Vrouwen in Saoedi-Arabië mogen voor het eerst voetbalwedstrijd bijwonen, maar wel in speciale vakken
Opnieuw hebben vrouwen in Saoedi-Arabië een grammetje meer bewegingsruimte veroverd - of toegeworpen gekregen. Voor het eerst in de geschiedenis van het koninkrijk kunnen zij vrijdag een voetbalwedstrijd bijwonen.
Het Koning Abdullah-stadion in Jeddah heeft aparte ingangen gemaakt voor vrouwen en op de tribune worden vrouwen in de 'family section' zorgvuldig gescheiden van de mannenvakken. Vrouwen zullen daar vanavond, mogelijk ietwat onwennig, plaatsnemen in afwachting van de derby tussen de lokale clubs Al Ahli en Al Batin. Twee jaar geleden werd nog een vrouw gearresteerd die, als man vermomd, had geprobeerd het stadion binnen te komen.
Drie voetbalstadions in Saoedi-Arabië kunnen voortaan vrouwelijke toeschouwers ontvangen. Zaterdag mogen vrouwen in de hoofdstad Riyad de wedstrijd tussen Al Hilal en Al Ittihad bezoeken. Volgende week is de oostelijke stad Dammam aan de beurt. Op het veld zullen alleen mannen staan, dat dan weer wel. Het wachten is op de eerste vrouwelijke deelnemers aan de voetbalcompetitie.
Het stapje vooruit, hoe klein dan ook, past in een reeks maatregelen die de jonge kroonprins Mohammad bin Salman treft om het land aantrekkelijker te maken voor zowel buitenlandse investeerders als de eigen bevolking. Hij wil af van het in cultureel opzicht achterhaalde imago van zijn land. Vanaf komend voorjaar mogen vrouwen in Saoedi-Arabië autorijden. Vorige maand werden bioscopen toegestaan.
Marketingwaarde
'De kroonprins begrijpt de marketingwaarde van vrouwensport', zegt Mahfoud Amara, hoofd sportwetenschappen aan de Universiteit van Qatar. 'Het kan het koninkrijk in het buitenland promoten, ook als geloofwaardige partner, en het conservatieve imago van het land verzachten.'
Het toelaten van vrouwelijk publiek kan daarin een eerste stap zijn, volgens Amara. 'Het is minder problematisch dan sport beoefenen, en het maakt hun aanwezigheid in de sport normaler, zonder dat de autoriteiten meteen in conflict komen met de meest conservatieve groepen.' Het opheffen van het autorijverbod biedt wat dat betreft hoop, zegt hij. De religieuze leiders waren daarna 'verrassend stil'.
Voorzieningen voor vrouwensport in Saoedi-Arabië zijn tot nu vrijwel non-existent. Vrouwen worden niet geacht aan sport te doen. Ook gymnastiek werd voor schoolmeisjes nooit nodig geacht. Pas met ingang van dit schooljaar is lichamelijke oefening onderdeel van het curriculum, voor zover 'in overeenstemming met de islamitische wet'. Overgewicht is een groot probleem in de Golfregio.
Mede daarom bestaat onder vrouwen wel degelijk behoefte aan sportieve activiteit. De regering stelt jaarlijks tienduizenden meisjes in staat te studeren aan universiteiten in de VS, Canada en Europa. Daar komen zij met sport in aanraking, een ervaring die zij mee terugnemen naar huis.
Een van hen, Lina Almaeena, richtte al in 2003 het eerste vrouwelijke basketbalteam van Saoedi-Arabië op, Jeddah United. Tv-beelden van een in Jordanië gespeelde wedstrijd leidden in 2009 in eigen land tot ophef. Almaeena ontpopte zich tot voortrekker van de vrouwensport in Saoedi-Arabië. Inmiddels zijn er ook voetbalteams van vrouwen, zoals King's United in Jeddah. Gespeeld wordt op universiteiten en andere particuliere plekken.
In 2012 vaardigde Saoedi-Arabië voor het eerst twee vrouwen af naar de Olympische Spelen, een judoka met twee jaar ervaring (die al in de eerste ronde van de mat werd geveegd) en een in de VS wonende hardloopster. Dat gebeurde onder druk van het IOC, dat dreigde anders de hele Saoedische ploeg uit te sluiten van de spelen in Londen.
De Saoedi's kijken bij dit alles met een schuin oog naar buurlanden als Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten. Die hebben qua vrouwensport een voorsprong van bijna vijftien jaar, en dat legt hun geen windeieren. Qatar en de Emiraten, zegt Amara, maken met hun vrouwelijke atleten goede sier als modern land met een moderne economie.
De kroonprins begrijpt de marketingwaarde van vrouwensport
Beroemde vrouwelijke atleten in Qatar hebben minder invloed als rolmodel dan was gehoopt
Voetbal populairst
Emirati vrouwen spelen alles, van tennis en golf tot zwemmen en ijshockey. De 22-jarige schaatster Zahra Lari doet volgende maand mee aan de Olympische Winterspelen in Zuid-Korea. Voetbal is veruit het populairst. In 2004 telden de Emiraten zeven vrouwelijke voetballers, in 2014 achthonderd en het afgelopen jaar 2.300.
In Qatar ging het iets moeizamer met het voetbal. Ahlam al-Mana, hoofd van de officiële Commissie voor Vrouwensport, probeerde in 2009 het vrouwenvoetbal van de grond te krijgen, maar moest zich door verzet uit de samenleving aanvankelijk beperken tot zaalvoetbal. Een jaar later al werd een nationaal veldelftal gevormd.
Uit het voorbeeld van de buurlanden blijkt echter ook dat niet wettelijke maar culturele factoren misschien wel de grootste belemmering vormen voor de vrouwensporten in de conservatieve Golfregio. Grote delen van de bevolking (ook vrouwen) beschouwen sport als onvrouwelijk. De kleding kan een probleem zijn, en het ontwikkelen van spieren wordt gezien als mannelijk.
Daardoor vindt het succes van de vrouwelijke topsporters nog onvoldoende navolging in de samenleving, schrijft Krystyna Golkowska van het Weill Cornell Medicine College in Qatar in het wetenschappelijk tijdschrift IOSR Journal. De deelname aan sport blijft achter bij de verwachting. 'De invloed van beroemde vrouwelijke sporters wordt overschat. Beroemde vrouwelijke atleten in Qatar hebben minder invloed als rolmodel dan gehoopt.'
Maatschappelijke tegenwind
De maatschappelijke tegenwind waait deze week ook in Saoedi-Arabië. Een hashtag op Twitter over vrouwen in het voetbalstadion had vrijdag rond het middaguur al meer dan vijftigduizend reacties opgeleverd. Er waren steunbetuigingen, maar velen betoogden dat de vrouw, als goede moslima, thuis hoort te zijn bij de kinderen en niet op de voetbaltribune, te midden van een massa schreeuwende mannen.