Eindelijk je persoonlijke financiën op orde: zo doe je dat

Op een gegeven moment ben je volwassen, dacht ik vroeger, en weet je alles van hypotheken. Thuis heb je een kast vol keurige multomappen waarin de administratie van je leven staat; jaaropgaven, verzekeringen en pensioenzaken. Dat moment is bij mij nooit gekomen. In plaats daarvan ligt er op de eetkamertafel een stapel ongeopende enveloppen van de Belastingdienst en hoewel ik elke maand ongeveer uitkom met mijn geld, ben ik bang om bij het pinnen in de supermarkt dat piepje te horen… saldo ontoereikend. Want ik heb geen idee wat er binnenkomt en vooral, wat er uitgaat.

Ter gelegenheid van de Volkskrant Opruim Challenge besluit ik orde op zaken te stellen, met behulp van de kordate accountant Marjan Heemskerk die op haar blog The Happy Financial al jaren schrijft over persoonlijke financiën.

1. Overzicht krijgen

Begin laagdrempelig, is het advies van Heemskerk bij ons eerste gesprek en dus open ik mijn bankiersapp en scroll langs mijn uitgaven en inkomsten. ‘Maak er een gewoonte van dit in elk geval één keer per dag te doen’, tipt Heemskerk. ‘Een gezonde financiële situatie begint met overzicht.’ Tussen bedragen voor de boodschappen zie ik afschrijvingen die ik niet kan plaatsen, van een online oppasservice die ik slechts even heb gebruikt, maar waarvoor nog steeds maandelijks 9,95 euro in rekening wordt gebracht. Stopzetten die handel.

Bekijken is helaas niet genoeg. Heemskerk geeft me de opdracht om een opstelsom te maken van al mijn uitgaven en inkomsten van afgelopen maand. Excel is volgens haar het beste middel om je administratie in bij te houden (‘Echt een heerlijk product’). Ze maakte een spreadsheet met alle formules er al in. Ik trek er een avond voor uit en vul alles in in drie categorieën: ‘variabele lasten’, zoals cadeautjes, boodschappen en snacks op het station, ‘vaste lasten’, zoals zorgverzekering, kinderopvang en telefoon en ‘inkomsten’, waar mijn salaris, maar ook de kinderopvangtoeslag onder valt. Mijn vriend – die veel meer verdient dan ik - neemt onder andere de huur en de autoverzekeringen voor zijn rekening.

Het is een confronterende klus. Zo ontdek ik dat ik maandelijks 160 euro uitgeef op het station aan koffie en eten. Oké, ik pendel wekelijks vier keer tussen Deventer en Amsterdam voor werk - vaak op zeer hongerige momenten - maar het is toch een flink bedrag. Lunch op werk: maandelijks 75 euro, terwijl ik van die zoute soepjes en salades met één zielig brokje feta zelden geniet.

2. Budget opstellen en besparen

‘Waar kun je op besparen?’ vraagt Heemskerk. Want dat is fase twee: het maken van budgetten voor bepaalde uitgaven. Ik besluit dat ik slimmer boodschappen ga doen en minder wil kopen op het station. ‘Het halen van je budget wordt dan een soort spelletje’, moedigt Heemskerk me aan. In de eerste week gaat het al mis. Ik koop tóch steeds koffie voor ik de trein instap én een salade op de weg terug. Het enige verschil is dat ik me nu schuldig voel. Dit kan niet de bedoeling zijn. Ik bel Heemskerk.

‘Kies met zorg uit waarop je wil besparen’, zegt ze. ‘Ik zal bijvoorbeeld nooit bezuinigen op mijn huishoudelijke hulp want dat zou betekenen dat ik moet gaan poetsen en daar heb ik geen zin in. Kijk ook naar wat écht loont. Je kunt beter een keer goed naar je verzekeringen kijken in plaats van nooit meer koffie to go bestellen.’ Ik vind uiteindelijk een tussenoplossing: een meeneembeker van thuis waardoor de koffie 25 cent goedkoper is, plus winst voor het milieu.

