Direct naar artikelinhoud
De dag van de Brexit-stemming

De vraag is niet of May verliest, maar hoe dramatisch

Het belooft een doldwaze dinsdag te worden in Londen: het Britse parlement stemt dinsdagavond over het Brexit-akkoord met de EU. Met een laatste offensief probeerde premier May maandag nog stemmen te winnen, maar de kans dat ze verliest is nog steeds groot. En wat dan?

Theresa May in Stoke-on-Trent.Beeld Getty Images

Theresa May begon de laatste dag voor de cruciale stemming over haar Brexit-akkoord maandag in Stoke-on-Trent, de pottenbakkersstad die sinds het referendum over het verlaten van de EU ook wel bekendstaat als Brexit-Central. Staand voor kasten vol met breekbaar porselein – Made in Britain – hield ze haar gehoor dreigend voor dat de Brexit misschien wel helemaal niet doorgaat als de volksvertegenwoordigers in Londen haar plan blijven dwarsbomen.

Het waren lastminutebezweringen aan de vooravond van de stemming, die het parlement dinsdag waarschijnlijk aan het begin van de avond houdt. Eerder op de dag hadden de EU-bazen Jean-Claude Juncker en Donald Tusk in een poging de Britten gerust te stellen al laten weten dat Brussel er – echt!, echt! – naar streeft om de Britten los te laten, zodra er een oplossing is gevonden voor het Noord-Ierse grensprobleem. 

Later op de dag herhaalde May haar pleidooi toch vooral met haar deal in te stemmen nog eens in het Lagerhuis. Tussendoor bleek andermaal dat haar positie zo kwetsbaar is als het porselein uit Stoke: fractiemanager Gareth Johnson, medeverantwoordelijk voor het handhaven van de fractiediscipline, trad af omdat hij niet langer kon leven met het Brexit-beleid van zijn bazin, dat steeds meer gaat lijken op een doolhoftekening van M.C. Escher.

Een iets bekendere Johnson – oud-minister van Buitenlandse Zaken Boris – verklaarde er spijt van te hebben de strijd om het partijleiderschap na het EU-referendum voortijdig te hebben gestaakt ten gunste van May. Het was de perfecte prelude voor een doldwaze dinsdag in Londen.

Wat zijn de scenario’s voor de stemming?

1. Een overwinning

Enkele Kamerleden hebben maandag gezegd alsnog vóór te zullen stemmen. Onder hen de Conservatief Edward Leigh (na door May te zijn benoemd als lid van de Privy Council, de exclusieve adviesraad van Hare Majesteit) en Labour’s Kevin Barron. Desondanks is de kans dat Mays akkoord het haalt nog steeds bijzonder gering, hoe redelijk de inhoud bij nuchtere lezing misschien ook is.

2. Een kleine nederlaag (0-30)

In dit geval kan de vlag, Brits of Europees, uit in 10 Downing Street. May zal na het weekeinde mogelijk een licht gewijzigde – dat wil zeggen: iets zachtere – versie van haar akkoord aan het parlement presenteren in de verwachting meer Labour-kamerleden over te halen. Vorige week heeft de premier hen reeds proberen te paaien door te verzekeren dat ze niet zal tornen aan de sociale rechten na de Brexit. Het winnen van een tweede stemming moet in dit geval haalbaar zijn.

Demonstranten in Londen.Beeld EPA

3. Een behapbare nederlaag (30-100)

Bij zo’n uitslag zal May de trein naar Brussel nemen met de vraag nog iets meer te bieden, al is het maar om de Brexit-deadline van 29 maart op te schuiven. Na haar toespraak in Stoke weigerde ze een verlenging van artikel-50 uit te sluiten en het is goed mogelijk dat dit haar plan B zal zijn. Tevens kan ze zich richten op het heropenen van de onderhandelingen met Brussel. Daar zullen de Europese lidstaten weinig voor voelen, maar het kan een effectieve manier van tijdrekken zijn. Voor het door het parlement geëiste debat over plan B zal de regering niet meer dan drie kwartier uittrekken.

