Brand op station? Pas met een halfuur staat iedereen buiten

8.30 uur, Centraal Station

‘Zul je altijd zien’, verzucht een vrouw terwijl een groep mensen zich in de hal van het metrostation verdringt voor de hekken richting het perron naar de Noord-Zuidlijn. ‘Ik was hier als eerste, en dan sta ik alsnog achteraan.’

Veel reden tot haast lijkt er niet voor de vijfhonderd testreizigers die op deze maandagmorgen proefkonijn zijn in de calamiteitenoefeningen van vervoerder GVB. Toch wil menig deelnemer als eerste afdalen naar het spoor waar de stad al zoveel jaar op wacht. De nieuwsgierigheid naar de Noord-Zuidlijn, die op 22 juli officieel gaat rijden, is zo groot dat tienduizenden Amsterdammers zich de afgelopen weken aanmeldden voor het testprogramma dat deze weken wordt uitgevoerd. ‘Slechts’ achtduizend gelukkigen wisten een plek te bemachtigen.

Nadat iedereen koffie, lunchpakket en hesje heeft ontvangen, lopen de testreizigers in de richting van de perrons. Een van hen is Sjors, die goedgemutst het station keurt. ‘Het is een soort ondergrondse kathedraal met een strakke vormgeving. Maar ja, dat mag ook wel voor drie miljard euro.’

Daar is de metro.

09:20 uur, Hoofdkantoor GVB, Amsterdam Sloterdijk

Op enkele van zijn 24 beeldschermen volgt Bap Pourquié de testreizigers. Als camerabewaker van de Noord-Zuidlijn is Pourquié een van de belangrijkste schakels bij de proef van vandaag. Breekt er op een station ‘brand’ uit, dan is hij de eerste van de twintig GVB’ers in het donkere, smoorhete commandocentrum die dat moet opmerken. Dát er een noodsituatie zal komen, weet hij. Maar over het wanneer en de aard van ‘de calamiteit’ tast hij in het duister.

9.50 uur, Station Vijzelgracht

Met haar wit-rode stok stapt Ingrid het perron op. Ze is te spreken over de stukjes station die ze zojuist vanuit de metro heeft gescand met het deel van het gezichtsveld waarmee ze nog scherp ziet. ‘Allemaal heel verschillend.’

Nu is het wachten op ‘de calamiteit’ die door de organisatie is aangekondigd. Terwijl er op het perron druk wordt gediscussieerd over de vraag of Femke Halsema een geschikte burgemeester is, hangt er in de tunnelbuis opeens een nevel. Boven klinkt zacht een alarm en een totaal onverstaanbare vrouwenstem. Niemand weet wat te doen, dus gaat de burgemeestersdiscussie nog even verder.

09:57 uur, Hoofdkantoor GVB

‘DING-DING-DING!’ Bij het horen van het alarm schiet Pourquié in de actiestand. Op sommige camerabeelden onttrekt rook het zicht aan de cameralens. Meteen grijpt Pourquié zijn telefoon. Of de hulpdiensten naar de noordkant van het station willen gaan. ‘We weten niet wat er precies aan de hand is, maar er is een grote rooktoestand.’

Het lukt passagiers niet om snel weg te komen langs de roltrappen en de lift, concludeert teammanager René Hondeveld tijdens een spoedoverleg. ‘Laat ook een lege metro naar dit station rijden. Die kan de op het perron achtergebleven passagiers afvoeren.’

10.10 uur, Station Vijzelgracht

Eindelijk zet de meute zich in beweging. Gelukkig heeft bijna iedereen zijn chipkaart bij de hand, want er moet gewoon uitgecheckt worden bij de poortjes. Dan stokt de stroom weer. Bij de uitgang van het station staan nog bouwhekken, waardoor de ruimte om daar mensen op te vangen te krap is. Vluchtende reizigers staan dicht op elkaar en dat veroorzaakt onrust. Iemand drukt op de noodknop van de roltrap.

10.12uur, Hoofdkantoor GVB

Hondeveld beent heen en weer. Het ontbreekt aan communicatie tussen de verschillende schakels, blijkt uit terloopse opmerkingen van de teammanager. Hij vraagt zich af waarom er na twintig minuten nog steeds passagiers in het station staan. ‘Dit moet echt beter.'

Dan ontstaan er ook nog eens echte calamiteiten. Een van de testreizigers heeft ademhalingsproblemen door de rook – géén onderdeel van de proef, bezweert Hondeveld. Elders in de stad zwaait een reiziger met een schaar, waardoor een deel van het commandocentrum de aandacht moet verleggen. Voor Hondeveld is het geen reden om de proef stil te leggen. ‘Als de Noord-Zuidlijn straks opent, kunnen ook twee problemen tegelijkertijd ontstaan.’

10.25 uur, Vijzelgracht

Eindelijk staat iedereen buiten. Terwijl de mensen om hem heen massaal aan hun GVB-lunchpakketjes beginnen – broodje kaas, drinkyoghurt, appeltje - maakt Bart de balans op. ‘Ik heb tegen mijn nichtje gezegd dat oom Bart vandaag niet meeging naar de Efteling omdat hij een betere attractie had. Maar nu denk ik dat de Droomvlucht misschien toch leuker was geweest.’

Dan gaat iedereen weer terug het station in. ‘De testrit is voorbij, u mag nu nog anderhalf uur vrij reizen op de Noord-Zuidlijn.’

11.00 uur, Station Noord

De slechtziende Ingrid is op het kopstation uitgestapt. Terwijl ze met een paar vrienden de afbeeldingen van sterrenbeelden op het perron bekijken, bespreken ze opgewekt de brandoefening. ‘Toch gek dat de poortjes niet automatisch opengaan zodra er een alarm is.’

‘Goed dat het een test was’, is Ingrids milde conclusie.

11:15 uur, Hoofdkantoor GVB

‘Er kwam heel veel informatie tegelijk binnen’, concludeert Hondeveld. ‘Het ordenen van die informatie is nog lastig.’ Toch is hij niet ontevreden. Het gaat al veel beter dan bij de eerste test, nu drie weken geleden, zegt ook projectleider Martin Lodder. ‘We moeten alleen nog de puntjes op de i zetten.’