De opmars van de vleesvervangers zet door: Unilever koopt Vegetarische Slager
De verkoop van De Vegetarische Slager aan Unilever markeert de opmars van vleesvervangers. Multinationals en zelfs vleesbedrijven werpen zich op de vegetarische markt.
‘Als morgen McDonald’s of Kentucky Fried Chicken op de stoep staat en met ons wil samenwerken, dan zijn ze welkom. Als ik een miljoen kippen kan vervangen door onze plantaardige kip, dan is dat een goede zaak.’ Dat zei Jaap Korteweg, de 56-jarige oprichter van De Vegetarische Slager, een jaar geleden in de Volkskrant.
Het werd Unilever.
Woensdag werd bekendgemaakt dat de maker van ‘kipstuckjes’, ‘gehacktballen’, ‘gerookte speckjes’ en andere vegetarische producten wordt overgenomen door het Nederlands-Britse Unilever. De multinational met een omzet van meer dan 50 miljard euro in bijna tweehonderd landen koopt het tien jaar oude bedrijf met de stellige belofte het verder uit te breiden. Dat betreft het aantal producten, maar vooral de verkoop in andere landen.
Korteweg, zoon van een akkerbouwer en vegetariër uit woede over de uitwassen van de vleesindustrie, is een van de voortrekkers van het vervangen van het Nederlandse ‘stukje vlees’ in de avondmaaltijd voor een plantaardige variant. Volgens onderzoekers van ABN Amro kochten Nederlanders vorig jaar voor 80 miljoen euro aan vleesvervangers, tegen 62 miljoen tien jaar geleden. Die markt zal dit jaar naar verwachting gegroeid zijn met 6 procent en de voorspelling voor komend jaar is 8 procent. De kopers willen vlees vervangen om redenen van gezondheid, klimaat, dierenwelzijn of – prozaïscher – om gewoon eens wat anders op tafel te zetten .
Exquise groente vs reerug
De alternatieven voor braadworst of biefstuk concurreren dan ook steeds beter op smaak en structuur, blijkt uit talloze smaaktests. Bovendien is de waardering voor vegetarische gerechten veel groter geworden. Van de (vleesloze) kookboeken van de Israëlisch-Britse kok Yotam Ottolenghi bijvoorbeeld, werden in Nederland al bijna een half miljoen exemplaren verkocht. Nederlandse restaurants vergaren hun Michelinsterren inmiddels niet meer alleen met reerug of wild zwijn, maar ook met een exquise bereiding van groente – ook als hoofdgerecht. De tijd dat vegetariërs werden afgescheept met een uitsmijter is voorbij.
Vegaslager goed voor 25 miljoen
De Vegetarische Slager, een bedrijf met negentig werknemers en een fabriek in Breda, zal dit jaar naar verwachting een omzet boeken van 25 miljoen tot 30 miljoen euro. Driekwart van de omzet komt van producten onder eigen merk, de rest van waren die worden verkocht onder de vlag van andere producenten. Met Unilever worden sinds 2016 al de Unox ‘Vegetarische Gehacktballetjes’ gemaakt.
De aandeelhouders zijn Jaap Korteweg (55 procent), Niko Koffeman (27 procent), Michiel van Deursen (7 procent, ‘etisch investeerder’ na verkoop van onder andere 2ehands.be) en een aantal belangrijke medewerkers (11 procent), zoals operationeel directeur Loes Hulshof. Zij werkte van 2004 tot 2010 bij Unilever bij achtereenvolgens Unox, Knorr en Mars. Hulshof hamerde toen al op de kansen voor vleesvervangers, vertelt Koffeman: ‘Om haar idealen te verwezenlijken, is ze vertrokken bij Unilever en bij ons aan de slag gegaan.’
Dat Nederland snel aan het vegetariseren is, blijkt echter nog niet uit de cijfers. In 2010, het hoogste punt in de vleesconsumptie, at de Nederlander gemiddeld 79 kilo vlees per jaar. Vorig jaar was dat 76,8 kilo. Volgens verschillende onderzoeken stagneert die daling, of neemt de consumptie zelfs weer licht toe na de jaren van economische tegenspoed. Per huishouden wordt gemiddeld 640 euro per jaar uitgegeven aan kippenbouten, speklapjes en aanverwanten, en 140 euro aan vis. Voor alternatieven als vegetarische ‘kip’-reepjes of groenteburgers blijft dat bedrag steken op gemiddeld 10 euro.
Dat lijkt weinig, maar de vegetarische koorts is toch uitgebroken in het bedrijfsleven, zelfs bij traditionele vleesbedrijven. Enkco bijvoorbeeld, een vleesbedrijf uit Holten, boekt een miljoenenomzet met Vivera, fabrikant van ‘plantaardige kipstukjes’ en ‘vegetarische balletjes’. De komst van Unilever markeert een nieuwe periode, ziet hoogleraar levensmiddelentechnologie Tiny van Boekel van de universiteit van Wageningen. ‘Grote bedrijven komen vaak pas in actie als een markt volwassen wordt. Het geeft aan dat Unilever vleesvervangers ziet als een groeimarkt. De kracht van zo’n multinational, bijvoorbeeld op het gebied van onderzoek, kan die ontwikkeling ook aanzienlijk versnellen.’
Van vegaslager naar megaslager
De Vegetarische Slager deed er twee jaar over om een geschikte investeerder te vinden, vertelt Niko Koffeman, mede-oprichter, aandeelhouder van het bedrijf en lid van de Eerste Kamer voor de Partij voor de Dieren. ‘We kregen talloze aanbiedingen, zelfs van een Japans visbedrijf. Unilever stond al lang bovenaan ons lijstje, maar we wilden zeker weten dat hun plannen stroken met onze ambitie om de grootste ‘slager’ ter wereld te worden met onze producten. We zijn heel succesvol in Nederland, maar voor echte internationale expansie is heel veel meer nodig.’
Bij de Vegetariërsbond kunnen ze de overname ‘alleen maar toejuichen’, oordeelt directeur Floris de Graaf. ‘Binnen Unilever zal De Vegetarische Slager veel sneller kunnen worden opgeschaald. En dat zal leiden tot minder vleesconsumptie.’ Er is nog een manier om die transitie te versnellen. ‘Vlees is nog steeds veel te goedkoop. Enerzijds door miljardensubsidies voor bijvoorbeeld de melkveehouderij, anderzijds omdat de schade door vleesproductie voor mens en milieu wordt afgewenteld op de maatschappij. Breek je dat voordeel af, dan worden vegetarische producten net zo duur als vlees of zelfs goedkoper.’
Bij De Vegetarische Slager hopen ze snel na de overname met bijzonder nieuws te komen, kondigt Koffeman aan. Met de universiteit van Wageningen werd een machine ontwikkeld voor de productie van plantaardige ‘biefstuk’. Unilever was mede-investeerder, maar ook een bedrijf van de Amerikaanse investeerder Warren Buffett dat kippenslachtmachines maakt. ‘Die machine hebben we verkleind tot het formaat van een espresso-apparaat. We hopen hem op de markt te kunnen brengen in onder andere Azië. Daarmee kan men straks thuis, zonder koelkast, vers plantaardig vlees maken.’
Journalist Mac van Dinther ging op bezoek bij de ontwikkelaars van de machine voor plantaardige 'biefstuk’. Hij schrijft: ‘Het is niet zomaar het zoveelste kunstige staaltje uit het voedsellab. Wat hier op tafel ligt, moet ons idee van vlees eten de komende jaren op zijn kop gaan zetten.’ Lees de hele reportage hier.