Direct naar artikelinhoud
InterviewAlfonso Cuarón

U kúnt Alfonso Cuaróns meesterwerk Roma straks gewoon thuis op tv kijken. Maar ons advies: doe het niet

De Volkskrant sprak Alfonso Cuarón over zijn Mexicaanse familiedrama Roma, de meest besproken film van het jaar. Bekroond met de Gouden Leeuw in Venetië, nu op koers voor de Oscars. En goed voor een revolutie in filmland: want gelijktijdig te zien op Netflix én in de bioscoop. 

Laten we beginnen met een oproep, of een waarschuwing. Volgende week treft u de titel Roma aan op Netflix. Onder het kopje ‘onlangs toegevoegd’, of anders wel in de categorie ‘intellectuele films gebaseerd op waargebeurde verhalen’. U kunt het indringende en in puntgaaf zwart-wit gefilmde persoonlijke familiedrama van de Mexicaanse Oscarwinnaar Alfonso Cuarón (o.a. Children of Men, Gravity) vanaf dat moment op uw televisie zien met een druk op de knop, vanaf de bank. Maar als u dit doet, berooft u uzelf wel van een prachtige bioscoopervaring. Roma is gemaakt voor het grote doek en dient bij uitstek te worden aanschouwd – en gehoord! – in volle glorie. Hoe en waar dat kan? Leest u zo. Nu eerst terug naar Venetië, waar Roma drie maanden geleden werd bekroond met de Gouden Leeuw.

‘Je stelt jezelf weinig vragen over de mensen met wie je opgroeit’, zegt Cuarón, op de dag van de wereldpremière. ‘Je houdt van ze, ze zijn er. Je hebt geen reden eens een stapje achteruit te doen, om die personen los te zien van die familiecontext. Als individuen, mensen met hun eigen behoeften en wensen.’ 

‘Mijn tweede moeder’

De biografische speelfilm van de 57-jarige filmmaker gaat niet over hemzelf – ook al wandelt er een jongetje in rond dat veel wegheeft van de kleine Alfonso. Roma, dat zich afspeelt in het roerige en gewelddadige Mexico van de vroege jaren zeventig, legt het perspectief bij het kindermeisje dat inwoont bij een gezin uit de hogere middenklasse. Cleo heet ze, een jonge vrouw uit een inheemse bevolkingsgroep. 

Yalitza Aparicio als Cleo in de film Roma.

‘Voor mij was ze mijn tweede moeder’, zegt Cuarón over Cleo, of Libo, zoals zijn kindermeisje in werkelijkheid heet – Roma is aan haar opgedragen. ‘Mijn indianenmoeder, als je het zo wilt noemen. Als kind zag ik haar gewoon als mijn verzorger. Ze maakt deel uit van mijn familie. Ze leeft nog steeds in het familiehuis, haar dochter is als mijn nichtje. Elke familiereünie komen we allemaal samen, al woon ik niet meer in Mexico. Ze hoort bij het gezin, maar dat neemt haar sociale klasse niet weg, of haar inheemse komaf. Daardoor is ze achtergesteld. En dan was ze ook nog vrouw in de samenleving van toen. Driedubbel getroffen. Ik vond dat ik een film over háár moest maken. Dat ik vragen moest stellen over de complexiteit van haar leven – iets waar ik eerder nooit zo bij had stilgestaan.’

Regisseur Alfonso Cuarón tijdens de première van Roma.Beeld Getty Images

De titel Roma hint naar de gouden periode van de Italiaanse cinema, het neorealisme van grootmeesters Rosselini (Roma città aperta, 1945) en De Sica, die de ‘gewone mens’ portretteerden. Maar de naam is allereerst het Roma van Mexico-Stad, de wijk waar Cuarón opgroeide. De regisseur trok een blockbuster-waardige honderd draaidagen uit voor zijn Spaanstalige gezinsdrama. Hij besteedde ruim 15 miljoen dollar (13 miljoen eur) aan de opnamen. Roma werd chronologisch gedraaid, inclusief een aantal spectaculaire straatscènes waarbij de cast vooraf niet mocht weten wat er stond te gebeuren. Toen de Mexicaanse cameraman en drievoudig Oscarwinnaar Emmanuel Lubezki (Gravity, Birdman, The Revenant) afzegde vanwege een andere klus, nam Cuarón ook nog de rol van cameraman op zich, naast die van producent, scenarist, regisseur en editor. Het ouderlijk huis werd in detail nagebouwd voor de opnamen, terwijl de filmmaker stad en land afzocht naar geschikte acteurs die op zijn naasten lijken. Hoofdrolspeler Yalitza Aparicio – Cleo - is onderwijzeres van beroep. Nu wordt ze getipt voor een Oscarnominatie.

