Drummen houdt je jong: vier oudere muzikanten bewijzen het
Muzikanten gaan niet zo snel met pensioen, maar hoe vanzelfsprekend is het dat een drummer doorgaat op hogere leeftijd, als het fysiek meest belaste bandlid? De Volkskrant vraagt vier Nederlandse topdrummers hoe ze in vorm blijven nu ze de 50 jaar ruim zijn gepasseerd.
Een New Yorkse punkband zoekt halverwege de jaren ’70 een ‘freak energy’ drummer en plaatst een advertentie in de krant The Village Voice. Clem Burke, uit het schoolorkest gezet omdat hij te hard speelde, reageert en treedt tot de band toe. Zijn snelle, energieke drumwerk wordt in de jaren die volgen de ruggegraat van nummers als One Way Or Another, Denise en Call Me. De band heet Blondie. Burke speelt nog regelmatig, nu op 63-jarige leeftijd, terwijl zo’n optreden flink wat energie kan kosten. Wetenschappers van de Britse Chichester University zeiden dat Burke wel 400 tot 600 calorieën per uur verbrandde tijdens een optreden, nadat ze tien jaar geleden zijn hartslag en ademhaling hadden gemeten. Burkes hartslag bleek veel weg te hebben van die van een Premier League-voetballer. Tijdens een 90 minuten lang optreden sloeg Burkes hart ongeveer 140 slagen per minuut en piekte zelfs naar 190, waar 60 tot 100 normaal is bij een volwassene in rust. Drummers moeten een ‘buitengewoon goed uithoudingsvermogen’ hebben, verklaarde onderzoeksleider Marcus Smith bij de BBC, waarop de omroep in een kop online concludeerde: ‘Rockdrummers zijn topatleten’.
Laura Kok, onderzoeker bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), vindt de vergelijking met topsport zo gek nog niet. Ze is onlangs gepromoveerd op het onderwerp spier- en gewrichtsklachten bij klassieke musici. Uit haar onderzoek blijkt dat een ruime meerderheid van de klassieke musici wel eens een blessure heeft. ‘Ik kan me voorstellen dat jazz- of punkdrummers een heel andere belasting hebben dan klassieke drummers’, aldus Kok. ‘Maar ik vind dat je het muzikantschap mag vergelijken met topsport. Er gaat zo veel training aan vooraf, zo veel investering voor een goed resultaat. Maar een belangrijk verschil is de pensioenleeftijd. Musici gaan veel langer door.’
Blijven leven voor de muziek
Hoewel muzikanten kampen met een losbandig imago, herkennen de drummers die V sprak zichzelf niet in het beeld van een drugs en drank verslindend feestbeest. Pierre van der Linden (Focus, 72 jaar) zegt alcoholgebruik altijd in de hand te houden. Katherina Bornefeld (The Ex, 57 jaar): ‘Drugs hebben we nooit gebruikt, je bent ook niet scherp genoeg om te improviseren als je dronken zou zijn.’ Jazzdrummer John Engels (83) staat al 35 jaar droog. ‘Ik wil wel leven voor de jazz, maar er niet dood aan gaan.’ Cesar Zuiderwijk (Golden Earring, 70 jaar): ‘Natuurlijk waren er periodes dat ik wat snoof, maar wij hebben in tegenstelling tot Clapton en Led Zeppelin nooit aan de heroïne gezeten. Zo heb ik nooit willen zijn. Ik wil tekeergaan, spanning, me fysiek in de muziek storten, dat lukt niet onder invloed.’
Cesar Zuiderwijk (70 jaar)
Drumt sinds zijn 16de. Speelt sinds 1970 bij de Haagse rockband Golden Earring, die internationaal doorbrak met Radar Love in 1973. In 1982 heeft de band opnieuw succes met Twilight Zone en in 1992 met het livealbum The Naked Truth. Golden Earring ontving in 1999 een Edison oeuvreprijs en treedt nog steeds op voor uitverkochte zalen.
Vroeger sprong je nog wel eens over een drumstel heen tijdens een optreden…
‘Dat werd te gevaarlijk hahaha.’
Merk je drumtechnisch dat je ouder wordt?
‘Nee, daar heb ik nog niet zo’n last van. Topsporters zijn meer met hun lichaam en krachtexplosies bezig, maar net als bij sport houdt het actief zijn zelf je in vorm.’
Bij topsport kun je jezelf overbelasten. Loop jij dat risico dan niet?
‘Je moet als drummer wel weten hoe je moet zitten. Zit rechtop en drum met souplesse, leer ik jonge drummers als eerste. Een heleboel draaien tijdens het spelen mee met hun onderrug, om te kijken waar ze slaan. Dan beschadig je je wervels heel langzaam. Dat kan jaren onopgemerkt blijven, totdat het een keer over is. Eén van de voorwaarden om op latere leeftijd nog te kunnen spelen, is dat je van jongs af aan weet hoe het moet.’