4. Een enorme nederlaag (100 plus)

Mayday! Mayday! Alle remmen gaan hier los. Labour-leider Jeremy Corbyn zal een vertrouwensmotie indienen tegen de regering, mikkend op nieuwe verkiezingen. In gewone tijden kan een kabinet niet aanblijven na een nederlaag van zo’n gewichtig beleidsplan, maar dit zijn geen gewone tijden. De DUP en de brexiteers hebben al aangegeven het kabinet niet zomaar te zullen laten vallen. Beide kampen hebben immers weinig belang bij zo’n kamikaze-actie. Corbyn zal na een mislukte motie onder grote druk komen te staan om, tegen zijn zin, aan te sturen op een nieuw referendum.

May zelf kan ook verkiezingen of een referendum uitroepen. Dat heeft ze tot nu toe uitgesloten, maar dat zegt niet zo veel, getuige haar verbroken belofte, twee jaar terug, om geen verkiezingen te houden. In beide gevallen zal haar akkoord de inzet zijn. Het is een typisch Engelse kortetermijnoplossing. Vooral een referendum zal het land nog verder verdelen dan nu al het geval is. De brexiteers hebben weer een aantrekkelijke referendumslogan klaarliggen: Tell Them Again.

De Europese landen zullen bereid zijn om uitstel te verlenen, hoe hinderlijk het ook is met de Europese verkiezingen in aantocht. Hamvraag: mogen de Britten dan gewoon meestemmen?

Het biedt ook de gelegenheid aan parlementariërs om de macht verder naar zich toe te trekken. Kamerleden van verschillende partijen werken al samen om een zachte Brexit voor elkaar te krijgen, in de vorm van lidmaatschap van de Europese Economische Ruimte, waarbij de Britten uit de politieke unie stappen maar bij de economische blijven. Dit is waarschijnlijke de enige optie die een meerderheid heeft in het Lagerhuis. Er zijn twee praktische problemen: a) May zal er nooit mee akkoord gaan en b) hoe kan een parlement met 650 leden een onderhandelingspartner zijn? Om aan dat laatste tegemoet te komen, speelt het idee om een comité te vormen dat bestaat uit de voorzitters van alle kamercommissies.

May kan natuurlijk stug aankoersen op de No Deal-Brexit waarmee ze al maanden dreigt, maar dan is de kans groot dat belangrijke ministers zullen opstappen, onder wie die van Financiën, Economische Zaken, Sociale Zaken, Justitie en Volksgezondheid.

5. Of, uh, toch geen stemming

Het prominente Labour-Kamerlid Hilary Benn is van plan om dinsdag een amendement op tafel te leggen waarin enerzijds Mays akkoord wordt afgekeurd, maar anderzijds wordt vastgelegd dat het land niet zonder akkoord de EU kan verlaten. Als dit amendement wordt aangenomen, vervalt de noodzaak voor een stemming over een akkoord. De nederlaag, echter, zal minder groot zijn dan bij een rechtstreekse stemming, omdat brexiteers, die een No Deal willen, nimmer zullen voorstemmen. Een kleine nederlaag geeft May adempauze én er is dan geen noodzaak meer om binnen drie dagen met een plan B te komen.

Demonstranten voor Europa.Beeld AP

EU kan Britten meer tijd geven (al ziet ze geen logica meer in hun strategie)

Brussel deed Londen maandag een laatste handreiking om het nakende vertrek (29 maart) van het Verenigd Koninkrijk uit de EU ordelijk – met een akkoord, zonder chaos – te laten verlopen.In een gezamenlijke brief aan de Britse premier May beloofden EU-president Tusk en voorzitter Juncker van de Europese Commissie dat ze geenszins van plan zijn het Verenigd Koninkrijk met een Brexitakkoord in een juridisch korset te naaien.