Klimaatdrammers hier, bedonderpardon daar, maar het kabinet ploetert voort
Het kabinet Rutte III was volgens de hoofdrolspelers ‘de laatste kans voor het politieke midden’. Inmiddels oogt de coalitie kwetsbaarder dan ooit door onderling wantrouwen en meningsverschillen over het klimaat- en asielbeleid. Houdt het centrum stand?
‘Het is ingewikkeld.’
Premier Mark Rutte blijft het vrijdag maar herhalen. Ingewikkeld is allereerst natuurlijk de beproeving bij het klimaatbeleid. Uit doorrekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt vrijdag dat Nederland de CO2-uitstoot sinds 1990 slechts met 21 procent heeft teruggedrongen. Het Urgenda-vonnis verordonneert een vermindering van 25 procent in 2020.
Is dat nog te doen? Het moet, laten D66 en ChristenUnie onmiddellijk weten. Iets anders is ‘ondenkbaar,’ meent D66-voorman Rob Jetten. Aan het onmogelijke is niemand gehouden, valt ondertussen achter de schermen bij VVD en CDA te horen. De premier goochelt met woorden: ‘Het doel is om het doel te halen’
Minstens zo ingewikkeld is het kinderpardon. Komt er een versoepeling? Rutte wil er niets over kwijt. De agenda is inmiddels leeg geveegd voor crisisberaad. Staatssecretaris van Asiel Mark Harbers heeft zijn dienstreis naar Libabon en Jordanië al afgeblazen.
‘Permanent overleg’
Volgens ingewijden is er inmiddels ‘permanent overleg’. Op de donderdag hebben de fractievoorzitters van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie elkaar nog getroffen op de kamer van Klaas Dijkhoff. De stemming was op z’n best zakelijk; de patstelling duurt voort. CDA, D66 en ChristenUnie willen dat Harbers per direct het uitzetten van uitgeprocedeerde gezinnen terugschroeft. De VVD verwijt de coalitiepartners te morrelen aan de afspraken uit het regeerakkoord.
Een uitweg is nog niet in zicht, maar ondertussen tikt de klok door. Komende woensdag staat er al een Kamerdebat op de agenda. Als de rijen dan niet gesloten zijn, dreigt een martelgang voor het kabinet dat door CU-leider Gert-Jan Segers ooit is omschreven als ‘de laatste kans voor het politieke midden’. Gunstig zijn de vooruitzichten in dat geval niet. De linkse oppositie heeft de moties al klaar liggen om CDA, D66 en ChristenUnie te dwingen kleur te bekennen voor een uitzetstop. Op rechts staat de VVD onder druk van PVV en Forum voor Democratie om niet te zwichten voor een nieuw ‘bedonderpardon’.
Een coalitie moet dit soort problemen kunnen oplossen, verklaren alle hoofdrolspelers binnen Rutte III vroom. Het helpt alleen niet dat de onderlinge verhoudingen de afgelopen weken verder zijn bekoeld.
Het schuurt al langer. Regeringspartijen proberen nog steeds de vorige oorlog te winnen: CDA, D66 en ChristenUnie willen zich - anders dan de PvdA in het vorige kabinet - niet laten ‘kapotregeren’ door de VVD. De onderlinge solidariteit blijft daardoor beperkt, zo liet het debacle rond de afschaffing van de dividendbelasting al zien. Premier Rutte kreeg toen amper hulp van zijn coalitiepartners. ‘Dat was een probleem van de VVD en moest dat vooral blijven’, verklaarde een anonieme D66’er onlangs nog in het AD. Zo zijn de manieren van Rutte III.
Sluimerend wantrouwen
Het sluimerende wantrouwen is opnieuw aan de oppervlakte gekomen na Klaas Dijkhoffs interview in De Telegraaf over ‘klimaatdrammers’. De VVD’er wilde naar eigen zeggen slechts de onrust onder zijn eigen achterban over het klimaatbeleid wegnemen, maar de andere partijen zagen een politicus die de Provinciale Statenverkiezingen van maart wil winnen door populistisch afstand te nemen van het kabinetsbeleid. De VVD-fractievoorzitter reageerde in de ogen van zijn coalitiepartners ook nog eens onverschillig op die verwijten. Hij wekte de indruk de kritiek af te doen als gezeur.
De messen liggen sindsdien op tafel. Coalitiepartners klagen anoniem dat Dijkhoff iets ‘kapotgemaakt’ heeft. De verontwaardiging heeft ook berekenende trekjes, erkent een betrokkene. Als het onverhoopt misgaat met Rutte III draagt Dijkhoff straks de erfenis met zich mee dat hij het eerste zetje gaf.
De Kamer debatteert woensdag over de door Dijkhoff opgeroepen twijfels over het klimaatakkoord en de twisten binnen de coalitie, maar het thema is inmiddels vakkundig over de verkiezingen van maart heen getild. Pas in april komt het kabinet met plannen om te proberen alsnog te voldoen aan het Urgenda-vonnis. Dan moet blijken of het inderdaad ‘ondenkbaar’ is dat het kabinet niet gaat voldoen aan de klimaatnormen. Tegen die tijd worden er ook knopen doorgehakt over het klimaatakkoord.
De kwestie rond het kinderpardon laat zich moeilijker op de lange baan schuiven, al proberen CDA, D66 en ChristenUnie dat wel. De drie coalitiepartijen willen eerst een ‘tijdelijke’ uitzetstop voor gezinnen die straks mogelijk gebruik kunnen maken van een soepeler kinderpardon. Een onafhankelijke commissie moet daarover in juni advies uitbrengen.
Politieke valstrik
De VVD ziet dat voorstel van de coalitiepartners als een politieke valstrik. Een ‘tijdelijke uitzetstop’ bestaat volgens de liberalen niet. Alsof de andere partijen ermee gaan instemmen dat over zes maanden de uitzettingen weer beginnen? Als er inderdaad een versoepeling komt, moet daar nu al iets tegenover staan, zo valt bij de liberalen te beluisteren.
De andere partijen tonen vooralsnog weinig bereidheid om aan de wensen van de grootste regeringspartij tegemoet te komen. CDA-leider Sybrand Buma houdt vol dat het regeerakkoord niet wordt aangepast en waarschuwt dat de VVD niet de hakken in het zand moet zetten.
Een oplossing is ver weg, laat staatssecretaris van Asiel Mark Harbers vrijdag weten. Toch durft niemand over een kabinetscrisis te praten, ook omdat de peilingen alles behalve tot bravoure uitnodigen. Flankpartijen als Forum voor Democratie en de Partij voor de Dieren staan op flinke winst. Meer versnippering dreigt.
Rutte III mag kraken; van nieuwe verkiezingen hoeft het politieke midden geen verlossing te verwachten.