenties van die keuze blijken uit eigen kredietaanvragen bij de drie bedrijven en gesprekken met hun leners. De eerste aanvraag, bij Ferratum, loopt al snel stuk. Vermoedelijk vindt het bedrijf de – fictieve – omzet van 20 duizend euro te laag. Of anders schrikt het leendoel af. ‘Herfinancieren van schulden’ is nu eenmaal geen teken van blakende bedrijfsgezondheid.

Dat de leningen van Ferratum wel degelijk zzp’ers dieper in de problemen brengen, bewijst het verhaal van Rik (niet zijn echte naam). Hij is interim-manager in het onderwijs. ‘Stelletje schurken’, dacht hij deze week nog, toen hij in de auto een radiospotje van Ferratum hoorde op Radio 1. Hij weet inmiddels wat voor problemen dat bedrijf veroorzaakt. ‘Maar er zijn altijd dommeriken als ik die toch met ze in zee gaan.’

In 2017 vult Rik een gat tussen zijn opdrachten met 5.000 euro van Ferratums B2Businesslening. Hij stuurt een excelbestandje met zijn inkomen op, plus drie maanden inkomsten en uitgaven van zijn privérekening. Tijdens een autorit legt hij Ferratum in vijf minuten telefonisch zijn situatie uit. ‘Ik zei eerlijk dat het geld bedoeld was voor de vaste lasten van mijn gezin: huur en boodschappen.’

Het geld staat daarna snel op zijn rekening. Achter het leenbedrag voegt Ferratum een dikgedrukte boodschap toe: ‘Na drie reguliere maanden extra financiering mogelijk’.

Blik soep

Naar de schulden van Rik vraagt Ferratum niet. Na de verkoop van twee huizen is hij blijven zitten met een restschuld van bijna vier ton. Sindsdien lukt het redelijk zijn zes schuldeisers zoet te houden, maar soms is het heel krap. ‘We zijn weleens met 2 euro naar de Aldi gegaan voor een blik soep. En dat was het dan.’

Dat wil Rik absoluut niet meer meemaken. Koste wat het kost. Dan maar een dure tijdelijke oplossing bij een schimmige partij. Het lukt hem de huur te betalen, maar op lange termijn nemen de problemen toe. Na maanden van rente en aflossing is de bijdrage van Ferratum aan zijn schuldenberg nu nog altijd 4.600 euro, terwijl de lening inmiddels afbetaald had moeten zijn.

Wanbetalers geen probleem

Voor de aanbieders van het krediet is het niet erg dat een aanzienlijk deel van de klanten in de financiële problemen raakt, zegt Lex van Teeffelen, lector Financieel-Economische advisering aan de Hogeschool Utrecht. Wanbetalers calculeren ze in. ‘Als de rentepercentages hoog genoeg zijn lukt het altijd. Je hebt dan zo’n grote risico-opslag dat je er altijd wel uitkomt.’

Hoe hoge rentes en een toeschietelijk acceptatiebeleid hand in hand gaan, blijkt uit onze leenaanvraag bij OPR. De voorwaarden op de site van OPR zijn opmerkelijk soepel. Aan een ‘goede krediethistorie’ heeft een ondernemer voldoende, al leert navraag dat later in het aanvraagproces meer informatie nodig is. Dan de kosten. Voor de kleinst mogelijke lening betaalt een zzp’er 500 euro per maand, op een lening van 3.000 euro.

Uiteindelijk blijkt Yeaz de meest soepele geldverstrekker voor zzp’ers in het allerlaagste segment. Enkel een KvK-nummer en de jaaromzet zijn voor Yeaz informatie genoeg. De opgegeven omzet doet er eigenlijk niet eens toe: directeur Laurens van der Starre vaart geheel op rapporten van databureaus.

Zo leidt de opgegeven 20 duizend euro omzet tot een voorgesteld leenbedrag van meer dan 14 duizend euro. Het is een bedrag dat met zo’n lage omzet moeilijk terug te betalen is. Waarom Yeaz meer geld biedt dan de kredietbureaus aanraden? ‘Op basis van mijn ervaring. Ik heb er feeling voor hoeveel iemand kan terugbetalen, hoe betrouwbaar iemand is’, zegt Van der Starre.

Van der Starre helpt ondernemers die nergens anders terechtkunnen, zegt hij. ‘We financieren ambities en dromen.’ En: ‘Ik weet uit eerste hand dat onze klanten juist geholpen worden door ons product.’

Ergens heeft Van der Starre een punt. De groep ondernemers die bij Yeaz uitkomt, kan inderdaad nergens anders terecht. Een op de vijf zzp’ers had in 2015 behoefte aan financiering, schrijven onderzoekers van de Hogeschool Utrecht in een rapport. De bank wees tweederde van hun aanvragen af.

Passie

Met een of meer afwijzingen op zak komt juist deze groep uit bij Ferratum, OPR of Yeaz. Of ze de vanuit de politiek verwachte financiële zelfredzaamheid bezitten is twijfelachtig. Uit een belronde langs klanten van Yeaz blijkt dat vier van zes ondernemers de hoogte van hun rente niet kunnen noemen. Alle zes ondernemen ze vanuit een passie, niet vanuit een doortimmerd bedrijfsplan.

Op het bestaan van die passie spelen Ferratum, OPR en Yeaz in. Ze richten zich online op zzp’ers die uitblinken in een vak en niet noodzakelijk financieel. Zoals zelfstandige koks, vrachtwagenchauffeurs, webwinkeliers, bouwvakkers. Het meest sprekende voorbeeld is de schoonheidssalon. Die branche kwakkelt al jaren, blijkt uit arbeidsmarktprognoses van het UWV. Er zijn er simpelweg te veel. Yeaz redeneert andersom en richtte op Instagram een campagne specifiek op nagelsalonhouders. ‘Uit die branche krijgen we veel aanvragen’, zegt Van der Starre.

Dat zzp’ers per definitie financieel zelfredzaam zouden zijn is een misvatting, zeggen experts. Ze worden gezien als bedrijf, zoals multinationals dat ook zijn, maar lijken eerder op consumenten. ‘Met een eenmanszaak tel ik aan het einde van het jaar alle inkomsten bij mijn privéinkomen op. Al het risico dat ik loop is persoonlijk. Ik heet misschien ondernemer, maar er is geen onderscheid met een consument’, zegt Arnoud Boot, hoogleraar ondernemingsfinanciering aan de Universiteit van Amsterdam. Hij noemt het een ‘majeure omissie’ dat zzp’ers tussen de mazen van toezicht vallen.

Lector Van Teeffelen sluit zich daarbij aan. Hij is voor een maximum rentepercentage van bijvoorbeeld 25 procent per jaar. Voorzitter Ronald Kleverlaan van de branchevereniging voor mkb-financierders voelt ook veel voor een maximaal toegestaan rentetarief, maar wil zich niet vastpinnen op een percentage. Alle drie zien ze de Autoriteit Financiële Markten (AFM) als de logische toekomstige toezichthouder op zzp-krediet. Net als bij consumentenkrediet.

Voor ons, freelance journalisten, komt een eventueel maximumtarief in ieder geval te laat. Het aangevraagde bedrag, 14.625 euro op een omzet van 20.000, wordt dezelfde dag toegezegd. Zonder enige kritische vraag.