Direct naar artikelinhoud
AnalyseMidterms

De midterms hebben de verdeeldheid in de VS bevestigd – wat zijn de gevolgen?

Als de Amerikaanse verkiezingen dinsdag een referendum waren over president Donald Trump, dan hebben ze een helder antwoord opgeleverd: ja en nee. De Democraten heroverden het Huis van Afgevaardigden, waarmee ze een democratisch controlemiddel van de president in handen kregen. De Republikeinen vergrootten hun macht in de Senaat, waarmee ze conservatieve rechters kunnen blijven benoemen. Beide partijen vonden woensdag dat ze gewonnen hadden.

Teleurstelling bij aanhangers van Beto O'Rourke. De Democraat verloor in Texas van de zittende senator Ted Cruz.Beeld REUTERS

Het resultaat is niet eenduidig, maar wel duidelijk: de polarisatie in het land is bevestigd. Na twee jaar presidentschap heeft Donald Trump geen geheimen of verrassingen meer – hij is wie hij is, en dus hebben 100 miljoen Amerikanen dinsdag willens en wetens voor of tegen hem en zijn partijgenoten gestemd. Oordeel: iets meer dan de helft van het land wil van hem af, iets minder dan de helft van het land vindt het prima zo.

De midterms hebben de verdeeldheid in de VS bevestigd – wat zijn de gevolgen?
Beeld REUTERS

De snoeiharde verkiezingspropaganda van de laatste weken, met een angstcampagne tegen immigranten en Orwelliaanse leugens over Obamacare, een campagne die uitmondde in niet-ontplofte bommen, een antisemitische schietpartij en een spotje dat zelfs voor Fox News te racistisch was, blijkt dus voor bijna de helft van de Amerikaanse kiezers overtuigend te zijn geweest, of op zijn minst overkomelijk.

Nu is de vraag: hoe zal deze verdeeldheid de komende twee jaar in Washington doorwerken, een periode die in 2020 zal eindigen met nieuwe presidentsverkiezingen, het ultieme referendum over Trump?

Tranen bij de achterban van de Democraat Aftab Pureval, die geen plek in het Huis van Afgevaardigden wist te bemachtigen.Beeld EPA

Eerst de cijfers. In het Huis van Afgevaardigden krijgen de Democraten volgens de laatste schattingen 229 van de 435 zetels, een winst van 36 zetels. Landelijk kregen ze 7 procent meer stemmen dan de Republikeinen. In de Senaat krijgen de Republikeinen volgens de laatste schattingen 53 van de 100 zetels, een winst van twee zetels. Dat kunnen er drie worden als ook Florida naar de Republikeinen gaat, maar die uitslag wordt nog betwist door de zittende Democratische senator Bill Nelson.

De twee parallelle overwinningen tekenen de groeiende kloof tussen de steden en het platteland.

De Democraten veroverden veel districten in de voorsteden van Amerika, waar veel gematigde Republikeinse of onafhankelijke (hoogopgeleide) vrouwen overliepen naar de andere kant. De ontmanteling van Obamacare was het belangrijkste thema, maar ook de benoeming van Brett Kavanaugh en de algehele vrouwonvriendelijke houding van Trump en zijn partij waren belangrijke redenen. Deze opstandige sfeer, een uitvloeisel van het ongenoegen dat een dag na de inauguratie van Trump begon met de Women’s March, werd nog versterkt door het grote aantal vrouwen dat op deze plekken verkiesbaar was.

Vrouwenprimeurs

Het leidde tot een aantal vrouwenprimeurs: vanaf 1 januari zitten er voor het eerst twee moslima’s in het Amerikaanse parlement, en voor het eerste twee vrouwelijke Amerikaanse indianen. De nieuwkomers vertegenwoordigen districten in het hart van Amerika, zoals Oklahoma, Kansas en Minnesota – het ‘flyover-country’ tussen de oost- en westkust is lang niet overal zo conservatief als de kenners van Amerika-clichés vaak beweren.

Vrouwenprimeurs
Beeld AFP

Maar de minder conservatieve kiezers zitten wel altijd in de steden of voorsteden. In de dorpen en plattelandsgebieden versterkten de Republikeinen hun dominante positie, waardoor ze de Senaatszetels van Indiana, Missouri en North Dakota van de Democraten konden afpakken. De rumoerige benoeming van opperrechter Brett Kavanaugh, die door vrouwen beschuldigd was van seksueel misbruik, was daarbij een belangrijke factor. De enige Democratische senator die de zijde van Kavanaugh koos, Joe Manchin, behield zijn positie in het Trumpistische bolwerk West-Virginia.

Ook de intensieve verkiezingstournee van Trump lijkt daarbij te hebben geholpen. De kandidaten die hun loyaliteit aan Trump betuigden, wonnen over het algemeen. De kandidaten die hem op afstand hielden, verloren.

De Republikeinse overwinning in de Senaat is iets groter dan voorspeld. Omdat senatoren zes jaar mogen blijven zitten, wordt het voor de Democraten lastiger om de komende jaren alsnog te proberen de Senaat te ‘flippen’, zelfs als er meer Republikeinse staten op het spel staan dan nu het geval was.

