Direct naar artikelinhoud
nieuws

Oud-gouverneur Ahok van Jakarta vervroegd vrijgelaten na celstraf voor godslastering

De christelijke oud-gouverneur van Jakarta die in 2017 werd veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf vanwege het beledigen van de islam is vervroegd vrijgelaten. Volgens mensenrechtenorganisaties bewijst zijn straf hoe kwetsbaar religieuze minderheden in Indonesië zijn, en hoe de wet tegen blasfemie tegen diezelfde minderheden wordt misbruikt.

Basuki Tjahaja ‘Ahok’ Purnama bij zijn vrijlating.Beeld .

Een gevangenisstraf kan in Indonesië ook voordelen hebben, zegt de christelijke oud-gouverneur Basuki Tjahaja ‘Ahok’ Purnama die donderdag vervroegd is vrijgelaten: ‘Door de gevangenis ben ik een beter mens geworden.’ Hij is er ook populairder op geworden: Ahok is een beroemdheid met miljoenen volgers op internet. Hij zette zelf de eerste foto van zijn vrijlating op Facebook, Twitter en Instagram met de juichkreet Merdeka! (vrijheid).

Terwijl Ahok zijn vrijheid viert, worstelt Indonesië nog steeds met de naweeën van zijn opsluiting, bijna twee jaar geleden. Ahoks gevangenschap was het gevolg van intimidatie door moslimgroepen, misbruik van de wet die blasfemie verbiedt en van een dubieuze rechtszaak waarin een kandidaat voor het vicepresidentschap een hoofdrol speelde. Ahoks misdaad: een terloopse opmerking waarin hij een passage uit de Koran noemde. Dat citaat werd verdraaid, opgeblazen en gebruikt om honderdduizenden moslims de straat op te krijgen. De georganiseerd volkswoede werkte. Ahok verloor de verkiezingen, werd aangeklaagd en veroordeeld.

Gevolgen

Die veroordeling heeft een precedent geschapen waarvan de gevolgen nog niet zijn te overzien. Een resultaat is in ieder geval dat sindsdien geen politicus meer iets durft te doen wat slecht zou kunnen vallen in de moslimgemeenschap. Zo heeft president Joko ‘Jokowi’ Widodo voor de komende presidentsverkiezingen uit pure voorzichtigheid de is­la­mi­tisch rechts- en schrift­ge­leer­de Amin Ma’ruf als running mate gekozen. De benoeming van deze oe­la­ma moet critici die beweren dat Jokowi geen ‘echte’ moslim is, de mond snoeren. 

Aanhangers van de president vragen zich echter af hoever de invloed van de oe­la­ma zal reiken. Vorige week stond de schriftgeleerde bijna te juichen toen Jokowi een tweede vrijlating aankondigde: behalve Ahok zou ook Abu Bakar Bashir worden vrijgelaten, de leider van onder meer de Indonesische terreurbeweging Jemaah Islamiyah (JI). De oude terreurprediker zou ‘onvoorwaardelijk’ worden vrijgelaten, zei Jokowi, ‘om humanitaire redenen’. De man was te oud en zwak om gevangen te zitten. Amin Ma’ruf prees Jokowi de hemel in vanwege dit ‘menselijke gebaar’ dat ‘een leider van een natie siert’.

Ahoks aanhangers wachten hem op bij de gevangenis.Beeld EPA

Storm van kritiek

De vreugde duurde echter niet lang. De president werd eraan herinnerd dat Bashir verantwoordelijk is voor een reeks bloedige aanslagen, waaronder de bomaanslag op Bali waarbij in 2002 meer dan tweehonderd doden vielen. Volgens ex-terroristen was hij de hoogste leider van Jemaah Islamiyah. Ook is hij de oprichter van Jamaah Ansharut Tauhid, een militante beweging die op de Amerikaanse lijst van terroristische organisaties staat. In 2014 sloot hij zich openlijk aan bij Abu Bakr al-Baghdadi, de leider van de Islamitische Staat in Syrië. In 2011 werd Bashir tot vijftien jaar cel veroordeeld voor het financieren van een militair trainingskamp voor terroristen.

De bekendmaking van zijn aanstaande vrijlating leidde tot een storm van kritiek. Vooral het woord ‘onvoorwaardelijk’ viel niet goed in Indonesië. Terroristen worden hier alleen vervroegd vrijgelaten als zij een verklaring ondertekenen waarin zij de eenheidsstaat Indonesië erkennen. Bashir weigert dat categorisch. Hij wil de staat juist omverwerpen en vervangen door een kalifaat.

Na alle kritiek trok Jokowi Bashirs vrijlating weer in, maar het had niet veel gescheeld of de terreurprediker was tegelijk met Ahok vrijgelaten. Als ‘wisselgeld’ zeggen critici, om radicale moslimgroepen tevreden te stellen.

Niet verrassend

Amin Ma’ruf had geen enkele moeite met de onvoorwaardelijke vrijlating van Bashir. Dat is geen verrassing. Hij was voorzitter van de raad van zeer conservatieve oelama’s (MUI), die onder meer fatwa’s uitvaardigt tegen yoga omdat het onfatsoenlijk zou zijn. Als voorzitter was Ma’ruf een uitgesproken voorstander van de anti-Ahok beweging. Hij tekende persoonlijk een verklaring waarin stond dat Ahok zich schuldig had gemaakt aan godslastering, dat hij berecht moest worden en dat hij in de gevangenis thuishoorde. En dat allemaal naar aanleiding van een verkiezingstoespraak van Ahok waarin hij uithaalde naar moslims die met de Koran in de hand beweren dat een moslim bij verkiezingen nooit op een niet-moslim mag stemmen.

‘Ahok had nooit gevangen mogen zitten’, zegt Elaine Pearson van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Zijn straf bewijst volgens haar hoe kwetsbaar religieuze minderheden in Indonesië zijn, en hoe de wet tegen blasfemie tegen die minderheden wordt gebruikt. Volgens Human Rights Watch zijn in 2018 zes mensen op grond van die wet naar de gevangenis gestuurd, onder wie een boeddhistische vrouw die achttien maanden cel kreeg omdat zij had geklaagd over het lawaai van een naburige moskee.

Neutraal

Ahok laat zich niet verleiden tot uitspraken over zijn veroordeling en al helemaal niet over religie. In een brief die hij schreef in de gevangenis vraagt hij zijn aanhangers zelfs om hem niet langer ‘Ahok’ te noemen. Die Chinese bijnaam legt teveel nadruk op zijn etniciteit en op het geloof dat daarbij hoort. ‘Noem me liever BTP’, schrijft hij, de drie voorletters van zijn naam. Dat is neutraler en zou minder makkelijk tot problemen leiden.

Het is nog even wennen voor de Indonesische media. Die houden het nog op Ahok. Wel mijden ook zij het gevoelige terrein van de religie, en richten zich op de vraag wat Ahok gaat doen nu hij vrij is. ‘Hij wil in de oliebusiness en heeft al een kantoortje gehuurd in het zakencentrum’, zegt zijn advocaat. Bovendien heeft hij ‘zijn handtekening gezet onder een contract met een televisiestation: hij krijgt zijn eigen talkshow!’