Met een linkse straatvechter willen Democraten hun oude bolwerk Wisconsin heroveren

In het rommelige hoofdkwartier van de Democratische partij in Janesville, Wisconsin denken ze nog steeds met afgrijzen terug aan de verkiezingsavond in 2016: het was de noordelijke staat die Donald Trump definitief over de drempel van het Witte Huis hielp. ‘Een vreselijke avond’, verzucht een vrijwilliger. Bijna twee jaar later hopen ze zich bij de Congresverkiezingen van 6 november te kunnen revancheren.

Het Eerste kiesdistrict waarin Janesville ligt was jarenlang het privé­domein van Paul Ryan, de Republikeinse voorzitter van het Huis van ­Afgevaardigden. Maar sinds hij eerder dit jaar onverwacht aankondigde dat hij zich niet herkiesbaar zou stellen, ruiken de Democraten kansen dit ooit Democratische bolwerk te heroveren.

De tijd heeft zijn tanden gezet in het stadje. Aan de rand van Janesville staat het geraamte van de General Motors-fabriek die tijdens de financiële crisis van 2008 de poorten sloot. Bijna tienduizend mensen kwamen op straat te staan. De echo klinkt nog steeds door in de leegstaande winkels her en der in het centrum.

De Democraten hebben hun hoop gevestigd op Randy Bryce, een linkse straatvechter die dit voorjaar het politieke toneel opstormde met een YouTube-filmpje waarin hij Ryan keihard aanviel op diens bewering dat Obamacare eigenlijk voor niemand goed is. In de video vertelde Bryces moeder, die multiple sclerose heeft, hoeveel baat zij heeft bij de medicijnen die zij dankzij Obamacare krijgt.

Het filmpje, dat meteen viral ging, was het startpunt van de opmerkelijke electorale opmars van de voormalige metaalarbeider en vakbondsman. In de opiniepeilingen staat ‘Iron Stache’, zoals zijn bewonderaars hem noemen met een verwijzing naar zijn arbeideristische snor, nu vrijwel gelijk met zijn Republikeinse tegenkandidaat Brian Steil, een vertrouweling van Ryan.

Populist

‘Bryce is niet Democratisch en ook niet Republikeins, hij is een populist’, verklaart Greta Neubauer zijn succes. Ze zit voor de Democraten in de volksvertegenwoordiging van Wisconsin. ­‘Populisme heeft het hier altijd goed gedaan. Wij hebben hier vroeger ook Joseph McCarthy, de communistenjager, gehad. En bij de voorverkiezingen in 2016 stemden veel mensen eerst voor Bernie Sanders en vervolgens ­kozen ze Trump als president.’

‘Ooit vond ik Paul Ryan geweldig en wilde ik voor hem werken’, zegt Brian Holt (30) in zijn boerderij tussen de golvende velden met verdroogde mais en soja bij het dorpje Elkhorn. ‘Vier jaar geleden heb ik nog voor de Republikeinen gestemd, maar nu steun ik Randy Bryce.’ Eigenlijk moet hij niets van vakbondsmensen hebben. ‘Vakantiedagen, ziektedagen, van dat soort dingen moeten wij als boeren niets hebben. Ik sta iedere morgen om vijf uur op om mijn achthonderd kalveren te voeren en dat gaat door tot elf uur ’s avonds. Een ziektedag heb ik nog nooit gehad.’

Ryan beviel hem aanvankelijk wel, omdat hij fiscaal conservatief was. ‘Maar dat bleek allemaal een leugen, toen hij die enorme belastingverlagingen voor de rijken erdoorheen drukte. Dat liet zien hoever ze van de gewone mensen af staan. Integriteit is voor mij het belangrijkste: wil je echt voor de mensen opkomen, zoals Bryce.’

Maar een bord met Bryce erop durft hij toch niet in de tuin te zetten. ‘Dan krijg ik meteen ruzie met mijn afnemers.’ De meeste boeren hier zijn Republikein. ‘Daarom houden wij Amerikanen zo van sport: dan hoeven we tenminste niet over politiek te praten.’

