Direct naar artikelinhoud
de gidsBeten/leven

Krijg je het buiten sneller koud als je binnen je jas hebt aangehouden?

Antwoord op lezersvragen over gezondheid, voeding, leefstijl en psyche. Deze week: moet je je jas binnen niet dragen, omdat je er anders buiten niets meer aan hebt?

Krijg je het buiten sneller koud als je binnen je jas hebt aangehouden?
Beeld Joost van den Broek

De meteorologische winter was amper aangebroken of weerman Piet Paulusma voorspelde al dat het wel eens een zware winter kon worden. Koud en guur, met temperaturen van ‘richting de min 20’ in februari. Langetermijnvoorspellingen over het weer zijn in de regel onbetrouwbaar. Maar mocht die horrorwinter nou toch aanstaande zijn, hoe zorg je er dan voor dat je zo warm mogelijk blijft? En hoe zit het met die winterjas: mag je die echt niet binnen dragen, zoals grootmoeder altijd zei, omdat je het anders veel sneller koud krijgt buiten?

Precies andersom

Hein Daanen, hoogleraar thermofysiologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, reageert verbaasd. ‘Beweren veel mensen dat? Mijn moeder zei juist altijd het omgekeerde: zorg nou dat je binnen al je jas aan doet, anders heb je er straks buiten niets meer aan.’ Zij had het intuïtief bij het juiste eind: ‘Als je binnenshuis je jas aan hebt, kun je de lichaamswarmte die je produceert moeilijker afgeven. Het lichaam wordt dan warmer. Als je vervolgens naar buiten gaat, is er een grotere warmtecapaciteit en duurt het juist langer voor het lichaam dusdanig afkoelt dat je het koud krijgt.’ Het is dus precies andersom: wie binnen een winterjas aanhoudt, zal buiten in de kou langer kunnen genieten van de eigen lichaamswarmte.

Andersom werkt het ook zo: als je koude handen hebt en je doet handschoenen aan, dan doen die handschoenen helemaal niks. Hoe kan dat? ‘Handschoenen vertragen de warmteafgifte, dus handschoenen werken alleen als je warme handen hebt in een koude omgeving.’ Net als je jas, doe je dus je handschoenen al aan als je nog binnen bent.

Maar, zegt Daanen, het is een ander verhaal als het om mensen gaat die urenlang buiten in de kou aan het werk zijn en tussen de middag pauze nemen in de kantine. ‘Dan moet je juist wél je jas uitdoen, want je bent zelf koud én je jas is koud. Tijdens de pauze komt de warmte binnen in contact met je huid, dus je wordt zelf warmer. En ook de jas kan opwarmen.’

Dekbedachtige winterjassen

Onze kleding zorgt ervoor dat de warmte – energie – die het lichaam produceert, niet meteen verloren gaat aan de omgeving. Wetenschappers berekenen de isolatiewaarde van kleding met de eenheid clo: 1 clo is gelijk aan 0,155 Watt per vierkante meter per graad Celcius. ‘We meten de isolatiewaarde door kleding te leggen tussen een warme en een koude plaat. Als er heel veel warmte van de warme naar de koude plaat gaat, is er weinig isolatie. Als er maar weinig warmte doorheen is gegaan, is er veel isolatie.’

Welke winterjas beschermt nu het beste? Bij fashionista’s zullen nu de haren ten berge rijzen, maar het is echt waar, zegt Daanen: die gestikte, dekbedachtige winterjassen isoleren het best. Alle kussentjes met lucht houden de lichaamswarmte uitstekend vast. Een andere tip van de thermoprofessor, warm aanbevolen: drink een kop hete thee voor je naar buiten gaat. Zo houd je de lichaamskern goed warm en dat is het allerbelangrijkste. Als het interne kacheltje goed opgestookt is, heeft het lichaam voldoende restwarmte over om ook de rest van het lijf op temperatuur te houden. Is dat niet het geval, dan krijg je eerst koude handen en voeten: het lichaam zal altijd de torso – waar de organen liggen die warmte nodig hebben om hun werk te kunnen uitvoeren – eerst beschermen. ‘Daarom verloren sommige soldaten in de Eerste Wereldoorlog hun voeten nadat ze lang in koude loopgraven hadden gelegen: er was geen warmte meer over om de voeten goed te kunnen doorbloeden. Dan spreken we van een fysiologische amputatie.’

Voor liefhebbers van warme grogs of Glühwein: alcoholische dranken maken het allemaal nog erger. Ten eerste zet alcohol de bloedvaten een beetje uit en dat verhoogt de warmteafgifte aan de huid. Daarnaast onderdrukt alcohol de rilrespons. Als je heel koud bent, wekt flink rillen zo’n 400 Watt aan warmte op, vier keer meer dan in rust, als de spieren zich niet samentrekken. Toch in de skihut of de kroeg beland? Gewoon de winterjas aan houden. Het mag van de wetenschap.