Met lange tanden begint Rutte III aan de wietproef

Als ze niet noodgedwongen door het verstandshuwelijk van hun partijen aan elkaar waren verbonden, waren de Tweede Kamerleden Vera Bergkamp (D66), Madeleine van Toorenburg (CDA) en Stieneke van der Graaf (ChristenUnie) elkaar donderdag in de haren gevlogen. Als het om softdrugs gaat, zijn ze het bijna nergens over eens. Toch beginnen ze samen aan het experiment met de gereguleerde wietteelt. 

 ‘Ik vind dit drie keer niks’, erkende Van Toorenburg in het debat over de experiment-wet. Het liefst wil zij de coffeeshops sluiten. ‘Maar daar is geen meerderheid voor. Ik vind het stuitend dat dit experiment het gebruik van drugs gaat normaliseren.’ Waarop Bergkamp terugkaatst: ‘Het lijkt alsof de christelijke partijen de enige zijn die dat erg vinden. Bij regulering hebben we meer haakjes om te ontmoedigen en voor preventie.’

Zakelijk trekt Bergkamp voorlopig aan het langste eind, want zo heeft D66 het uitonderhandeld in het regeerakkoord. PVV-Kamerlid Lilian Helder trachtte Van Toorenburg nog even uit haar tent te lokken: is er eigenlijk niet gewoon een Kamermeerderheid voor het afschaffen van het gedoogbeleid? CDA, CU, SGP, PVV en misschien VVD willen dat wel steunen, rekende Helder voor. Maar Van Toorenburg wuifde het weg. Het regeerakkoord staat. ‘En afspraak is afspraak.’

Kamermeerderheid

Een Kamermeerderheid zal daarom dinsdag voor het wetsvoorstel stemmen dat de weg vrijmaakt voor een experiment in maximaal tien gemeenten met de verkoop van legale, onder staatstoezicht gekweekte wiet. De ministers Bruno Bruins (VVD) voor Medische Zorg en Ferdinand Grapperhaus (CDA) van Justitie en Veiligheid verdedigen het voorstel, komen binnenkort met een praktische uitwerking en zijn daarna verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van het experiment.

Dat gaat nog wel een tijdje duren. Het experiment begint waarschijnlijk pas eind volgend jaar, als de volgende geplande Kamerverkiezingen alweer in zicht zijn, en loopt tot diep in de volgende kabinetsperiode. D66 hoopt dat het zo’n groot succes wordt, dat het dan zittende kabinet er niet meer omheen kan, CDA en CU hopen stilletjes ongetwijfeld dat D66 tegen die tijd alweer in de oppositie zit en dat het bij één experiment blijft.

Wie het op de lange termijn wint, is zeer onzeker. De politieke verhoudingen wisselen snel als het om het drugsbeleid gaat. Nog niet lang geleden leek D66 aan de winnende hand. Kort voor de verkiezingen van 2017 nam de Tweede Kamer een wetsvoorstel van Bergkamp aan waarin het cannabisbeleid wordt gereguleerd. Telers kunnen, als zij voldoen aan voorwaarden van het ministerie van Volksgezondheid, legaal cannabis kweken. Kort voor de verkiezingen, bevrijd van coalitiedwang, stemden SP, D66, PvdA, de Partij voor de Dieren, GroenLinks, 50Plus, Denk en een handvol afsplitsers  voor. 

Die meerderheid werd door de kiezers in maart 2017 weggevaagd. En ook in de Eerste Kamer, waar het wetsvoorstel nu ligt, hebben de voorstemmers geen meerderheid. Tenminste, als de partijen stemmen zoals zij dat in de Tweede Kamer deden.

Achterbannen van CDA en VVD

Dat ligt voor de hand, maar is geen vaststaand gegeven. Want juist de achterbannen van CDA en VVD zijn niet zo eenstemmig. Veel burgemeesters uit die partijen zien wel wat in regulering in de strijd tegen criminaliteit en ‘ondermijning’, de overname van de ‘bovenwereld’ door de onderwereld. En juist burgemeesters vinden als vertegenwoordigers van het openbaar bestuur nog wel eens gehoor in de Eerste Kamer.

Het is de belangrijkste reden dat  CDA en ChristenUnie tegen heug en meug akkoord gaan met het experiment. Al zien zij het het liefst mislukken. De VVD, ook met voorstanders onder de eigen burgemeesters, houdt zich liever op de vlakte. Laat het experiment maar beginnen, dan zien we daarna wel wat we ervan vinden, meldt het Kamerlid Antoinette Laan-Geselschap.

Vera Bergkamp heeft er alle vertrouwen in dat het experiment naar eer en geweten wordt uitgevoerd. Zij weet zich volop gesteund door Michiel van Nispen (SP), Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) en Lilianne Ploumen (PvdA). Dat het tot nu toe zo traag en stroperig gaat, vindt zij geen bezwaar. Wetgeving kost tijd, net zoals de keuze van deelnemende gemeenten, de keuze voor telers en de voorbereidingen in de deelnemende gemeenten. 

Veel nog regelen

Dat zijn allemaal dingen die nog geregeld moeten worden. Evenals de inzet van de politie of zelfs het leger bij de beveiliging van de teelt en het vervoer, de eisen aan de betrouwbaarheid van kwekers,  de preventie van drugsgebruik en de verkoop aan mensen met een verstandelijke beperking. Het kabinet zal de Kamer hierover later dit jaar informeren.