Direct naar artikelinhoud
BuitenlandSint Maarten

Een giftige cocktail op Sint Maarten

Rookwolken stijgen op vanaf ‘de dump’ in Philipsburg, december 2017. Door de orkaan Irma enkele maanden eerder kwam er veel puin bij.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Het RIVM begint maandag met metingen rond ‘de dump’, een 40 meter hoge stinkende, brandende en giftige stoffen uitbrakende afvalberg midden in de hoofdstad van Sint Maarten. Hoe kon de vuilstortplaats zo razendsnel groeien, terwijl er al jaren werd gewaarschuwd voor een milieuramp in wording?

Zelfs een klein eiland ontkomt er niet aan. Op Sint Maarten komen steeds meer mensen te wonen, die steeds meer afval produceren. Ook het toerisme groeit snel. De bezoekers, zoals de honderdduizenden die jaarlijks met de cruiseschepen komen, laten veel rotzooi achter.

Zowat midden in de hoofdstad ­Philipsburg, bij het water van de Great Salt Pond, groeit de ooit als tijdelijk bedoelde afvalstortplaats razendsnel. De dump, zoals de plek in de volksmond is gaan heten, is al meer dan 40 meter hoog. Alles komt, ongesorteerd en ongecontroleerd, op de berg terecht: huishoudelijk afval, chemisch ziekenhuisafval, half gesloopte auto’s en ontelbaar veel afgedankte banden, vuil uit de cruiseschepen én spullen die omringende eilanden op Sint Maarten kwijt willen.

Dat er in het beheer van het afval veel is misgegaan, is de afgelopen maanden duidelijk geworden. Begin november 2018 bericht de Volkskrant over metingen die op de dump zijn gedaan in opdracht van de Wereldbank. Het onderzoek wijst uit dat er giftige stoffen als koolmonoxide en zogeheten vluchtige organische stoffen (VOS) vrijkomen, in concentraties die als schadelijk voor de volksgezondheid gelden. De verantwoordelijke minister noemt de afvalberg een ‘monster’.

De eerste bezorgde rapporten verschijnen al jaren geleden. De dump is een milieuramp in wording. Maar de afvalberg blijft groeien. Als de eerste branden op de dump uitbreken, komen de waarschuwingen over gezondheidsproblemen, zoals astma, bij kinderen vooral.

Bij de overheid van Sint Maarten blijkt dan nog niemand bezorgd. Niemand maakt serieus werk van het zoeken naar een nieuwe, veiligere locatie voor de dump. Organisaties op het eiland die steeds kritischer vragen over de vuilstortplaats stellen, krijgen van ambtenaren geen antwoord. Zo lijkt iedereen in de bestaande situatie te berusten.

Orkaan Irma

Totdat een ander monster de kop ­opsteekt. In de vroege ochtend van woensdag 6 september 2017 trekt Irma over Sint Maarten. Het is de krachtigste orkaan die in het Caribisch gebied werd gemeten.

Met een kraan worden autowrakken gesorteerd na de orkaan Irma.Beeld Foto Guus Dubbelman / de Volkskrant
Met een snijbrander wordt een vrachtwagen aan stukken gesneden.Beeld Foto Guus Dubbelman / de Volkskrant

Het eiland wordt zowel aan de Franse als aan de Nederlandse kant bijzonder zwaar getroffen. Overal ligt puin. Er moeten zoveel brokstukken worden versleept dat naast de ­bestaande dump een zogeheten ­‘babydump’ ontstaat. Dan ook begint, nationaal en internationaal, echt op te vallen hoe smerig de ongecontroleerde bende op de vuilstortplaats is.

Den Haag komt met een plan voor de duurzame wederopbouw van het eiland, waarvoor onder supervisie van de Wereldbank 550 miljoen euro beschikbaar is. Meer dan 100 miljoen Nederlands belastinggeld is de komende jaren bedoeld voor het aanpakken van de dump.

Gebrek aan toezicht

Wie wil weten hoe het zover heeft kunnen komen, stuit op de lokale firma Robelto en Sons van directeur Robelto Flanders, die de dump tot voor kort beheerde. Het contract voor twee jaar dat het bedrijf binnen wist te halen, is omgerekend goed voor zo’n 2,2 miljoen euro. Voor dat geld belooft het bedrijf onder meer dat het ‘zo veel als mogelijk’ milieuschade zal voorkomen.

In de praktijk is hiervan niets terechtgekomen. Er is vrijwel geen enkel toezicht op de diverse ladingen afval die op de vuilstortplaats worden gestort. Toegangspoortjes, bewakingscamera’s en bewakers: de toezeggingen hiervoor worden meer dan eens gedaan, maar resultaten blijven uit. Iedereen die wil, kan op elk moment van de dag of nacht de stortplaats op.

Afval van de Franse kant van het ­eiland gaat ook naar de dump, zonder dat de betalingen hiervoor openbaar worden. Wekelijks komt een nieuwe lading ongesorteerd en volgens velen gevaarlijk ziekenhuisafval bij de stort terecht. Uit eerste onderzoeken blijkt dat steeds meer stoffen uit de groeiende afvalberg lekken en op die manier in het grond- en oppervlaktewater hun giftige sporen achterlaten.