Moeilijkste film tot nu toe

Cuarón woont al decennia in Londen. ‘Maar ik ben Mexicaan. Hoor mijn accent – ik kom er niet vanaf. Ik denk in chilango, het dialect van Mexico-Stad, al leef ik er niet. Dat is het gekke: ergens voelt het nog als mijn stad, maar dat is het niet meer.’ Na zijn arthouse-hit Y tu mamá también (2001) liet de filmmaker Mexico achter zich en legde hij zich toe op kwalitatief hoogstaande spektakelfilms. Hij regisseerde het derde (en beste) Harry Potter-deel The Prisoner of Azkaban (2004), het grimmige nabije-toekomstvisioen Children of Men (2006) en de technisch innovatieve 3D-ruimtethriller Gravity (2013), met Sandra Bullock en George Clooney. Voor die laatste film won hij als eerste Mexicaan in de geschiedenis een Oscar voor beste regie. ‘Toch is Roma zonder enige twijfel de moeilijkste film die ik tot nog toe maakte. Zowel technisch als creatief. Bij Gravity en Children of Men had ik narratieve veiligheidsnetten, de kaders van het genre waarbinnen ik werkte. Je wéét bij dat soort films dat je altijd kunt terugvallen op opwinding, op fantasie. Bij Roma ging dat niet. Ik moest me beperken tot mijn herinneringen en die van de echte Cleo.’

Hedendaags en naturalistisch zwart-wit: ‘Het mocht mijn herinneringen en die van Cleo niet romantiseren.’

Cuarón filmde weliswaar in zwat-wit, maar Roma mocht beslist niet nostalgisch worden. ‘Er is altijd die verleiding zodra je in zwart-wit werkt: de lange schaduwen, gebruik van veel contrast, dat ziet er prachtig uit. Maar nee, ik wilde hedendaags en naturalistisch zwart-wit. Het mocht mijn herinneringen en die van Cleo (Libo) niet romantiseren. Voor mij had het maakproces iets weg van een experiment: eerst zo diep opgaan in je herinneringen en ze vastleggen op papier, om die herinneringen vervolgens los te laten op dezelfde plek waar ze ooit ontstonden, met acteurs die identiek zijn aan de mensen die je kende. En dat dan bijna een jaar lang, om al die momenten daarna te monteren. Hoe kun je dat doen en daarna nog dezelfde persoon zijn?’

De schrik van de bioscoop

Geen vragen over Netflix, had een pr-dame nog vlug gesist voor de Mexicaanse filmmaker aanschoof voor het gesprek met een zestal journalisten in Venetië. Maar de vraag wordt toch gesteld: wat doet Roma bij Netflix? Cuarón, resoluut: ‘Een film zoals deze, wat dan een vreemde-taalfilm heet, en ook nog zonder sterrencast, is  geen eenvoudige bioscooprelease. Dankzij Netflix weet de hele wereld van het bestaan van Roma – dat is een geweldig cadeau. En ze kwamen met een goed plan waarbij kijkers óók voor de bioscoop kunnen kiezen.’

Sommige bioscoophouders haken in, anderen vrezen en vervloeken de keuze van Netflix om Roma wereldwijd gelijktijdig online én in de bioscoop aan te bieden: dat zal de opbrengst geen goed doen. Hoe moeten ze het hoofd boven water houden als grote partijen als Amazon of Disney (dat in 2019 een eigen streamingplatform presenteert) straks eveneens voor dit model kiezen? Ook in thuisland Mexico klonk protest: de eigenaar van ’s lands op een na grootste bioscoopketen, een vriend van Cuarón, weigerde Roma te vertonen.

In het cinefiele Frankrijk is het bij wet verboden om een film gelijktijdig in de bioscoop en online uit te brengen, om de bioscoopcultuur te beschermen.Roma is daar alleen te zien op Netflix. De film werd vorige week beschimpt door een kopstuk van de machtige Seydoux-familie, eigenaar van de internationale keten Les Cinémas Gaumont Pathé. Zolang Roma niet eerst en alleen in de bioscoop uitgaat, redeneerde Nicolas Seydoux (oud-oom van de steractrice Léa Seydoux), ís Roma helemaal geen film.

De schrik van de bioscoop

In Nederland mag u zelf bepalen hoe u Roma wilt ervaren, zoals die onvergetelijke scène waarin de kinderen en Cleo aan het strand zijn en ook ín de woeste zee. ‘De camera beweegt de zee in, maar mocht niet schudden’, zegt Cuarón over wat toch wel de ingewikkeldste filmopname van het jaar moet zijn. ‘Ik wil dat je als publiek vergeet dat die camera er is.’

Een bioscoopkaartje voor Roma kost ongeveer evenveel als een maandje Netflix. Beter valt uw geld niet te besteden.

Tot voor kort stond Netflix de eigen films hooguit een excuusrelease toe: een weekje of wat in roulatie in enkele Amerikaanse bioscopen, om zo te voldoen aan het Oscarreglement, dat onder meer voorschrijft dat een film in de bioscoop moet draaien. Nu introduceert de betaalzender de prestigerelease: Alfonso Cuaróns Roma is (wereldwijd) te zien in een klein aantal zalen. Vrijdag 7 december gaat de film in voorpremière in het Eye-filmmuseum in Amsterdam, waar Roma vanaf 14 december twee weken lang exclusief wordt vertoond. Vanaf 3 januari komen er nog zo’n twintig filmzalen bij, verspreid door het land. Ook is de film vanaf 14 december te zien op Netflix.  

Lees ook de recensie van Cuaróns dramafilm

Alfonso Cuarón levert met Roma de meest levensechte, fijnbesnaarde film uit zijn carrière af (vijf sterren)
Cuarón betovert en verrast de kijker met subtiele details en herkenbaar menselijk geworstel.