In het zelfhulpboek Money, A Love Story – dat ik ter stimulering lees tijdens dit project - biedt schrijfster Kate Northrup een interessant inzicht. Volgens haar is je eerste herinnering aan geld bepalend hoe je later zelf met geld omgaat. Leer je dat geld de bron van al het kwaad is (zoals zijzelf), dan blijft dat een rol spelen. In gesprek met vriendinnen kom ik erachter dat de generatie van onze ouders veel zuiniger was dan wij. Uit eten gaan gebeurde alleen bij speciale gelegenheden en met een lekke band naar de fietsenmaker was geen optie. ‘Misschien dat wij daarom het liefst zo min mogelijk met geld bezig zijn’, oppert een vriendin. Eigenlijk is dat zelf-sabotage, meent Nothrup. Want onze relatie met geld is ‘een microkosmos van de relatie die we hebben met onszelf’. Oftewel: als je van jezelf houdt, dan regel je je geldzaken goed.

3. Administratie bijhouden

Om te voorkomen dat er een veelkoppig monster aan ongeopende enveloppen ontstaat, en de bijbehorende reminders en boetes, moet ik van Heemskerk élke dag direct mijn post openmaken. ‘Vaak valt de inhoud mee. Laat je het liggen dan maak je je soms onterecht zorgen.’ Belangrijke papieren moet ik op een vaste plek leggen, bijvoorbeeld een lade, waar ik ze niet kan zien. Vervolgens kies ik een vast moment in de week om mijn administratie te doen.

Ik koop twee lichtroze mappen met inschuifhoesjes en tabbladen, waarop ik ‘verzekeringen’, ‘werkgever’, ‘huis’, ‘kinderen’ en ‘garantiebewijzen’ schrijf. ‘Maak niet te veel categorieën. Dat maakt het onoverzichtelijk’, waarschuwt Heemskerk. Tegenwoordig krijg ik ook veel papieren digitaal binnen. Wat doe je met een administratie die deels fysiek en deels digitaal is? ‘Maak in je mailbox een mapje administratie en sleep daar de mails in die gaan over financiële zaken’, zegt Heemskerk. ‘Op je vaste administratie-moment neem je ook die door. Je kunt er ook voor kiezen om alles digitaal te doen. Dan moet je post direct scannen en in een mapje opbergen.’

4. Rood staan

Het is iets waar ik eigenlijk nooit over nadenk: rood staan. Als arme student heb ik ooit ingesteld dat ik duizend euro in de min mag staan en dat is inmiddels een gewoonte geworden. Sta ik tweehonderd euro in de min dan is mijn eerste gedachte: ‘Ik heb nog achthonderd te besteden.’

Begrijpelijk, maar onverstandig, vindt Heemskerk. Metéén stopzetten, zegt ze. ‘Want eigenlijk heb je dat geld niet. Rood staan is een vorm van lenen, waar je rente over betaald en veel ook.’ Uit zelfbescherming annuleer ik de rood-staan-optie bij mijn bank. Om die maand uit te komen haal ik iets van mijn spaarrekening af. Probleem opgelost. ‘Je kunt bij je bank ook instellen dat je geleidelijk steeds minder rood mag staan’, aldus Heemskerk.

5. Liquiditeitsoverzicht

Ondanks mijn roze multomappen en het overzicht in mijn financiën dreigt het op een woensdagmiddag bijna fout te gaan. Mijn salaris is gestort en ik beleef een misplaatst gevoel van ‘ik-heb-enorm-veel-geld’, waardoor ik bijna een dure broek koop. Terwijl de afschrijving van de kinderopvang eraan zit te komen. ‘Je kunt precies weten wat je per maand overhoudt, maar toch net iets tekort komen op een bepaalde dag’, zegt Marjan Heemskerk. ‘Veel mensen moeten drie weken overbruggen nadat de hypotheek is afgeschreven, op de eerste van de maand, totdat ze weer salaris krijgen. Om te voorkomen dat je op het verkeerde moment een grote uitgave doet, stel je een liquiditeitsoverzicht op. Hierin staat precies op welke dag een automatische incasso van je rekening wordt gehaald en op welke dag je salaris gestort wordt. Zo voorkom je verrassingen.’

Of je kunt twee rekeningen openen en de vaste lasten van één (gezamenlijke) rekening laten afschrijven. Zo weet je: het geld op rekening twee is vrij te besteden. En: op is op. ‘Kies wat bij je past’, zegt Heemskerk. ‘Met als uiteindelijke doel dat je je geen zorgen meer hoeft te maken over je huidig saldo op je bankrekening.’