Robelto en Sons, waarvan de leiding geen enkele ervaring heeft met afvalverwerking, heeft het contract voor het beheer van de dump gekregen na onderhandelingen met het Sint Maartense ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening, Milieu & Infrastructuur (Vromi). De machtigste ambtenaar op dit departement heet Claudius ‘Toontje’ Buncamper.

Al in een rapport van onderzoeksbureau PWC uit 2014, over corruptie en andere gebreken binnen het openbaar bestuur, wordt Vromi omschreven als ‘de machtsbron’ aan wie ‘je moet betalen’ om op Sint Maarten ­zaken te kunnen doen. Een onderzoeker met veel kennis over bestuurders en hun vaak corrupte banden met ondernemers heeft dit eens als volgt omschreven: ‘Op Sint Maarten is geen sprake van invloed van de onderwereld op de bovenwereld. Op Sint Maarten ís de bovenwereld de onderwereld.’

‘Soevereine vorst’

Buncamper geldt als iemand die ‘als een soevereine vorst over het afval ­regeert’. Omdat hij is belast met infrastructurele werken, heeft hij ook bij andere projecten op het eiland een grote vinger in de pap. En hij heeft het geluk getrouwd te zijn met Maria Buncamper-Molanus. Samen vormen zij een dynamisch duo, met veel verstand van zaken.

Mevrouw Buncamper is onder meer minister van Volksgezondheid geweest. In 2008 al stelde de PVV in de Tweede Kamer vragen over haar vermeende nepotisme. In 2016 werden zij en haar man tot een voorwaardelijke celstraf veroordeeld wegens belastingontduiking en valsheid in geschrifte bij een miljoenentransactie. In hoger beroep is die uitspraak omgezet naar een relatief kleine boete en een taakstraf, enkel wegens bewust onjuiste belastingaangifte.

Toontje Buncamper, zo zeggen mensen die zijn handel en wandel al geruime tijd volgen, ‘heeft op de achtergrond alle touwtjes in handen’. Met zijn politiek ervaren vrouw ‘als het brein’. Saillant detail: de accountant van het bedrijf Robelto and Sons was niemand minder dan Maria Buncamper-Molanus.

Hoe het contract van Buncamper en Flanders precies tot stand is gekomen, wordt sinds december 2018 onderzocht door het Team Bestrijding Ondermijning. Dit TBO doet onderzoek naar zware, grensoverschrijdende criminaliteit op Sint Maarten en in andere delen van het koninkrijk. Op 4 en 5 december zijn invallen gedaan op de dump, bij het ministerie van Vromi en in woningen. Volgens de woordvoerder van het TBO zijn ‘rondom de aanbesteding van de relevante beheerscontracten’ bij de afvalverwerking signalen opgevangen van ‘corruptie en zware criminaliteit’. Het TBO kijkt naar ‘ambtelijke corruptie’: het aannemen van steekpenningen en omkoping van ambtenaren. Arrestaties zijn vooralsnog niet verricht.

No Limit Soldiers

Robelto en Sons-directeur Flanders en enkele van zijn medewerkers worden al jaren in verband gebracht met de No Limit Soldiers (NLS), een oorspronkelijk uit de Curaçaose wijk Buena Vista afkomstige groep die op de Caribische eilanden, maar ook in ‘Europees Nederland’, actief is met de handel in drugs, wapens en mensen. Over Sint Maarten heeft een lid van NLS ooit gezegd: ‘Wij heersen op Sint.’

Flanders’ dochter Latoya, die in november 2015 op brute wijze werd vermoord, gold als de vriendin van Urvin ‘Nuto’ Wawoe, een van de leiders van NLS, die eerder in de gevangenis heeft gezeten en mogelijk op de Dominicaanse Republiek verblijft.

Wie ‘Nuto’ zegt, zegt conform zijn eerdere veroordeling ook ‘witwassen’, bijvoorbeeld van geld dat met de handel in cocaïne is verdiend. Latoya Flanders runde op Sint Maarten een autoverhuurbedrijf onder de naam ‘Tru to Tru Car Rental’. Dat lijkt een cryptische naam, totdat duidelijk wordt waar in de wereld van NLS de letters ‘TRU’ voor staan. Voor hun ‘logo’ namelijk: The Real Underworld, oftewel De Echte Onderwereld.

Of ook de dump is gebruikt om bijvoorbeeld crimineel geld wit te wassen moet het TBO-onderzoek uitwijzen. Te denken valt daarbij onder meer aan de aanschaf van vrachtwagens en apparatuur voor het beheer van het afval op de dump. 

RIVM-onderzoek

Op verzoek van de regering van Sint Maarten begint het Nederlandse onderzoeksinstituut RIVM maandag aan een onderzoek naar de problemen voor de volksgezondheid die de giftige vuilstortplaats mogelijk veroorzaakt. Over een paar maanden wordt eindelijk een serieus begin gemaakt met de aanpak van ‘ondergrondse branden’ op de dump. Dat zal in eerste instantie zorgen voor enorme rookontwikkeling, waardoor allerlei schadelijke stoffen kunnen vrijkomen. De regering van Sint Maarten geeft toe: voordat het beter wordt, wordt het eerst ‘veel erger’.