Vrouwenprimeurs
Beeld AFP

Teleurstelling

Er klinkt dan ook enige teleurstelling door in veel Democratische reacties. De hoop op een ‘blauwe golf’ suddert al een jaar, en dat had nu moeten uitmonden in een duidelijke overwinning. De hoop werd gepersonifieerd door de charismatische bohémien-ondernemer-politicus Beto O’Rourke in Texas, die een dure gooi deed naar de Senaatszetel van de opportunistische rasrepublikein Ted Cruz – maar miste.

Ook twee zwarte zuidelijke gouverneurskandidaten die veel aandacht kregen, Stacey Abrams in Georgia en Andrew Gillum in Florida, verloren van het witte Republikeinse establishment. Abrams heeft overigens nog niet opgegeven: als de winnaar in Georgia onder de 50 procent eindigt, komt er een tweede ronde tussen de toptwee. Haar Republikeinse tegenstrever Brian Kemp stond woensdagmiddag om 15.00 uur op 50,4 procent, maar nog niet alle stemmen waren geteld.

Daar staat tegenover dat de Democraten zeven andere gouverneurshuizen veroverden, en de meerderheid in zeven staatsparlementen. Met die (lokale) macht kunnen ze gaan toewerken naar een herindeling van de kiesdistricten, waardoor het Huis van Afgevaardigden een eerlijker afspiegeling wordt van de stemverhoudingen in het land. Ook een referendum in Florida, dat bepaalde dat 1,4 miljoen voormalige gevangenen voortaan mogen stemmen, kan grote gevolgen hebben voor de politieke verhoudingen in deze sleutelstaat, en dus in het land.

Belangrijkste gevolg

Maar het belangrijkste directe gevolg van de verkiezingen dinsdag is de controle die de Democraten kunnen uitoefenen op de regering-Trump. Omdat ze de meerderheid hebben, mogen ze de voorzitters van parlementaire commissies leveren, die onderzoek kunnen doen naar de handel en wandel van het Witte Huis. Zo kunnen ze mensen en rapporten dagvaarden, en veel openstaande vragen over corruptie en machtsmisbruik proberen te beantwoorden.

Verblufte reacties in een café om San Francisco als CNN voorspelt dat de Republikeinen hun meerderheid behouden in de senaat.Beeld AFP

Daarbij is de vraag: hoe ver gaan de Democraten? De nieuwkomers uit de suburbs hebben hun overwinning aan een gematigde agenda te danken, en zullen, net als bijvoorbeeld de gedoodverfde voorzitter Nancy Pelosi, enigszins in het midden willen blijven – én zullen met plannen voor infrastructuur en goedkopere medicijnen een hand uitsteken naar de overkant. Maar de progressievere radicalen, zoals Alexandria Ocasio-Cortez, de jongste afgevaardigde aller tijden, lijken frontaal in de aanval te willen. Ook presidentskandidaten uit progressieve staten zullen zich laten gelden. De interne kloof in de partij zal een van de zwakke plekken worden richting 2020.

Trump intussen verkneukelde zich woensdag al bij de gedachte aan oppositie – en verheugde zich op Pelosi als voorzitter, een vrouw die bij zijn harde kern weinig geliefd is. Als de Democraten hem gaan onderzoeken gaat hij ‘hetzelfde doen met hen, en dan komt de overheid tot stilstand, en dan geef ik hen de schuld’. Daarbij impliceerde de president dat hij de Senaat politiek-gemotiveerd onderzoek laat doen naar de Democraten. En het is hem bij voorbaat duidelijk hoe dat uitpakt. ‘Zij zijn in de meerderheid, ik geef hen gewoon de schuld.’

Wie dinsdag écht gewonnen heeft, wordt waarschijnlijk pas over twee jaar duidelijk.

De Republikeinse senator Dean Heller van Nevada vertrekt nadat hij in Las Vegas zijn verlies bekend heeft gemaakt.Beeld REUTERS

MEER OVER DE MIDTERMS

Een ‘geweldig succes’, zo noemde president Trump de uitslag van de Congresverkiezingen. Inderdaad hebben de Republikeinen hun meerderheid in de Senaat weten te vergroten. Maar de komende twee jaar kan het Huis van Afgevaardigden, dat nu in handen is van de Democraten, hem flink dwarszitten. Wat kunnen de Democraten met hun meerderheid in het Huis doen?

De Democraten mogen het Huis van Afgevaardigden in handen hebben gekregen, de Republikeinen hebben hun greep op de Senaat verstevigd. Daarmee kunnen zij de ergste kantjes van het Democratische tegenoffensief afhalen.

Een recordaantal vrouwen heeft bij de Amerikaanse midtermverkiezingen een zetel veroverd in het Huis van Afgevaardigden. Vooral de vrouwelijke Democratische kandidaten deden het goed. Het Congres, toch al het meest diverse ooit, wordt daarmee nog diverser. Ook meer lhbt’ers of kandidaten met een kleur werden gekozen dan ooit.

Lees hier nog eens alles terugwat we over de midterms hebben geschreven.