Klopt het dat je weinig alcohol drinkt?
‘Ik hou van goede wijn en ben een gezelligheidsdrinker, maar niet voordat ik moet optreden. Daar zou ik me niet prettig bij voelen. Ik hou niet bij hoeveel ik drink, maar het is echt niet meer dan een fles wijn wanneer ik uit eten ga. Als je jong bent, heb je geen last van bijvoorbeeld feestjes, maar dat verandert naar verloop van tijd. Je herstelt minder snel.’
Wat doe je nog meer om in vorm te blijven?
‘Ik let op mijn voedsel. Veel groente en fruit, biologisch, dat doe ik al 34 jaar. Ik eet vaak uit eigen moestuin. Wanneer je groente eet waarin veel vitamine zit, weet je dat het beter is voor je lichaam. Het is dan ook goed voor mijn gemoedstoestand. Ik voel me er goed bij. Veel drummers leven overigens supergezond. Bijvoorbeeld in Amerika, waar de concurrentie in de entertainmentindustrie groot is, moet je wel fit zijn.’
Katherina Bornefeld (57 jaar)
Drumt sinds haar 20ste en vanaf 1985 bij The Ex (punk/wereld). De band is in 1979 ontstaan uit de kraakbeweging, in Amsterdam en Wormer, maar richtte zich al snel op muziek buiten de punk. The Ex heeft samengewerkt met artiesten wereldwijd, van Sonic Youth tot Han Bennink en ze heeft een trouwe schare internationale fans. Dit jaar bracht de band een nieuw album uit: 27 passports.
Zit de jonge punker Katherina nog in je?
‘Qua energie zeker. Ik heb een eigen karakter, dat zal altijd door de muziek heen klinken. Ik hou van eindeloos variëren met patroontjes en melodieën op mijn drumstel.’
Hoe krijg je de benodigde energie?
‘Door te doen wat me werkelijk plezier geeft. Als je niet doet wat jij wil, raak je op een gegeven moment uitgeblust. The Ex zag dat soms bij andere muzikanten. Die kregen zo’n volle planning van hun platenmaatschappij dat ze oververmoeid raakten. Door zelfstandig te blijven, zijn we minder snel gegroeid en hebben we alles zelf kunnen bepalen, van de tourschema’s tot de albumcovers. Dat is een van de geheimen waarom we nog steeds bestaan.’
Bij ouder worden hoort slijtage, toch?
‘Ik heb wel minder van de energie van vroeger en eerder last van bijvoorbeeld een stijve nek. Toen ik in de overgang raakte, kreeg ik een slijmbeursontsteking. Dat was pijnlijk. Ik speelde door met ibuprofen en paracetamol, nam tussendoor rust en kreeg behandelingen bij de fysio. Ik wilde toch mijn werk blijven doen. We hadden toen gelukkig al een minder druk schema, anders had ik dat niet aangekund.’
Merk je dat je ouder bent?
‘Ik moet goed slapen en daarom zorgen dat ik een goed bed heb en dat mijn kamer donker en rustig is. Wanneer je jonger bent, herstel je sneller van veel inspanning en ook de minder makkelijke omstandigheden. In de jaren ’80, op tour in Engeland bijvoorbeeld, bestond mijn matras soms uit de kleren uit mijn tas, met mijn T-shirt als kussen. Dat zou ik nu niet meer kunnen.’
Je bent een tijdje geleden naar de Duitse bossen verhuisd. Was gezondheid de aanleiding?
‘Ik ben in de Eifel gaan wonen om te onthaasten en mijn creativiteit de ruimte te geven. Ik ben hoogsensitief en sneller overprikkeld dan vroeger. Voor mijn conditie doe ik aan nordic walking, naast yoga, wat ik al jaren doe. Dankzij de knijpbewegingen in de stokken versterk ik tijdens het lopen mijn onderarmen. Heel handig als drummer!’
Pierre van der Linden (72 jaar)
Leerde drummen op zijn 9de en speelt in bands sinds zijn 15de. Hij is drummer van progressieve rockband Focus vanaf 1971, tot de band stopt in 1978. Focus maakt een comeback in 2002, waarna Van der Linden in 2004 opnieuw aansluit. Focus is vooral bekend van de internationale hit Hocus Pocus en treedt nog steeds wereldwijd op. Afgelopen jaar bracht de band een nieuw album uit: Focus 11.
Ruim 72 jaar oud en nog steeds drummend, wat is je geheim?
