Direct naar artikelinhoud
NieuwsHerdenking Wim Kok

‘Premier van iedereen’ Wim Kok herdacht in Amsterdam: ‘Er zijn ook mensen die tijdens hun leven een onuitwisbare indruk maken’

Enige mate van cynisme was oud-premier Wim Kok niet vreemd, zo werd zaterdag tijdens de herdenkingsplechtigheid in het Amsterdamse Concertgebouw door meerdere sprekers aangehaald. Een proeve daarvan gaf Kok ooit zelf in een interview met documentairemaakster Ireen van Ditshuyzen, een moment dat bij alle stemmigheid tijdens de herdenking tot enig gegniffel leidde.

Aanwezigen bij de herdekingsplechtigheid voor Wim Kok in het Concertgebouw in Amsterdam, met op de eerste rij premier Rutte.Beeld Freek van den Bergh

Wim Kok, vorige week op 80-jarige leeftijd overleden, in gesprek met Van Ditshuyzen: ‘Eigenlijk zou je na je dood premier moeten worden. Dan ben je op je best. En op je populairst.’ Zoon Marcel Kok in het Concertgebouw, terugblikkend op een bijeenkomst vol warme woorden en de dagen die daaraan vooraf gingen: ‘Wim zou zich er wat ongemakkelijk bij hebben gevoeld.’

Eerder die middag had ook premier Mark Rutte in zijn toespraak juist op deze karaktertrek van Kok gewezen. Nuchter, wars van ijdeltuiterij, ‘geen opsmuk’. Om vervolgens het cynisme van Kok enigszins bij te sturen: ‘Er zijn ook mensen die tijdens hun leven een onuitwisbare indruk maken.’

Uitvoerig werd zaterdagmiddag stilgestaan bij het heengaan van ‘de premier van iedereen’. De plechtigheid, in een passende omgeving voor de kunst- en cultuurliefhebber Kok, werd bijgewoond door tal van (oud-) politici, onder wie de oud-premiers Dries van Agt en Jan Peter Balkenende en veel oud-bewindslieden uit beide paarse kabinetten (1994-2002) onder Koks leiding.

Tijdens dat samenzijn, waarin toespraken werden afgewisseld met muzikale optredens en ballet (van choreograaf en vriend Hans van Manen), werd Wim Kok geëerd als een pragmatisch bestuurder met natuurlijk gezag, voortgedreven door een onbegrensd verantwoordelijkheidsgevoel. Een polderaar die zowel in zijn periode als FNV-voorzitter als tijdens de daaropvolgende politieke loopbaan voortdurend op zoek was naar overeenstemming.

Foto: Freek van den Bergh

Verbinder

In de woorden van premier Mark Rutte: ‘Wim Kok was de bestuurlijke verbinder. Hij bracht altijd mensen bij elkaar. De timmermanszoon bestuurde het land met een timmermansoog.’

Hoewel de beide kabinetten waaraan hij leiding gaf uniek waren – voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis werd er zonder confessionele partijen geregeerd – had Kok zelf weinig behoefte dat uitzonderlijke karakter van Paars (1994-2002) voortdurend onder de aandacht te brengen. Hij was wel de grote initiator achter de jaarlijkse reünie van de paarse kabinetten, zo vertelde Margreeth de Boer, minister in het eerste kabinet-Kok.

Zij citeerde uit een mailwisseling van die oud-bewindslieden na het overlijden van Kok waarin de oud-premier onder meer werd neergezet als ‘een norse vader met een groot hart’ en ‘letterlijk en figuurlijk een heel grote man’. Verwijzend naar hedendaagse politieke discussies over het cultuurbeleid haalde ze met instemming woorden van Wim Kok zelf aan over diens liefde voor de kunst: ‘Omdat het niet gaat over de waan van de dag.’

De Boer: ‘Dat zouden ze in de muur van de vergaderzaal van de Tweede Kamer moeten beitelen.’

Het vermogen van Wim Kok om te ‘verbinden’ (na zijn premierschap nam polarisatie en politieke versplintering een vlucht) en niet halsstarrig vast te houden aan oude ideologieën werd door meerdere sprekers aangehaald. Herman Tjeenk Willink, informateur van beide kabinetten-Kok, zei dat Kok de ‘noodzaak’ zag om af te wijken van ‘bestaande wegen, zonder dat het land ontregeld raakte’.

Alle PvdA-partijleiders na Wim Kok, die zelf in 1986 die rol overnam van Joop den Uyl, waren zaterdag in het Concertgebouw aanwezig. De huidige, Lodewijk Asscher, voerde ook het woord. Hij riep in herinnering hoe hij vorig jaar zomer, na de voor de PvdA dramatisch verlopen Tweede Kamerverkiezingen, met ‘lood in de schoenen’ verantwoording ging afleggen bij Wim Kok in diens woning in Amsterdam-West.

Verbinder
Beeld Freek van den Bergh

Reus

Asscher trof een ‘getormenteerde en onrustige’ Kok die zich vooral afvroeg wat hij zelf fout had gedaan nu zijn partij aan het afglijden was. ‘Nimmer een onaardig woord over de partij of over zijn opvolgers’, vatte Asscher samen. ‘Wim Kok was een reus op wiens schouders wij konden staan.’

Dick Benschop, nu president-directeur van Schiphol, toen PvdA-campagnestrateeg en intimus, riep in herinnering hoe de nachtelijke autorit van Den Haag naar Amsterdam verliep nadat de PvdA bij de Kamerverkiezing voor het eerst sinds lange tijd de grootste partij was geworden. ‘Niks euforie, niks Tsjakka!’. Wim Kok ten voeten uit, vond Benschop. ‘Wim zei: de nooduitgang was vlak naast de ereloge.’

Aanwezigen bij de herdenking van Wim Kok, met op de middelste rij oud-premiers Balkenende en Van Agt en oud-ministers Donner en De Graaf.Beeld Freek van den Bergh
Foto: Freek van den Bergh