Russische kruisraket lokt nieuwe crisis uit

De Navo beschuldigde Moskou er dinsdag officieel van dat het een kruisraket heeft ontwikkeld die verboden is onder het zogeheten INF-verdrag. De Verenigde Staten geven de regering van Vladimir Poetin zestig dagen de tijd om een eind te maken aan deze verdragsschending. Negeren de Russen dit ultimatum, dan stoppen ook de Amerikanen met de naleving van het verdrag.

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

De kwestie werd in oktober al op scherp gezet door de Amerikaanse president Trump. Hij dreigde toen het INF-verdrag uit 1987 te zullen opzeggen als de Russen hun gedrag niet veranderen.

Dit moment komt nu heel dichtbij. Zijn minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo, zei op een vergadering met zijn Navo-collega’s dat als Rusland niet binnen zestig dagen tot inkeer komt, de Amerikanen niet alleen ophouden het akkoord na te leven maar het ook officieel zullen opzeggen. De opzegtermijn is zes maanden, zodat het akkoord eind juli geschiedenis kan zijn.

Somber

De kans dat dat het zover komt, werd door Navo-chef Jens Stoltenberg aanzienlijk geacht. Hij was somber over de kans dat de Russen zwichten. ‘Hoogstwaarschijnlijk’ komt er een einde aan het verdrag, zei hij. Volgens hem zijn wapenovereenkomsten die maar door een partij worden nageleefd ‘niet houdbaar’.

De door de Navo gewraakte Russische kruisraket is de 9M729, ook wel SSC-8 genoemd. Volgens de Nederlandse regering heeft de raket een bereik van meer dan 500 kilometer en vormt zij daarmee een schending van het INF-verdrag. Dit Amerikaans-Russische akkoord verbiedt de stationering op land van raketten voor de middellange afstand (dat wil zeggen met een bereik tussen de 500 en 5500 kilometer).

Sinds 2013 hebben de Navo-landen de kwestie aangekaart bij Moskou, maar tot dusver zonder resultaat. Vooral bij Trump is het geduld op. De Europese Navo-landen steunen het ultimatum, maar zijn verder voorzichtiger. Zij zien het INF-verdrag als een belangrijke pijler onder de veiligheid van Europa. Valt die weg, dan vrezen zij dat het Europese continent weer het toneel wordt van een nucleaire wapenwedloop. Net als begin jaren tachtig. Daarom willen zij nog een uiterste poging wagen om Rusland aan de onderhandelingstafel te krijgen en het akkoord te redden. Pompeo zei op zijn persconferentie dat het de Europeanen waren die om extra tijd hadden gevraagd. Het werden zestig dagen.

Kruisrakettenstrijd

De kwestie roept herinneringen op aan de kruisrakettenstrijd uit de jaren tachtig. Toen was het de nucleaire SS-20-raket van de Sovjet-Unie die tot spanningen leidde. De Navo-landen besloten als tegenwicht nieuwe raketten te stationeren in West-Europa. Dat stuitte op groot verzet onder de eigen bevolkingen. Europese regeringen kwamen onder zo’n grote binnenlandse druk te staan dat Washington vreesde dat er landen zouden afhaken. Het liep uiteindelijk allemaal goed af, doordat de Amerikaanse president Reagan en Sovjetleider Gorbatsjov in het INF-verdrag afspraken alle middellangeafstandsraketten uit Europa te bannen.

Nu steekt het oude nucleaire spook weer voorzichtig zijn lelijke kop op. Destijds was het de SS-20, ditmaal is het de SSC-8. En net als toen zit er ambivalentie bij de Europeanen. Eveneens is het wederom de vraag of de Navo ook zelf nieuwe raketten moet gaan opstellen om het wapenevenwicht te herstellen als het INF-verdrag sneuvelt. Met alle mogelijke maatschappelijke onrust van dien.

Minister Blok wilde absoluut niet speculeren over er wat er na de zestig dagen allemaal kan gebeuren. Hij wilde zelfs niet bevestigden dat Amerika dan het verdrag opzegt bij het uitblijven van een Russische handreiking, zoals Pompeo verklaarde. Kennelijk willen de Europeanen nergens op vooruitlopen. Te delicaat. Ook over eventuele nieuwe wapens aan Navo-kant, wilde Blok niets zeggen, al zei hij wel: ‘Ik sluit geen enkele optie uit.’