Roemruchte verleden laat ABN Amro niet los

1) De poppetjes: Van Dijkhuizen onder vuur

Geld maakt niet gelukkig – althans niet bij ABN Amro. Ondanks een indrukwekkende winst van 725 miljoen euro over het afgelopen kwartaal blijft het rommelen binnen de staatsbank. In een anonieme brief wordt ceo Kees van Dijkhuizen opnieuw een fataal gebrek aan ‘commerciële visie’ verweten. ‘Alles staat stil’, citeert het Het Financieele Dagblad de medewerkers, die naar eigen zeggen met veertig zijn en afkomstig uit de subtop van het concern. De topman zou niet openstaan voor kritiek. ‘Een gesprek met Kees van Dijkhuizen staat gelijk aan het luisteren naar een monoloog over hoe goed hij het doet.’

Begin dit jaar luidden anonieme personeelsleden ook al de noodklok over het ontbreken van een heldere strategie. Daarvoor was er een leiderschapscrisis die uitmondde in het vertrek van president-commissaris Olga Zoutendijk. Sindsdien houden ook toezichthouders De Nederlandsche Bank en de Europese Centrale Bank ABN Amro nauwlettend in de gaten.

Dat de rust nog niet is weergekeerd bij zijn bank gaf Van Dijkhuizen vorige week zelf toe in een interview met de Volkskrant. ‘Hou nou eens op met anonieme brieven sturen’, was zijn oproep. ‘Als mensen een schandaal à la #Metoo op het spoor zouden zijn, dat is een ander verhaal.’ Maar in dit geval was er volgens hem geen enkele reden voor mysterieuze brandbrieven. ‘Mijn vraag aan de mensen die dit doen is: ben je binnen, of ben je niet binnen? Het houdt ook een keer op. Als je je niet senang voelt bij een groenere koers voor de bank, en je wil met dat oude bankieren doorgaan, dan moet je ergens anders gaan werken.’

Ook maandag stelde ABN Amro in een reactie op de uit september stammende brief ‘het geschetste beeld’ niet te herkennen. De Raad van Medewerkers, zoals de ondernemingsraad bij ABN Amro heet, deelt de kritiek op het gebrek aan visie evenmin. De anonieme klagers hopen desondanks de status van klokkenluiders te krijgen, zodat ze hun grieven zonder angst voor represailles kunnen uiten. Daar lijkt voorlopig geen sprake van. ABN Amro bekijkt op dit moment hoe ze de muitende managers gaat aanpakken. Dat kan mogelijk ontslag tot gevolgen hebben - ook al zegt de bank vooralsnog zelfs niet te kunnen verifiëren of het daadwerkelijk om echte medewerkers gaat. 

2) Het milieu: bank of NGO?

De kritiek op bestuursvoorzitter Van Dijkhuizen spitst zich toe op zijn stokpaardje. Behalve op technologie, wil de voormalige topambtenaar volop inzetten op duurzaamheid. Zo moet al het door ABN Amro gefinancierde vastgoed in 2030 gemiddeld een energielabel-A hebben. Nieuwe klanten van de private bank krijgen groen investeren als standaard optie voorgeschoteld – 80 procent kiest daar ook voor. En als klap op de vuurpijl verwacht ABN Amro op korte termijn, samen met de andere Nederlandse banken, een hard percentage te presenteren waarmee de CO₂-uitstoot van alle leningen en investeringen moet worden gereduceerd.

Interne peilingen zouden uitwijzen dat maar liefst 93 procent van de twintigduizend ABN Amro-medewerkers achter die groene koers staan. Het biedt het personeel, moe van de jarenlange kritiek op alles wat naar bankieren riekt, eindelijk weer iets om trots over te vertellen op verjaardagsfeestjes. Ook de grote, institutionele aandeelhouders zouden aandringen op een duurzame koers. Net als de Nederlandse staat. Die zwaait met 56 procent van de aandelen nog altijd formeel de scepter over de bank.

‘Ik ben ervan overtuigd dat duurzaamheid een onomstreden business case is’, benadrukte Van Dijkhuizen in het interview met deze krant. ‘Windparken en zonnepanelen zijn commercieel interessant. En omgekeerd worden vieze investeringen, de zogenoemde stranded assets, in hoog tempo een financieel risico.’ Van een gebrek aan strategie wil hij desgevraagd niet weten. ‘Vergroening ís de strategie. Voor mij is die wissel allang genomen.’

Dat geldt niet voor de anonieme klagers. In hun eerdere brief spraken ze de vrees uit dat ABN Amro zich als een idealistische NGO gedraagt. Zonder een duidelijke op winst gerichte koers dreigt de bank volgens hen straks overgenomen te worden door een concurrent. Één die misschien wel helemaal niks op heeft met het door Van Dijkhuizen gekoesterde milieu. ‘Alle kaarten worden daarop gezet, hij spreekt over niks anders’, schrijven de critici ook in hun nieuwste brief.

3) De toekomst: wat ís ABN Amro?

Nog belangrijker dan de poppetjes of een voorliefde voor groen lijkt de grote vraag: waartoe is ABN Amro op aarde? De twee belangrijkste concurrenten in Nederland hebben een antwoord paraat. ING geldt in de bankenwereld als technologische voorloper. Het witwasschandaal is pijnlijk, maar lang niet voldoende om dat internationaal erkende hippe imago om zeep te helpen. Rabobank is sinds de crisis teruggekeerd naar haar wortels. Zij speelt mondiaal een toonaangevende rol in de agrarische en voedselsector.

En ABN Amro? Ruim een decennium geleden was de bank een zelfbewuste speler op wereldniveau die grote risico’s nam. Van die oorspronkelijke grandeur (of roekeloosheid, afhankelijk van wie je het vraagt) is weinig meer over. Met dank aan de desastreus verlopen overname in 2007 door Fortis, Banco Santander en Royal Bank of Schotland. Een jaar later deden de financiële crisis en de redding door de Nederlandse staat de rest. Anno 2018 heeft ABN Amro zich grotendeels teruggetrokken binnen de landsgrenzen. Een slordige 150 miljard euro aan leningen zit in hypotheken. De private bank, waar vermogende particulieren terechtkunnen voor hun geldzaken, is ook in een aantal andere Europese landen groot. Maar verder? De zakenbank speelt een rol in sectoren waarin ABN Amro traditioneel sterk is: energie, bulkgoederen, transport. Uitgerekend die tak moet inkrimpen. Deze zomer werd bekend dat er 250 banen worden geschrapt bij de zakenbank.

Iets van de tomeloze ambitie uit het verleden is nog altijd voelbaar op het hoofdkantoor aan de Zuidas. De top van de bank kijkt uit over Amsterdam. Onderin is er de indrukwekkende handelsvloer, en trofeeën getuigen van grote overnames en beursgangen die de zakenbankiers begeleidden. Dat tijdperk komt niet meer terug. Zowel de top als het personeel op de werkvloer lijken zich daarbij te hebben neergelegd. Maar de anonieme brieven suggereren dat onder tenminste een deel van de managers de behoefte aan grootse vergezichten blijft.