Zo verdubbelt dna
Elke keer dat een cel zich deelt, verdubbelt het dna. Gelukkig gaat dat kopiëren zelden mis.
Heeft een kind herfstblaadjes ingekleurd met een roze markeerstift? Nee, we kijken hier, door een microscoop, naar misschien wel de kenmerkenste eigenschap van al het leven op aarde: celdeling.
Deze bindweefselcel is er bijna mee klaar. Dat zie je niet alleen aan zijn zandlopervorm – alleen het midden moet nog afgesnoerd – maar ook doordat er al twee groepjes dna zijn. Inderdaad, de roze vlekken. Waren we twintig minuten eerder geweest, dan lagen ze nog in het midden, waar nu de groene bolletjes samenklonteren.
Bij elke deling maken eiwitten een kopietje van dit dna. Het is de software van de cel, essentieel om haar te laten functioneren. Op de foto ligt dit erfelijke materiaal op een hoopje, maar zou je de kluwen helemaal uitrollen dan is zij wel twee meter lang.
Is deze lengte misschien al moeilijk voor te stellen, het wordt nog ongelooflijker als je het over een heel mensenleven bekijkt. Tel je het dna op dat je tientallen biljoenen lichaamscellen tijdens al hun delingen maken, dan kom je tot een lengte van wel één lichtjaar. Dat is duizend keer op en neer naar Neptunus, de verste planeet in ons zonnestelsel.
Gaat er bij het kopiëren iets mis – bijvoorbeeld als de twee roze klontjes zich niet gelijkmatig verdelen – dan kan er kanker ontstaan. Denkend aan dat lichtjaar van net treedt zo’n oncologische ontsporing eigenlijk maar verbazingwekkend weinig op. Hoe beter biologen snappen waardoor dat komt, hoe beter ze kanker kunnen helpen voorkomen of genezen.
De groene bolletjes? Dat zijn degenen die de microscopische Siamese tweeling daadwerkelijk doormidden knippen. Zij trekken een strop van celskelet-eiwitten steeds strakker aan, de bruine streepjes op de foto.
De groene en roze kleuren zijn overigens niet echt – dat hebben de onderzoekers aan het beeld toegevoegd. Toch een beetje kleurende kinderen.
Uitleg: Sander van den Heuvel, hoogleraar ontwikkelingsbiologie aan de Universiteit Utrecht.