‘Met Kerst en Thanksgiving vermijden we politieke onderwerpen’, ­beaamt zijn neef Jim Holt een paar ­kilometer verderop in een storm van kaf dat uit de droogmachine voor mais waait. Hij heeft een bedrijf met ruim 600 hectare mais en vooral sojabonen, driehonderd stieren voor de slacht, plus opslagschuren die hij aan andere boeren verhuurt. Twee jaar geleden stemde hij op Trump, maar hij begint te twijfelen. ‘Trump beloofde dat hij voor de Amerikaanse boeren zou opkomen. Nu is alles wat ik koop, zoals ­machines, duurder door die extra ­tarieven die hij heeft afgekondigd op Chinese en Europese producten. En voor wat ik produceer krijg ik juist minder.’

Als gevolg van de extra tarieven die China als tegenmaatregel op sojabonen heeft gelegd schat hij dit jaar bijna anderhalf ton kwijt te raken. De prijs van sojabonen is flink ingezakt, met als gevolg dat ook de prijs van mais is gedaald. Toch gunt hij Trump vooralsnog het voordeel van de twijfel: ‘Er moest iets gebeuren om China een lesje te leren. Het doet nu even pijn, maar op de lange duur kan het effectief blijken.’

Maar erg lang moet de tarievenoorlog met China niet duren, geeft Jim Holt toe. ‘Volgend voorjaar moeten we weer voor honderdduizenden dollars aan investeringen doen voor zaaigoed, kunstmest en reparaties van de machines, dus dan moet er wel duidelijkheid zijn.’ Nog eens voor anderhalf ton het schip ingaan kan hij moeilijk hebben. ‘Het is best griezelig.’

In Racine, een stadje aan de kust van Lake Michigan, heeft de crisis ook diepe sporen nagelaten: langs de ­invalsweg staat het ene na het andere winkelpand leeg. Maar de Republikeinen gaan er prat op dat de economie weer veel beter draait. Pronkstuk moet de enorme fabriek van het Taiwanese elektronicabedrijf Foxconn worden, dat de Republikeinse gouverneur Scott Walker heeft binnengehaald. De fabriek, die lcd-schermen gaat produceren, moet 13  duizend werkplaatsen opleveren.

‘Maar wel heel dure’, moppert Jim ­Poplawski, een gepensioneerde ­fabrieksarbeider op een campagnebijeenkomst van de Democraten. Om Foxconn te lokken krijgt het bedrijf de bouwgrond gratis, plus bijna drie miljard dollar aan belastingvoordelen. ‘Zo mesten ze de grote bedrijven vet, maar voor de gewone mensen doen ze niets. Ze beroemen zich erop dat de werkloosheid nog nooit zo laag is geweest, maar wat voor banen zijn dat? Vaak moeten mensen twee banen nemen om de eindjes aan elkaar te knopen.’

Allemaal het gevolg van de teloorgang van de vakbonden, vindt ­Poplawski. Die hebben terrein verloren als gevolg van de sluiting van fabrieken zoals General Motors. Volgens ­Poplawski zit er ook een bewuste strategie van gouverneur ­Walker achter om af te rekenen met de traditionele machtsbasis van de ­Democraten. Al meteen na zijn aantreden tekende hij een omstreden wet, Act 10, waardoor ambtenaren het recht op collectieve onderhandelingen kwijtraakten.

Nieuwe generatie

De Republikeinen hebben hun macht ook gebruikt om de kiesdistricten opnieuw in te delen, zodat er nu veel minder Democratische kiezers in het Eerste District van Ryan wonen. Toch hopen de Democraten dat het Bryce zal lukken zijn Republikeinse rivaal Steil te verslaan: ‘Net als Bernie Sanders maakt hij veel enthousiasme los bij de nieuwe generatie ­Democraten’, zegt Poplawski.

In een poging Bryce te stoppen hebben de Republikeinen zelfs diens broer James van stal gehaald. In een tv-spotje voor Steil herinnert James Bryce, een politieagent, de kiezers eraan dat zijn broer al negen keer is gearresteerd, onder meer voor rijden onder invloed.

Een vuile streek van de Republikeinen, zegt Neubauer. ‘Hij is een paar keer gearresteerd omdat hij aan demonstraties meedeed. En toen hij 20 was voor rijden onder invloed. Hij geeft toe dat dat een ernstige fout was. Maar ik denk dat de mensen meer bewondering hebben voor de rest van zijn levensverhaal: hij ging failliet omdat hij kanker kreeg en geen ziektekostenverzekering had. Dat is iets wat veel mensen herkennen. Hij heeft niet ­geprobeerd de mensen hun Obamacare af te nemen, zoals de Republikeinen.’