Direct naar artikelinhoud
NieuwsSeksisme

Waarom vrouwen geniepig seksisme over hun kant laten gaan (spoiler: ze verwarren het met vriendelijkheid)

Vrouwen accepteren verborgen en minder vijandige vormen van seksisme, omdat ze die verwarren met vriendelijkheid. Dat blijkt uit een serie studies van Britse psychologen, gepubliceerd door het Journal of Personality and Social Psychology naar ‘welwillend’ seksisme. 

Silvio Berlusconi doet zijn jas uit om zijn borstspieren te laten zien.Beeld EPA

‘Welwillend’ seksisme is een geniepige vorm van seksisme waarbij vrouwen op een voetstuk worden geplaatst, ongevraagd advies en hulp krijgen en overladen worden met complimentjes over hun uiterlijk. De mannen die dat doen worden door vrouwen (ten onrechte) ingeschat als ‘aardig’ en de ‘vrouwenzaak toegenegen’, zo blijkt uit de studie ‘Flattering to deceive: Why people misunderstand benevolent sexism’. (Bedrieglijke vleierij: Waarom mensen welwillend seksisme verkeerd inschatten). 

De onderzoekers analyseerden onder meer anonieme klachten over seksisme op een Britse site over vrouwenhaat. Die gaan vrijwel allemaal over ‘vijandig’ seksisme: zoals een vrouw ‘een stuk vlees’ noemen. Nog geen 3 procent van de klachten gaat over welwillend seksisme, terwijl dat wel degelijk aan de orde is. Een van de deelstudies bevat een enquête onder 250 vrouwen en daaruit blijkt dat vrouwen méér welwillend dan vijandelijk seksisme ervaren. Maar ze protesteren er niet tegen, niet bij de man in kwestie noch in hun omgeving.

Twee kanten van dezelfde medaille 

Om uit te pluizen waarom vrouwen subtiel seksisme over hun kant laten gaan – terwijl ze zich er vaak ongemakkelijk bij voelen – moesten vrouwen mannen beoordelen die stellingen aanhangen als ‘mannen moeten vrouwen koesteren en beschermen’ en ‘vrouwen zijn puurder dan mannen’. Vrouwen denken dat die uitspraken van het vriendelijke type komen: niet-seksistisch, voorstanders van gelijke rechten voor vrouwen, bereid om huishoudelijke taken te verdelen, geen problemen met vrouwen die borstvoeding geven in het openbaar en ga zo maar door.

‘Het tegendeel is waar’, schrijven de auteurs die zich daarbij baseren op een hele trits eerdere studies. ‘Mannen die welwillend seksisme goedkeuren zijn gemiddeld vaker tégen gelijke rechten voor vrouwen, zijn weinig bereid huishoudelijke taken te verdelen, zijn geneigd huiselijk geweld te vergoelijken en zijn ook op een vijandige manier seksistisch.’

Dat welwillend seksisme niets met vriendelijkheid te maken heeft, werd voor het eerst aangetoond in 1996 door de Amerikaanse psychologen Susan Fiske en Peter Glick. Zij lieten zien dat mannen die hoog scoren op welwillend seksisme ook hoog scoren op vijandig seksisme. Vrij vertaald: dikke kans dat de man die op straat naar vrouwen sist, op kantoor zijn vrouwelijke collega’s overlaadt met complimentjes over hun uiterlijk. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille.

Geen bezwaar

De vraag die volgens de auteurs van deze nieuwe studie, ‘Bedrieglijke vleierij’, al decennia in de lucht hangt, is waarom vrouwen geen bezwaar maken tegen subtiel seksisme. Een mogelijke verklaring is dat vrouwen het zien als een soort compensatie voor hun achtergestelde positie. En daarom laten ze zich fêteren in het restaurant, laten ze zich bewonderen als een ‘verfijndere’ mensensoort en aanvaarden ze mannelijke hulp ook als ze best zonder kunnen.

Deze nieuwe studie steunt een andere verklaring, namelijk dat vrouwen welwillend seksisme verkeerd interpreteren; ze verwarren het met vriendelijkheid.

‘Behoorlijk sterk bewijs’, vindt psychologisch onderzoeker Francesca Manzi van de Universiteit Utrecht, niet betrokken bij de Britse studie. ‘De onderzoekers hebben hun conclusies op verschillende manieren aan een hertest onderworpen, met telkens dezelfde uitkomst. Zulke replicaties zijn erg belangrijk.’

Termen op de schop

Overigens vond de Utrechtse universiteitshoogleraar Naomi Ellemers in 2005 ook al aanwijzingen dat vrouwen ‘welwillende’ vormen van seksisme verkeerd interpreteren. Ze peilde de reacties van ruim 200 vrouwen op datingprofielen waarin mannen ofwel vijandig seksisme tentoonspreiden ofwel subtielere vormen. Mannen die dat laatste deden werden niet gezien als seksistisch, vrouwen vonden ze juist ‘aardig’.  

Misschien moeten termen als ‘welwillend’ en ‘goedbedoeld’ seksisme op de schop, oppert Manzi. ‘Want het gaat om verhuld seksisme. Als we het duidelijk benoemen als iets kwalijks, gaan vrouwen het misschien makkelijker herkennen.’

Ook in de wetenschap komt verhuld seksisme regelmatig voor, weet Manzi. ‘Mannelijke professoren geven vrouwelijke onderzoekers vaak het ongevraagde advies om onderzoeksresultaten op een congres steviger aan te zetten. Ze gaan ervan uit dat je iets voorzichtig formuleert omdat je vrouw bent. Het komt niet in ze op dat je er ook bewust voor kunt kiezen juist geen overdreven claims te doen.’