‘Met passie word je niet ouder. Ik heb een drive om me steeds verder te ontwikkelen.’
Wat merk je van het ouder worden op het gebied van je gezondheid?
‘Ik heb last van mijn rug. Als ik opsta uit bed het meest. Dat is een keer doorgeslagen. Ik kon niks meer tillen. Dat was wel heel vervelend, maar ik doe daar nu oefeningen voor en het gaat tegenwoordig beter. Als ik speel, is de pijn helemaal weg. Karel Appel zei: ‘Als ik bezig ben, dan ben ik er niet.’ Tijdens het drummen voel ik pijntjes niet meer. Dat vind ik interessant. Je zit wel in je lichaam, maar dat is ook je instrument. Verder ben ik eerder moe, dus slaap ik ’s middags regelmatig een uurtje. Wat alcohol betreft hou ik van een stevige borrel en drink ik een biertje voor een optreden, maar nooit overdreven. Sommige muzikanten zag ik vroeger optreden met een fles cognac. Daar heb ik altijd voor gepast.’
Op YouTube staan drumsolo’s van je, van wel 8 minuten. Wordt zoiets niet vermoeiend naarmate je ouder wordt?
‘Het wordt juist beter. Ik speel iedere dag om sneller te kunnen drummen en mijn timing te verdiepen. Zolang dat gaande, is voel ik geen verouderingsproces. Het is een levenslang proces. Ik drum ook meer ontspannen dan vroeger, met een meer vooruitziende blik. Toen ik nog bij Brainbox drumde, eind jaren ’60, ging dat krampachtiger; als je ontspannen bent, kun je eindeloos doorgaan.’
Heb je nooit het gevoel dat de klad erin komt?
‘Crises zijn normaal in een creatief proces. Ze zijn zelfs een voorwaarde voor verandering. Ik val wel eens in herhaling als het op mijn solo’s aankomt, ook dat is normaal. Dan moet je op zoek naar een nieuwe vonk. Dat kan door te blijven herhalen, slijpen, verdiepen. Het voordeel van ouder zijn is dat je mentaal rijper bent. Je visie wordt sterker. Ik begrijp de essentie van de muziek beter en kan het overbodige weglaten.’
John Engels (83 jaar)
Groeide op achter het drumstel en drumt professioneel sinds zijn 17de. Speelde met talrijke grote jazzmuzikanten, onder wie Chet Baker, Stan Getz en Hank Jones. Engels is Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en ontving meerdere prijzen, waaronder de Boy Edgar Prijs in 1988, de Bird Prijs en zes Edisons. Engels vierde afgelopen jaar zijn 65-jarige jubileum als professionele drummer en treedt op als slagwerker van het John Engels Kwintet.
Hoe gaat het?
‘Ik kom net mijn bed uit! (14.00 uur, red.) Ik heb gisteren en eergisteren gespeeld. Het is erg druk geweest het hele jaar, want het is mijn 65-jarig jubileum. Ik doe twee of drie concerten per maand en ik zit een paar uur per dag achter de ketels.’
Veel oudere drummers blijven doorgaan.
‘Weet je wat mijn ‘geheim’ is? Drummen begint voor mij elke dag opnieuw. Ik moet avontuur hebben, met muzikanten het diepe ingaan. Dan gaat er een ander bewustzijn werken. Ik laat alles gaan, van nature. De tijd valt weg. Ik haal de energie uit de muziek.’
Ben je fysiek achteruit gegaan?
‘Ik draag mijn spullen niet meer zelf, maar rij nog steeds auto. Als ik bijvoorbeeld twee uur heen en terug moet, kan ik daarna niet slapen. Dan kijk ik concerten op tv en val ik rond een uur of drie in slaap – ik ben een nachtmens. Natuurlijk ben ik de volgende dag moe. Op zo’n dag luister ik muziek en probeer ik nieuwe ideeën uit. Ik slaap veel, dat heb ik altijd al gedaan.’
Het lijkt wel alsof vooral jazzdrummers tot op hogere leeftijd door kunnen blijven gaan. Zo is Roy Haynes al 93 jaar en bleef Max Roach tot zijn 77ste actief en Joe Morello tot zijn 82ste. Waardoor zou dat komen?
‘Gezond leven, niet aan de rotzooi gaan. Ik heb een hoop mensen zien sneuvelen. Ik deed daar nooit aan mee, dronk vroeger wel eens wat, maar ben daar 35 jaar geleden mee gestopt. Ik wil wel leven voor de jazzmuziek, maar er niet dood aan gaan. Ik drink koffie en soms een Red Bull en tijdens een concert minstens een liter water. Ik fiets graag. Na dit drukke jaar wordt het wel eens tijd dat ik op vakantie ga!’